Kryzys w polskich szkołach. Znamy dokładne liczby

W bazie danych zanotowano co najmniej jeden wynik dla około 1,6 miliona chłopców (51,6 proc. badanych) oraz prawie 1,5 miliona dziewcząt (48,4 proc. badanych) z klas 4-8. Otrzymane wyniki zostały zestawione z danymi z badań przeprowadzonych w 1999 i 2009 roku przez Zakład Teorii Wychowania Fizycznego AWF w Warszawie. W badaniu udziału nie wzięło 16,7 proc. uczniów.

Badania obejmowały cztery standardowe próby sprawnościowe:

1. Skok w dal z miejsca - oceniający siłę nóg;
2. Bieg wahadłowy 10x5 metrów - mierzący szybkość i zwinność;
3. 20-metrowy wytrzymałościowy bieg wahadłowy (beep test) - testujący wytrzymałość;
4. Podpór leżąc przodem na przedramionach (plank) - mierzący siłę i wytrzymałość mięśniową całego ciała.

Wyniki przeprowadzonych testów wskazują na systematyczne pogarszanie się kondycji fizycznej uczniów w porównaniu do lat poprzednich. W skoku w dal z miejsca, zarówno chłopcy, jak i dziewczynki, osiągali gorsze wyniki niż w 1999 roku, z różnicą sięgającą nawet 20 centymetrów.

Przeanalizujmy szczegóły wyników tych badań dla obydwu płci:

Chłopcy:

• 1999 r.: najwyższe wyniki w całym zakresie wiekowym, szczególnie widoczny wzrost od wieku 12 lat, kiedy chłopcy zaczynają osiągać ponad 180 cm. Maksymalny wynik zbliża się do 220 cm w wieku 18-19 lat;
• 2009 r.: wyniki były nieco niższe niż w 1999 roku, ale nadal utrzymywały się na wysokim poziomie. Wzrost również zaczyna się w wieku około 12 lat, jednak najlepsze wyniki chłopcy osiągają na poziomie 210-215 cm w wieku 18-19 lat;
• 2024 r.: wyniki są wyraźnie niższe niż w poprzednich latach. Zaczynają rosnąć od wieku 12-13 lat, ale osiągają maksymalnie około 200 cm, co stanowi duży spadek w stosunku do lat 1999 i 2009.

Dziewczęta:

• 1999 r.: najwyższe wyniki wśród dziewcząt w całym badaniu. Odległości zaczynają rosnąć od wieku 11 lat i osiągają maksimum w okolicach 170 cm w wieku 17-18 lat;
• 2009 r.: wyniki nieco niższe niż w 1999 roku, ale nadal powyżej 160 cm w starszych grupach wiekowych, z podobnym trendem wzrostu do 1999 roku;
• 2024 r.: wyniki w 2024 roku są najniższe w porównaniu z poprzednimi latami. Szczytowy wynik to około 160 cm, co stanowi zauważalny 10-12 proc. spadek w porównaniu do 1999 roku.

W obu grupach wiekowych i płciowych obserwuje się wyraźny spadek wyników w badaniu skoku w dal w 2024 roku. Chłopcy osiągają nieco lepsze wyniki niż dziewczęta, ale tendencja spadkowa jest zauważalna w obu przypadkach, szczególnie w porównaniu do lat 1999 i 2009. Gdzie mogą leżeć przyczyny tych problemów?  Z badań Instytutu Matki i Dziecka wynika, że polskie dzieci w wieku szkolnym spędzają średnio około 6 godzin dziennie przed ekranami urządzeń elektronicznych. W ten czas wliczają się aktywności takie jak oglądanie filmów, granie w gry komputerowe czy korzystanie z komputerów i smartfonów.

Pandemia COVID-19 znacząco zwiększyła ten czas, ponieważ zdalne nauczanie zmusiło uczniów do długotrwałego korzystania z komputerów podczas lekcji. Dodatkowo czas przeznaczony na samodzielną naukę oraz rozrywkę często przekraczał zalecane normy. Specjaliści zalecają, aby dzieci w wieku 7-12 lat korzystały z urządzeń elektronicznych maksymalnie dwie godziny dziennie, a młodzież powyżej 13. roku życia nie więcej niż trzy godziny. Nadmierne korzystanie z elektroniki może prowadzić do problemów ze wzrokiem, wad postawy oraz zwiększonego ryzyka otyłości.

Zmiany dotyczące spadku kondycji fizycznej wśród dzieci i młodzieży zauważono również w innych testach sprawnościowych. W beep teście zarówno chłopcy, jak i dziewczynki systematycznie pogarszali swoje wyniki w porównaniu do rówieśników z 1999 i 2009 roku. Różnice te stają się coraz większe wraz z wiekiem uczniów, zarówno u dziewcząt, jak i chłopców. U dziewczynek spadek sprawności zaczyna się już w 13. roku życia, natomiast u chłopców obserwuje się to nieco później, około 16. roku życia. W 1999 roku młodzi mężczyźni w wieku 19 lat byli w stanie wykonać 70 powtórzeń, w 2024 roku już tylko 40. Młode kobiety w wieku 19 lat w 1999 roku były w stanie wykonać 40 powtórzeń, a w 2024 roku już tylko 20.

Minister Sportu i Turystyki zwraca również uwagę na znaczący spadek umiejętności ruchowych u dziewcząt, co ilustrują wyniki testu "deski". Dziewczynki w wieku 10 lat potrafią utrzymać tę pozycję średnio przez 110 sekund, podczas gdy kobiety w wieku 19 lat utrzymują ją średnio przez 90 sekund. U chłopców natomiast utrzymuje się tendencja wzrostowa. 10-latkowie potrafią utrzymać "deskę" przez około 115 sekund, a mężczyźni w wieku 19 lat przez około 130 sekund.

W badaniach zauważono również pogorszenie wyników wśród uczniów w biegu wahadłowym 10x5metrów. W 2009 roku średni czas ukończenia biegu wśród chłopców w wieku 15 lat wynosił około 18 sekund. W 2024 roku średni czas wzrósł do około 21 sekund. Dziewczynki w tym wieku w 2009 roku potrzebowały około 21 sekund na ukończenie biegu, a w 2024 roku około 23 sekund.

Ministerstwo Sportu i Turystyki oraz Ministerstwo Edukacji Narodowej podkreślają konieczność podjęcia działań mających na celu poprawę kondycji fizycznej dzieci i młodzieży. W planach jest przegląd i aktualizacja podstawy programowej wychowania fizycznego oraz wprowadzenie nowego przedmiotu - edukacji zdrowotnej, który ma wejść w życie 1 września 2025 roku.

Podczas konferencji prasowej dotyczącej raportu badającego kondycję fizyczną dzieci i młodzieży, Minister Sławomir Nitras zaapelował do rodziców o wsparcie i zrozumienie problemu, podkreślając, że kondycja fizyczna ma bezpośredni wpływ na zdrowie, jakość życia i długość życia dzieci.

Barbara Nowacka poparła apel Sławomira Nitrasa do rodziców i zwróciła się z prośbą do nauczycieli, aby poważnie potraktowali wyniki przeprowadzonych badań. Podkreśliła, że sprawność fizyczna ma istotny wpływ na dobrostan i zdrowie dzieci, ich zdolności do nauki i ogólne możliwości uczenia się. Choć powiedzenie "w zdrowym ciele, zdrowy duch" może wydawać się banalne, zawiera w sobie głęboką prawdę - zaznaczyła minister edukacji.