Decyzja trzech Izb Sądu Najwyższego w sprawie nowej KRS

Posiedzenie, w którym uczestniczyło ponad 60 sędziów, było niejawne. Rozpoczęło się ono o godz. 10, a zakończyło o godz. 17. 

Jak zastrzeżono w uchwale podjętej łącznie przez ponad 60 sędziów SN i odczytanej przez I prezes SN Małgorzatę Gersdorf, odnosi się ona zarówno do obsady składów Sądu Najwyższego, jak i obsady składów sądów powszechnych i wojskowych.

Jak dodano, nienależyta obsada występuje, jeżeli "wadliwość procesu powoływania sędziów prowadzi w konkretnych okolicznościach do naruszenia standardów niezawisłości i bezstronności" w rozumieniu Konstytucji RP i prawa europejskiego.

Ponadto w uchwale zaznaczono, że uchwała nie ma zastosowania do orzeczeń wydanych przez sądy przed dniem jej podjęcia. Natomiast w odniesieniu do Izby Dyscyplinarnej SN ma zastosowanie do orzeczeń tej Izby bez względu na datę ich wydania.

Uchwała zapadła ze zdaniami odrębnymi sześciu sędziów SN.

Z całą treścią uchwały SN można się zapoznać pod tym adresem.

W uchwale trzech Izb Sądu Najwyższego chodzi o to, żeby na przyszłość istniał mechanizm sprawdzenia, czy orzeczenie jest wydane w warunkach gwarantujących jego sprawiedliwość - głosi uzasadnienie czwartkowej uchwały SN.

W uzasadnieniu podkreślono, że SN nie odnotował potencjalnego sporu kompetencyjnego, kiedy sąd ten zajmuje się wykładnią obowiązującego prawa, Sejm jego stanowieniem, a prezydent wykonuje swoje uprawnienia.

Jak stwierdził sędzia sprawozdawca Włodzimierz Wróbel, "w tej uchwale chodzi o to, żeby na przyszłość, kiedy dojdzie do wydania orzeczenia sądowego, istniał mechanizm sprawdzenia, czy to orzeczenie aby na pewno może zapaść w takich warunkach, że może być sprawiedliwe".

Z uzasadnienia wynika, że w ocenie SN mechanizm, który miał gwarantować wybór na sędziów najlepszych kandydatów, został zepsuty. "W związku z powołanymi przez nowy KRS sędziami, ze względu na to, jak ten KRS działa, ten organ, który miał gwarantować pozapartyjny, poza wpływami sposób powoływania sędziów, tak żeby to byli najlepsi z najlepszych, ten mechanizm został zepsuty. To zepsucie spowodowało, że dzisiaj nie mamy pewności, kto został sędzią, czy to są ci najlepsi" - wskazano.

W uchwale SN podkreślono, że to, co się zdarzyło w polskim systemie prawnym, doprowadziło do niepewności i chaosu w kwestii tego, czy orzekający sędziowie i sądy są sądami, które mogą wymierzać sprawiedliwość. "To jest także niepewność sądów innych krajów" - dodał sędzia Wróbel. 

Sędziowie Sądu Najwyższego powołani w tak dramatycznie wadliwych procedurach na przyszłość nie powinni się podejmować orzekania, bo ich orzeczenia w sposób trwały będą skażone podejrzeniem braku bezstronności - powiedział w uzasadnieniu uchwały trzech Izb SN sędzia Włodzimierz Wróbel.

"Izba Dyscyplinarna ma tutaj szczególny status, bo niezależnie od wad w powołaniu tych sędziów, ich orzeczenia nie będą już przecież kontrolowane, bo SN jest sądem ostatniej instancji (...). Izba Dyscyplinarna ma jeszcze inny defekt, okazuje się nie być sądem, bo takich sądów wyjątkowych nie przewiduje polska konstytucja. Te orzeczenia i tak by się nie ostały, jeśli nie w Polsce, to przed sądami europejskimi" - wywodził sędzia Wróbel.

Jak dodał, odnosząc się do Krajowej Rady Sądownictwa w obecnym składzie, Rada ta "milczała, kiedy powstawały istotne zagrożenia dla stabilności orzecznictwa sądów, ich niezależności i niezawisłości sędziów". "To całe funkcjonowanie pokazuje, że ta Rada nie jest organem niezależnym" - dodał Wróbel.

"Czy z chorego drzewa mogą być dobre owoce? Mogą, ale nie wiemy tego. I nie można ryzykować, żeby orzeczenia sądowe wydawane przez sędziów tak powołanych mogłyby być następnie kwestionowane, nie tylko w Polsce, ale też za granicą" - podkreślił Wróbel.

Jak zastrzegł, trudno, żeby liczne procesy toczyły się od początku. "Ale na przyszłość niech tych błędów nie będzie. Żyjmy w jakimś pewnym państwie" - zaznaczył. Dodał, że SN mówi o standardzie, że "nie będzie sądów waszych i naszych, to się musi jakoś zakończyć". "SN nie jest w stanie tego zakończyć, może co najwyżej próbować minimalizować skutki" - mówił Wróbel. 

"To historyczna decyzja. Chylę czoła przed sędziami i prezes Małgorzatą Gersdorf" - powiedział w TVN24 były marszałek Sejmu, senator Marek Borowski. Podobne zdanie wyraził były premier, europoseł Włodzimierz Cimoszewicz, który mówił nawet o najważniejszym dniu w polskim wymiarze sprawiedliwości w III RP. 

"Sąd Najwyższy postawił się ponad Sejm, Prezydenta, Trybunał Konstytucyjny, konstytucję, ale przede wszystkim ponad demokrację" - to z kolei komentarz wiceministra sprawiedliwości Sebastiana Kalety na Twitterze.

"KRS wybrana za czasów PO miała skład niezgody z prawem (decyzja starego TK), ale nikt nie kwestionował jej decyzji. KRS wybrana za czasów PiS (pierwszy raz 3/5 głosów) jest nieuznawana przez sędziów, którzy uznają KRS tylko jak rządzi PO. Sędziokracja nie uznaje wyników wyborów" - napisał z kolei Patryk Jaki.

"Uchwała trzech izb Sądu Najwyższego jest próbą wprowadzenia reguł, które chociaż w minimalnym stopniu uporządkują niestabilny stan prawny w Polsce" - powiedział w czwartek rzecznik SN sędzia Michał Laskowski. Dodał, że uchwała wiąże wszystkie składy tego sądu.

Sędzia Laskowski podczas konferencji prasowej po posiedzeniu trzech Izb podkreślił, że czwartkowa uchwała SN ma znaczenie na przyszłość. Zaznaczył, też że ze względów praktycznych wyłączono z jej natychmiastowego stosowania postępowania karne, "które już się rozpoczęły i się toczą". "Uznaliśmy za ważnie społecznie, aby nie przerywać bardzo pracochłonnych rozpraw, które już się odbyły. Do zakończenia tych postępowań ta uchwała zastosowania nie znajdzie" - wskazał Laskowski.

Rzecznik SN zwrócił uwagę, że wprowadzone rozwiązania w sądownictwie doprowadziły do stanu niepewności i niestabilności prawnej w Polsce. "Sądy zaczęły różnie interpretować i różnie stosować wskazania TSUE. Stąd ta uchwała i próba wprowadzenia pewnych reguł, które chociaż w minimalnym stopniu uporządkują ten niestabilny stan prawny" - dodał.

Laskowski zaznaczył, że uchwała ta jest decyzją procesową i ma moc zasady prawnej. "Zatem wiąże wszystkie składy SN. Natomiast wykładnia przepisów, która została zaprezentowana dzisiaj z reguły jest brana pod uwagę przez wszystkie sądy w kraju. Dotychczas było tak, że reguły przedstawiane przez SN były brane pod uwagę przez wszystkie sądy powszechne" - wskazał Laskowski.

Wkrótce po podjęciu uchwały trzech Izb stanowisko w tej sprawie wydał resort sprawiedliwości. Zdaniem MS uchwała Sądu Najwyższego z mocy prawa jest nieważna i nie wywołuje skutków prawnych. Resort podkreślił, że żaden organ, także sądowy, nie może kwestionować powołania i inwestytury sędziego.

Laskowski pytany o to stanowisko wskazał, że polskie władze prezentują taktykę "ani kroku wstecz". "W mojej osobistej ocenie nie jest to dobre dla kraju i apeluję, aby tę taktykę zmienić i próbować szukać innego rozwiązania" - dodał sędzia.

Sprawa została zainicjowana wnioskiem Gersdorf, która przedstawiła trzem izbom zagadnienie prawne odnoszące się do rozstrzygnięcia rozbieżności w orzecznictwie SN, dotyczących udziału w składach sędziowskich osób wyłonionych przez Krajową Radę Sądownictwa w nowym składzie i statusu takich sędziów.

Pytanie, które trafiło do trzech izb, dotyczyło tego, czy udział w składzie sądu powszechnego lub SN osoby powołanej na sędziego przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa w jej aktualnym składzie prowadzi do naruszenia Konstytucji RP, Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz Traktatu o Unii Europejskiej, wskutek czego osoba taka jest nieuprawniona do orzekania lub skład sądu jest sprzeczny z przepisami.

W czwartkowym posiedzeniu nie uczestniczyli sędziowie z Izby Dyscyplinarnej i Izby Kontroli Nadzwyczajnej SN oraz siedmioro sędziów z Izby Cywilnej SN. Wszyscy oni zostali wyłonieni w postępowaniach prowadzonych już przed obecnym składem KRS. Na posiedzeniu nie stawił się również przedstawiciel prokuratury.

W środę marszałek Sejmu Elżbieta Witek skierowała do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego między Sejmem a Sądem Najwyższym oraz prezydentem RP a SN. Chodzi m.in. o przepisy konstytucji odnoszące się do podziału władz i powoływania sędziów. Prezes TK Julia Przyłębska przekazała, że w związku ze wszczęciem przez Trybunał postępowania z wniosku marszałek Sejmu czwartkowe posiedzenie trzech izb SN - z mocy ustawy - uległo zawieszeniu.

Z kolei prezes Gersdorf w piśmie do prezes TK napisała w czwartek, że "nie ma sporu kompetencyjnego między Sejmem i prezydentem a Sądem Najwyższym". 

Julia Przyłębska odpowiedziała w piśmie do I prezes, że pismo Gersdorf jest bezprzedmiotowe, a zawieszenie posiedzenia trzech izb SN następuje z mocy prawa.