Miliardy na fabrykę, która nie działa. "Jesteśmy w klinczu"

Fabryka, która od początku 2020 roku powstawała w podszczecińskich Policach, miała produkować propylen i polipropylen wykorzystywany przede wszystkim w tworzywach sztucznych. Ten spod Szczecina miał być sprzedawany firmom z przemysłu farmaceutycznego, motoryzacyjnego, budownictwa i do produkcji opakowań.

Przez pół dekady Grupa Azoty - firma w której największym udziałowcem jest Skarb Państwa i do której należą Zakłady Chemiczne Police - zapłaciła 7,2 mld zł za inwestycję. Ale zamiast żyłą złota, stała się kukułczym jajem, a problem goni tu problem. Ten najnowszy to nie działająca instalacja PDH, czyli urządzenia do produkcji propylenu.

- To nie jest awaria. To jest efekt nienależytego wykonania instalacji, niskiej jakości urządzeń i problemów z uruchomieniem tej instalacji przez generalnego wykonawcę - mówi prezes Zakładów Chemicznych Police i jednocześnie wiceprezes Grupy Azoty, Andrzej Dawidowski.

Według ekspertów dzisiejsza dysfunkcja fabryki pod Szczecinem to efekt błędów popełnionych już na etapie planowania inwestycji. Profesor Dariusz Zarzecki, ekonomista z Instytutu Ekonomii i Finansów Uniwersytetu Szczecińskiego, nazywa projekt "porażką, która rodzi potężne konsekwencje dla całej Grupy Azoty". Wskazuje na główne przyczyny: wybór niedoświadczonych firm do budowy i nadzoru oraz wymiana kadry w państwowej spółce.

- Były doświadczone firmy na rynku, a wybrano akurat Hyundai. Ogromny i znany koncern, ale akurat z niewielkim doświadczeniem w tego typu instalacjach. Do nadzoru też wybrano firmę z dużym doświadczeniem, ale w inwestycjach typu metro i inna infrastruktura, a nie tego typu, jaka powstawała w Policach. A po stronie Grupy Azoty?

Problemem była zmiana zespołu inwestycyjnego, który zajmował się projektem od koncepcji przez biznesplan i wdrożenie - wylicza profesor Zarzecki. Według niego w 2016 roku osoby, które z ramienia państwowej firmy zaczynały projekt, zostały "wymienione na nowe, które nie do końca się na tym znały". - A w tak potężnych projektach ważny jest każdy szczegół - dodaje ekspert.

Prezes zakładu też zwraca uwagę na błędy popełnione kilka lat wcześniej. - Ten projekt był megalomanią poprzedniej władzy. Został stworzony w skali takiej, która przerasta Grupę Azoty, ale również przerasta możliwości oddziaływania tej inwestycji na rynek lokalny, rynek sprzedaży polipropylenu - mówi Andrzej Dawidowski. Wylicza, że pieniądze, które zainwestowała spółka skarbu państwa, pochodziły w większości z kredytów krótkoterminowych i "obciążyły bilans całej grupy".

Skutek to straty liczone w milionach każdego miesiąca. Fabryka nie tylko nie prowadzi produkcji i musi utrzymać załogę. Zajmuje ponad 50 hektarów, a to oznacza konieczność płacenia wysokiego podatku od nieruchomości gminie.

- Problem przerósł wszystkich akcjonariuszy. Spółka jest w klinczu - przyznaje prezes Dawidowski.

Szansa na przyszłość? Plan naprawczy opracowany w koncernie. Firma dostała 107 milionów euro z gwarancji od głównego wykonawcy za niedoskonałości w budowie. - Przystąpiliśmy do negocjacji z instytucjami finansowymi w zakresie wykorzystania tych środków na cele remontowe i dalsze funkcjonowanie - informuje Andrzej Dawidowski.

Spółka poróżniła się z generalnym wykonawcą, koreańskim gigantem Hyundai Engineering. W sierpniu poinformowała o zerwaniu umowy ze względu na opóźnienie w inwestycji. Profesor Zarzecki zwraca uwagę, że Koreańczycy byli jednak nie tylko wykonawcą, ale są także akcjonariuszem zakładu. Należy do nich ponad 1/3 akcji spółki Grupa Azoty Polyolefins.

- Powinni to dokończyć tak, aby parametry ilościowe, jakościowe i techniczne były wypełnione i żeby ta instalacja zaczęła pracować tak, jak była zaplanowana - mówi profesor.

Jednym z pomysłów na ratunek polickiej fabryki propylenu i polipropylenu jest współpraca z innym państwowym gigantem, Orlenem. We wrześniu obie firmy podpisały dokumenty zakładające rozmowy o sprzedaży całości lub części zakładu pod Szczecinem. - To możliwość ustabilizowania sytuacji finansowej i dokończenia Projektu Polimery Police - komentował prezes Azotów, Andrzej Skolmowski.

Gdy budowa polickiego giganta się rozpoczynała, ówczesny wicepremier Jacek Sasin mówił o "doskonałym przykładzie odważnego, a jednocześnie odpowiedzianego inwestowania przez polskie spółki skarbu państwa".

Jeszcze w lutym 2023 roku Grupa Azoty przekonywała, że "projekt ma strategiczne znaczenie dla krajowej gospodarki i zwiększy dynamikę rozwoju polskiego segmentu tworzyw sztucznych". Kilka miesięcy później na hucznym otwarciu fabryki - która wtedy jeszcze, według informacji obecnego prezesa, nie uruchomiła produkcji - był premier Mateusz Morawiecki. - Cieszę się, że ta inwestycja wykonana została w założonym czasie i budżecie - twierdził ówczesny szef rządu.

Profesor Dariusz Zarzecki zwraca uwagę, że tak duże inwestycje prowadzone przez tak duże publiczne firmy nie są wolne od polityki.

- Polityczne zmiany, które następują wraz z trybem wyborczym, powodują nie tylko zmiany na samym szczycie władzy w spółkach, ale także niżej. Niestety, jeśli nie ma ciągłości wizji i koncepcji, to mamy takie efekty. Tutaj były ewidentnie błędy zarządcze. I to jest przykre - podsumowuje ekonomista.