"The Economist": Wyrwa w sercu Europy ma kształt Niemiec

• Cotygodniowy, piątkowy cykl "Interia Bliżej Świata" to najciekawsze artykuły najważniejszych zagranicznych gazet
• Olaf Scholz ma kiepskie notowania u liderów innych państw UE
• Brytyjski tygodnik "The Economist" zwraca uwagę, że niemiecki kanclerz drażni i irytuje innych przywódców

W czerwcu Olaf Scholz i Emmanuel Macron przybyli na unijny szczyt z określonym planem. Przywódcy Niemiec i Francji mieli stwierdzić, że negocjowana przez ostatnie lata agenda strategiczna UE - opracowana w celu ustalenia priorytetów na kolejne lata - jest niewystarczająca.

• Agenda określa zasady reagowania Unii m.in. na zmiany klimatu, inwazję Rosji na Ukrainę, czy na kwestie imigracji.

Macron z Scholzem próbowali przeforsować zmianę długoterminowych priorytetów politycznych. Uznali za niewystarczające fragmenty dotyczące klimatu i migracji, a w przypadku obronności w ostatniej chwili zażądali wprowadzenia zmian.

Roszczenia Berlina i Paryża spotkały się z krytyką unijnych partnerów, w tym premier Włoch Giorgii Meloni, a nawet sprowokowały mały bunt. Obaj przywódcy ostatecznie musieli się wycofać jak niepyszni. Oblali najbardziej elementarny test Rady Europejskiej: polega na unikaniu zaskakiwania partnerów w ostatniej chwili.

Cała sytuacja byłaby tylko jednym z wielu przypadków w długiej historii unijnych szczytów i towarzyszących im kontrowersji, gdyby nie podkreślała niepokojącego trendu. Bo o ile Francja pod wodzą Macrona nie słynie z koncyliacyjnego podejścia i szukania kompromisów, o tyle Niemcy, największa unijna gospodarka i najludniejszy kraj UE, powinny postępować inaczej.

Berlin nie tak dawno kształtował unijną politykę w niemal wszystkich najważniejszych sprawach: od kwestii fiskalnych po brexit, jednak pod rządami Scholza gra znacznie poniżej swojej wagi i irytuje partnerów.

Rozmowy z dyplomatami i unijnymi urzędnikami ujawniają dwa wymiary niemieckiej dysfunkcjonalności w Brukseli. Pierwszym z nich jest fatalny stan koalicji "świateł drogowych" socjaldemokratów (SPD) Scholza, partii Zielonych i liberałów z Wolnej Partii Demokratycznej (FDP).

Wcześniejsze koalicje także nie były wzorem harmonii, a tzw. niemieckie głosowanie - niezdolność do znalezienia wspólnej linii - wiele razy zmuszała Berlin do wstrzymywania się od głosu na unijnych szczytach. To dobrze znana praktyka w Brukseli. 

Weterani unijnych szczytów twierdzą, że Scholz nie jest szczególnie przekonywujący w narzucaniu woli spierającym się ministrom, a w konsekwencji zmiany w polityce rządu następują zbyt późno. I tak np. liberałowie przez wiele miesięcy skutecznie blokowali porozumienie dotyczące zakazu sprzedaży nowych samochodów z silnikami spalinowymi.

- Nasze problemy nie dotyczą jednej partii, ale braku przywództwa ze strony kanclerza - mówi Anton Hofreiter z Zielonych, przewodniczy komisji ds. UE w Bundestagu. - Nic dziwnego, że rząd ma problemy w Europie - dodaje.

Dysfunkcjonalność jest dostrzegana przez niemieckich dyplomatów i, jak skarżył się stały przedstawiciel tego kraju przy UE w liście, który wyciekł do mediów w 2023 r., szkodzi to niemieckiej wiarygodności.

Od tego czasu sytuacja jeszcze się pogorszyła. Dyplomaci z zaprzyjaźnionych państw twierdzą, że zaczęli omijać współpracę z Berlinem, zamiast jej szukać. Co gorsza, jak twierdzą wtajemniczeni, bałagan w koalicji utrudnia wewnętrzną pracę w Brukseli, a unijni urzędnicy tracą czas na próbie przewidzenia, w jakim kierunku może podążać rząd Scholza.

- Dialog z kolejnymi niemieckimi ministerstwami wygląda jak dyskusja z różnymi krajami - mówi jeden z unijnych urzędników zajmujących się Ukrainą.

Do tych wszystkich problemów dochodzi zachowanie kanclerza na posiedzeniach Rady Europejskiej. Unijne szczyty często są pełne emocji, zwrotów akcji, a osobowości liderów mogą mieć decydujące znaczenie dla osiągnięcia kompromisu.

Jeden z weteranów unijnej dyplomacji, który miał okazje uważnie obserwować pracę obu ostatnich kanclerzy, mówi, że gdy Angela Merkel "dosłownie trzymała unijne kraje w kupie", zbierając opinie i pracując nad utarciem kompromisu, Scholz jedynie przedstawia swoje stanowisko, nie dając miejsca na debatę.

I ocena ta nie jest odosobniona. - Niemcy negocjują jak drobni księgowi - wspomina niełatwe rozmowy na temat budżetu UE jeden z brukselskich weteranów. - Merkel tak by nie zrobiła - słyszymy.

Co na obronę Scholza? Objął urząd w 2021 r. i jest względnym nowicjuszem na unijnych salonach. Merkel zajęło trochę czasu, zanim ugruntowała swoją pozycję.

Jednocześnie nie można nie zauważyć, że w ostatnich latach doszło do zmiany sytuacji. W trakcie kryzysu zadłużeniowego w strefie euro w 2010 r. silnym gospodarczo Niemcom łatwiej było narzucić wolę słabszym krajom. Dziś sami mierzą się z recesją oraz innymi kłopotami gospodarczymi.

Wreszcie Scholz odziedziczył skompromitowaną politykę energetyczną i bezpieczeństwa (chociaż częściowo ukształtowaną przez jego własną partię), która po inwazji Rosji na Ukrainę pozostawiła Niemcy "moralnie zbankrutowane", jak ujął to jeden z dyplomatów.

Tymczasem Berlin ma przyzwoite osiągnięcia np. w sprawie Ukrainy. Wysyła więcej broni niż jakikolwiek inny europejski sojusznik, wzmocnił własne siły zbrojne i coraz lepiej radzi sobie z odchodzeniem od rosyjskiego gazu.

Bliscy współpracownicy Scholza zdecydowanie odrzucają twierdzenia, że ich szef jest nieskuteczny w Europie. Wskazują na jego wsparcie dla ukraińskiego wniosku o przystąpienie do UE. Przypominają, że to niemiecki kanclerz miał zaproponować przy stole negocjacyjnym premierowi Węgier Viktorowi Orbanowi, by napił się kawy "poza salą obrad" i w ten sposób utorował drogę do historycznej decyzji o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Kijowem. Wskazuja na przewodnictwo Scholza w sprawie rozwijania europejskiego projektu obrony powietrznej.

Na liście osiągnięć polityka SPD ma być także sprzeciw wobec "źle przemyślanych propozycji regulacyjnych" proponowanych przez Brukselę.

Pomimo tego wszystkiego niemiecka dyplomacja wydaje się być niedbała. Jeden z polskich dyplomatów był "bardzo rozczarowany stanowiskiem Niemiec" po tym, jak Scholz odmówił na ostatnim unijnym szczycie uwzględnienia planów wzmocnienia wschodniej flanki UE, zrzucając winę na "delikatne rozmowy budżetowe" z koalicjantami.

W 2022 r. Niemcy rozwścieczyły inne europejskie rządy, ogłaszając pakiet "parasola" finansowego w wysokości 200 mld euro na interwencje na własnym rynku energetycznym, nie uprzedzając wcześniej nikogo.

- Rola koordynatora, którą kiedyś pełniły Niemcy, zniknęła. Wszyscy zostali zaskoczeni - mówi Nils Redeker z think-tanku Jacquesa Delorsa. Utrudnia to Scholzowi forsowanie swoich racji, m.in. w polityce wobec Chin czy umów o wolnym handlu. W obu kwestiach Niemcy często mają odmienne zdanie od europejskich partnerów. 

Wiele rządów jest sparaliżowanych przez przepychanki koalicyjne, a do tego pilnuje partykularnych interesów krajowych. W przypadku Niemiec np. zaciekły sprzeciw Federalnego Trybunału Konstytucyjnego stanowi strukturalną przeszkodę dla przedsięwzięć UE, forsowanych przez innych, m.in. wobec pracy na rzecz uwspólnotowienia długu państw UE.

- Ludzie mają znacznie wyższe oczekiwania wobec Niemiec niż innych - mówi Mark Leonard, brytyjski analityk, dyrektor think tanku Europejskiej Rady Spraw Zagranicznych. 

Różnica polega na tym, że - jak przyznał Scholz obejmując urząd - jego kraj ponosi "szczególną odpowiedzialność" za sukces Europy. Dlatego tak często dochodzi do rozdźwięku między dumą Niemców z własnych osiągnięć, a rozczarowaniem zewnętrznych obserwatorów z powodu niespełnionych oczekiwań.

-----

Więcej ciekawych historii z całego świata w każdy piątek w Interii

-----

Bądź na bieżąco i zostań jednym z 200 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Interia Wydarzenia na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!

-----

Tekst przetłumaczony z "The Economist"© The Economist Newspaper Limited, London, 2024

Tłumaczenie: Mateusz Kucharczyk

Tytuł i śródtytuły oraz skróty pochodzą od redakcji

-----