Referendum podzieliło polskie partie

Pytania z referendum zarządzonego przez Bronisława Komorowskiego brzmią następująco:

- Czy jest Pani/Pan za wprowadzeniem jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej?

- Czy jest Pani/Pan za utrzymaniem dotychczasowego sposobu finansowania partii politycznych z budżetu państwa?

- Czy jest Pani/Pan za wprowadzeniem zasady ogólnej rozstrzygania wątpliwości co do wykładni przepisów prawa podatkowego na korzyść podatnika?

Polskie ugrupowania polityczne są zgodne jedynie w przypadku trzeciej kwestii. Każda z nich wskazuje, że należy rozstrzygać na korzyść podatnika. Pierwsze i drugie pytanie wzbudziło o wiele większą dyskusję i podzieliło partie. Nawet koalicyjne PO i PSL mówią przeciwnym głosem.

Prawo i Sprawiedliwość jest  przeciwko wprowadzeniu jednomandatowych okręgów wyborczych i za utrzymaniem finansowania partii z budżetu państwa.

Partia konsekwentnie opowiada się za utrzymaniem ordynacji proporcjonalnej. W opinii Marcin Mastalerka w Polsce JOW nie sprawdziłyby się. "Kraj zostałby podzielony na część północno-zachodnią, gdzie mandaty uzyskiwaliby przedstawiciele PO i południowo-wschodnią, gdzie mandaty braliby działacze PiS. Tymczasem partie, mające około 10 procent poparcia - to głosy 2 - 3 milionów obywateli - nie miałyby w Sejmie swoich reprezentantów" -  mówił Marcin Mastalerek w rozmowie z radiową Trójką. Jeśli chodzi o finansowanie partii z budżetu PiS przypomina, że jest ono standardem w wielu krajach europejskich. Mastalerek, który do niedawna był głosem tej partii wskazywał, że odejście od obecnego systemu byłoby spychaniem Polski w stronę Ukrainy i Białorusi i doprowadziłoby do finansowania partii przez oligarchów, a w rezultacie kupowania ustaw.

Platforma Obywatelska opowiada się za wprowadzeniem JOW i przeciwko utrzymaniu finansowania partii z budżetu państwa. Oficjalne stanowisko partii ws. zmiany ordynacji brzmi "JOW mogą być systemem, który zapewni bliższy kontakt obywateli z politykami oraz pełną reprezentację społeczeństwa w parlamencie. W czasie naszych rządów wprowadziliśmy JOW w wyborach do Senatu RP (2011) oraz w wyborach do rad gminy nie będących miastami na prawach powiatu (2014)."

Partia sprzeciw wobec obecnego systemu finansowania tłumaczy tym, że jest "wiele ważniejszych spraw, na które państwo powinno przeznaczyć pieniądze z podatków" - czytamy na stronie Platformy. Brakuje tam  jednak konkretów, co do tego, jaki system finansowania byłby dla polskiej demokracji korzystniejszy.

Polskie Stronnictwo Ludowe jest przeciwko wprowadzeniu jednomandatowych okręgów wyborczych i za utrzymaniem obecnego systemu finansowania partii. Jest to stanowisko zupełne przeciwne do tego jakie zajmuje koalicjant ludowców - Platforma Obywatelska.

PSL wielokrotnie apelowało o odwołanie wrześniowego referendum. Do prezydenta Andrzeja Dudy w tej sprawie zwracali się szef partii Janusz Piechociński i minister rolnictwa Marek Sawicki. Ich zdaniem pieniądze, które zostaną przeznaczone na referendum, mogłyby zostać lepiej wykorzystane - na odszkodowania dla poszkodowanych przez suszę rolników.

Jak mówił rzecznik tej partii w wywiadzie dla "Rzeczpospolitej" - "JOW to system, który doprowadzi do władzy absolutnej jedną partię".

Szef partii Janusz Piechociński zapowiedział, że nie weźmie udziału w plebiscycie, określając je mianem błędu prezydenta Komorowskiego.

Wielkim zwolennikiem JOW jest oczywiście Ruch Kukiz’15. Ugrupowanie jest przeciwne zachowaniu dotychczasowego finansowania partii. Podstawowy zarzut jaki Kukiz formułuje wobec obecnej ordynacji wyborczej  brzmi: "Ludzie wybierają partię, a nie polityków, czego skutkiem jest szerząca się w naszym kraju partiokracja". "Polityków wybierają w Wielkiej Brytanii czy innych krajach, gdzie są wybory w okręgach jednomandatowych. U nas już przed wyborami można powiedzieć, kto znajdzie się w parlamencie. To wódz partii układa listy, wpisując ich w proporcji wierności wobec siebie. Może dlatego ta ordynacja nazywa się proporcjonalną. I w zależności od tego, jakie poparcie dostanie dana lista, tylu wchodzi aparatczyków" - wskazywał.

Najlepszym rozwiązaniem jeśli chodzi o JOW jest zdaniem Pawła Kukiza system demokracji bezpośredniej na wzór szwajcarski, w którym to wyborca szereguje kandydatów zgodnie z preferencjami większości.

Czytaj także: JOW-y w Wielkiej Brytanii, czyli czego nie mówi Paweł Kukiz

W kwestii referendum z Pawłem Kukizem zgadza się Ryszard Petru. Założone przez niego ugrupowanie Nowoczesna jest za wprowadzeniem jednomandatowych okręgów wyborczych i przeciwko utrzymaniu dotychczasowego sposobu finansowania polskich partii.

- System partyjny trzeba w Polsce zmienić i w naszym przekonaniu system wyborczy mieszany jest najlepszym rozwiązaniem. Należy również bezwzględnie zerwać z finansowaniem partii z budżetu. W ciągu ostatnich 10 lat partie wydały ponad miliard złotych na swoje funkcjonowanie - mówił lider Nowoczesnej.

Sposób na zdobywanie funduszy dla partii Petru dostrzega w internecie. "Istnieje możliwość pozyskiwania pieniędzy poprzez tzw. crowdfunding, czyli wpłacanie 10, 20, 30 złotych na dane ugrupowanie" - wskazywał rozmowie z TVP Info, że z podobnego rozwiązania korzystają ugrupowania na całym świecie. "Polega to na tym, że wchodzi się na stronę internetową, klika i przelewem płaci drobną kwotę - 12, 20 zł" - tłumaczył. Jego zdaniem, taki system finansowania nie stwarzałby możliwości wywierania nacisku na polityków,  a wręcz odwrotnie, prowadziłaby do uzależnienia się od nich.

W opozycji do ugrupowania Kukiza i PO jest Zjednoczona Lewica. Koalicja opowiada się za utrzymaniem finansowania partii z budżetu państwa i jest przeciwko wprowadzeniu JOW.

Zdaniem Lewicy wprowadzenie JOW w wyborach do Sejmu zbudowałoby dwupartyjny system polityczny. "Polska "pękłaby na pół" podzielona między PO i PiS, a zabrakłoby miejsca w Sejmie dla ruchu ludowego, lewicy czy samego inicjatora JOW - Pawła Kukiza. W jednomandatowym okręgu wyborczym zazwyczaj wystarcza ok. 35 proc. głosów dla zdobycia mandatu, 65 proc. głosów wyborców jest marnowane - mówił na konferencji nt. referendum poseł SLD Zbyszek Zaborowski.  "Jednomandatowe okręgi wyborcze to przede wszystkim zmielenie demokracji i likwidacja opozycji. Najlepiej to widać tam, gdzie jednomandatowe okręgi obowiązują - w Senacie, gdzie 97 senatorów reprezentuje albo PiS, albo PO, dwóch reprezentuje PSL i jedna osoba faktycznie (jest) z komitetu obywatelskiego" - twierdził.

Zmianę finansowania Lewica uważa za niebezpieczną, ponieważ obywatele straciliby kontrolę nad partyjnymi finansami, która obecnie, zdaniem Barbary Nowackiej z Twojego Ruchu, funkcjonuje. - Wielkie korporacje nie mogą kupować dowolnych polityków - mówi Nowacka w rozmowie z Interią. - Decyzja, by nie finansować partii politycznych doprowadzi do sytuacji, w której będą one musiały znaleźć sponsorów, albo do polityki dopuszczani będę wyłącznie ludzie bogaci. Jeśli dojdzie do finansowania partii przez firmy i korporacje, to partia finansowana szczodrze przez dany podmiot, będzie musiał się mu jakość odwdzięczyć. Nie oszukujmy się - mówi w rozmowie z Interią Barbara Nowacka. Na świecie nie ma nic za darmo - dodaje.

Jednak jej zdaniem do obecnego systemu finansowania można by wprowadzić pewne zmiany. - My proponujemy, żeby to był odpis od podatku. Polacy przekazywali, by 1 proc. na działalność danej partii. Przyznaję, ze obecne finansowanie również jest złe, ponieważ dopuszcza pewne formy, które nijak mają się z demokracją. Dlaczego z budżetu państwa mielibyśmy sponsorować bilbordy? To nie jest forma komunikacji polityk-obywatel, którą należy wspierać - tłumaczy Nowacka.

W tym stanowisku trudno nie dostrzec pewnych sprzeczności - lewica jest za "utrzymaniem dotychczasowego sposobu finansowania partii politycznych z budżetu państwa", ale chciałaby wprowadzić do niego zmiany. Tak naprawdę to stanowisko zawiera się zarówno w odpowiedzi twierdzącej i przeczącej na drugie pytanie referendalne. To doskonały przykład, że pytanie to, jak wielokrotnie wskazywali ekspercie, jest sformułowane nieprecyzyjnie.

Na fakt niewłaściwego sformułowania referendalnych pytań wskazywał również Janusz Korwin-Mikke i nawoływał do bojkotu plebiscytu. Jak mówił, pytanie o prawo podatkowe jest już nieaktualne, pytanie o finansowanie partii politycznych - źle sformułowane, a ws. JOW "ludzie w ogóle nie wiedzą, o co chodzi". "Zmiana systemu na JOW-y bardzo niewiele zmieni" - przekonywał lider partii KORWIN.

W niedzielę w lokalu referendalnym otrzymamy jedną białą kartkę z trzema pytaniami. Przy każdym pytaniu możemy postawić tylko jeden znak X: w kratce z odpowiedzią "TAK", albo w kratce z odpowiedzią "NIE" - wówczas nasz głos w zakresie tego pytania będzie ważny. Możemy, ale nie musimy udzielać odpowiedzi na wszystkie pytania.

Lokale referendalne będą otwarte w godz. 6-22. Jednodniowe referendum kosztuje 90 mln zł, z czego diety dla obwodowych komisji wyborczych to ponad 35 mln zł. Karty do głosowania będą kosztować 4 mln zł - przekazywała szefowa Krajowego Biura Wyborczego - Beata Tokaj.

Czytaj także nasz raport specjalny ws. referendum "Polacy decydują"