"Le Monde": Mają kluczowy surowiec dla świata. Nowa Kaledonia rzuca wyzwanie mocarstwu
Nowa Kaledonia buntuje się przeciwko Francji. Rząd w Paryżu wysłał na miejsce setki żołnierzy, którzy mają uspokoić sytuację. W grę wchodzą wielkie pieniądze i wielka polityka. Na pacyficznej wyspie znajduje się około 20-30 proc. zasobów niklu - metalu kluczowego do produkcji samochodów elektrycznych. Dawna kolonia chce jednak niepodległości od Francji.
- Cotygodniowy, piątkowy cykl "Interia Bliżej Świata" to najciekawsze artykuły najważniejszych zagranicznych gazet
- Nowa Kaledonia ma trzecie zasoby niklu na świecie. Posiada też rudy żelaza, magnezu, kobalt i chrom
- Dla ruchu niepodległościowego kontrola nad tymi zasobami ma kluczowe znaczenie, jeśli wyspa ma osiągnąć pełną suwerenność - relacjonuje francuski dziennik "Le Monde"
W Nowej Kaledonii prawie nie ma takiego zagadnienia, które nie byłoby bezpośrednio lub pośrednio związane z niklem. Bo chociaż zjawiskowy archipelag na końcu świata kojarzy się ze słońcem, błękitnym niebem, tropikalną roślinnością i śpiewem egzotycznych ptaków, to dzięki niklowi może zaistnieć w globalnej gospodarce.
Na miejscu trwają zamieszki na tle gospodarczym i społecznym, ale głównie chodzi o polityczną walkę między rdzennymi mieszkańcami i aktywistami na rzecz uzyskania niepodległości a władzami w Paryżu. Z Francji wysłano na miejsce setki żołnierzy, którzy mają uspokoić sytuację.
- Nowa Kaledonia jest jedyną częścią melanezyjskiego łuku na południowym Pacyfiku, która nie jest zdominowana gospodarczo i politycznie przez Pekin. Podczas trzech nieudanych referendów niepodległościowych - ostatnio w grudniu 2021 r. - francuscy lojaliści dowodzili, że niepodległość Nowej Kaledonii oznaczałaby uzależnienie się od Chin
Na Grande Terre, głównej wyspie archipelagu, decyzją prezydenta Emmanuela Macrona wprowadzono stan wyjątkowy. Powodem były kilkudniowe zamieszki. Od początku rozruchów zginęło sześć osób.
Nowa Kaledonia niklem stoi
- Nikiel nie tylko płynie z gór, ale także w żyłach mieszkańców Nowej Kaledonii i przyspiesza bicie ich serc. To część ich życia, historii i przeznaczenia - powiedział kiedyś Joël Viratelle, w latach 2006-2022 dyrektor Domu Nowej Kaledonii w Paryżu.
Zielone złoto zawsze było istotną częścią gospodarki dawanej francuskiej kolonii. Pozwalało na redystrybucję bogactwa wśród mieszkańców archipelagu oraz było kluczowe dla "przywrócenia równowagi" na wyspach po osiągnięciu porozumień w Matignon (1988 r.) i w Numei (1998 r.), dotyczących dekolonizacji terytorium po wojnie domowej, która miała miejsce w latach 80. XX w.
Szacuje się, że na Nowej Kaledonii znajduje się od 20 proc. do 30 proc. światowych rezerw niklu - pierwiastka chemicznego kluczowego dla produkcji baterii do samochodów elektrycznych. Jednak przemysł niklowy, odkryty w 1864 r. na archipelagu Melanezji jest wysoce niestabilny na Londyńskiej Giełdzie Metali (LME) i od ponad 10 lat znajduje się w kryzysie, co ma poważne reperkusje społeczne. Potwierdzeniem jest nowa fala przemocy.
Zawiedzione nadzieje wyjaśniają falę oburzenia i przemocy po ubiegłotygodniowym głosowaniu we francuskim Zgormadzeniu Narodowym. Powodem zamieszek jest próba zmiany systemu wyborczego w Nowej Kaledonii, którą deputowani izby niższej francuskiego parlamentu poparli w głosowaniu.
Poprawka konstytucyjna w tej sprawie przewiduje, że obywatele Francji mieszkający na archipelagu od co najmniej 10 lat uzyskają prawo głosu w wyborach lokalnych. Kanakowie uważają, że zmniejszy to znaczenie głosów oddawanych przez rdzennych mieszkańców tego terytorium i doprowadzi do ich marginalizacji.
Globalne problemy gospodarcze a wydobycie niklu na Pacyfiku
Sektor wydobywczy odpowiada za jedną czwartą bezpośredniego i pośredniego zatrudnienia na wyspie. Ruda ma również kluczowe znaczenie na dalszych etapach łańcucha przemysłowego. Jest wykorzystywana także do produkcji stali nierdzewnej.
Ale boom na nikiel ma także negatywny wpływ na środowisko naturalne. Kopalniom i hutom niklu Grand Terre "zawdzięcza" znaczną degradację wyjątkowego środowiska.
Międzynarodowa Agencja Energii (MAE) przewiduje, że popyt na nikiel potroi się w ciągu najbliższych 20 lat. Jednak niestabilność na rynku przyczynia się do spadku produkcji surowca. Spadła o 32 proc. w pierwszym kwartale br.
Francuska grupa Eramet odnotowała 50-proc. spadek sprzedaży z powodu ciągłych trudności swojej spółki zależnej Société Le Nickel (SNL), jednego z największych pracodawców na archipelagu.
Francja. Wiele firm próbowało zbić majątek w Nowej Kaledonii
- Pomimo dobrych wyników operacyjnych spółka nadal przynosi straty ze względu na wysokie ceny energii, dostęp do zasobów i koszty pracy - stwierdziła w lutym Christel Bories, dyrektor generalna Eramet. Na początku marca Bories w końcu osiągnęła porozumienie z rządem w sprawie pomocy finansowej. Dzięki pożyczce od państwa dla SLN (320 mln euro) i zwiększenia zadłużenia wewnątrz grupy (325 mln euro) udało się przynajmniej na razie przetrwać kryzys.
W Nowej Kaledonii wielu potentatów chciało zbić majątek na niklu, ale ponieśli klęskę. W ostatnich latach z archipelagu wycofało się kilka firm, jak brazylijski gigant górniczy Vale, szwajcarska spółka Glencore i Trafigura z Singapuru.
Na północy od 2013 r. przestój ma fabryka ferroniklu Koniambo Nickel SAS, po wycofaniu się Glencore, a 1750 pracownikom grozi zwolnienie, jeśli do sierpnia nie znajdzie się nowy chętny do kontynuacji wydobycia.
Na południu zakład Prony Resources do marca 2025 r. musi znaleźć następcę szwajcarskiej firmy Trafigura dla swojego złoża Goro i tamtejszego zakładu (1,2 tys. pracowników).
Nowa Kaledonia. Droga do niepodległości
Skąd te problemy? Przeszkody w dostosowaniu nowokaledońskiego niklu do realiów globalnego rynku maja naturę ekonomiczną, jak wygórowane koszty energii, która jest niezbędnym parametrem w energochłonnym przemyśle. W grę wchodzi jednak także polityka.
"Dla niepodległościowców kontrola nad tym surowcem jest ekonomiczną i społeczną dźwignią na drodze do pełnej zyskania pełnej suwerenności" - podkreśla Patrick Roger w niewydanej w Polsce książce pt. "Tragedia Nowej Kaledonii" (Nouvelle-Calédonie, la tragédie).
Porozumienia z Numei przeniosły odpowiedzialność za nikiel na władze lokalne. Front Narodowego i Socjalistycznego Wyzwolenia Kanaków (FLNKS) opracował "doktrynę niklu" przewidującą kontrolę nad zasobami, wstrzymanie eksportu surowej rudy i przejęcie SLN.
Podejście to, stosowane m.in. przez kraje produkujące ropę naftową, ma na celu przesunięcie łańcucha wartości w górę, by sprzedawać produkt rafinowany, który jest bardziej wartościowy niż ruda naturalna.
Jednak strategia, mająca położyć kres postkolonialnej eksploatacji przez Paryż, zakończyła się niepowodzeniem. Największym światowym producentem niklu jest Indonezja - wydobywa 1,8 mln ton, przed Filipinami z 400 tys. ton. Czwarte miejsce zajmuje Rosja. Nowa Kaledonia jest trzecia z 230 tys. ton.
Emmanuel Macron zapowiada zmiany
Podczas wizyty na archipelagu w lipcu 2023 r. Emmanuel Macron ostrzegł, że nadszedł czas na zmianę w "doktrynie niklu". Dodał, że w przypadku braku zwiększenia eksportu, istnieje niewielka szansa, że trzy zakłady na archipelagu pozostaną konkurencyjne.
- Okrutna rzeczywistość jest taka, że dziś Nowa Kaledonia nie może być konkurencyjna. Nikiel z Indonezji lub innych państw jest znacznie tańszy - dodał prezydent. Pomoc z Paryża zawarta w "pakcie niklowym", ogłoszonym w listopadzie 2023 r. i postrzeganym przez działaczy niepodległościowych jako "pakt kolonialny", jest zatem uzależniona od złagodzenia dotychczasowej polityki.
Rząd w Paryżu liczy, że francuskie fabryki baterii będą zaopatrywane w produkcję z archipelagu, a także fabryki Sonic Bay, którą Eramet planuje rozwijać w Indonezji wraz z niemieckim gigantem chemicznym BASF.
Czy to właściwa strategia? Niekonieczne. Didier Julienne, specjalista w dziedzinie geopolityki metali twierdzi, że będzie coraz mniej akumulatorów samochodowych opartych na niklu i kobalcie, o czym świadczy wybór innych metali dokonany przez chińskiego producenta samochodów elektrycznych BYD.
- W tych warunkach Nowa Kaledonia musi skoncentrować się na tym, na czym zna się najlepiej, czyli na przemyśle stali nierdzewnej - dodaje Julienne.
---
---
Bądź na bieżąco i zostań jednym z 200 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Interia Wydarzenia na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!
---
Artykuł przetłumaczony z "Le Monde". Autor: Jean-Michel Bezat
Tłumaczenie: Mateusz Kucharczyk
Tytuł i śródtytuły oraz skróty pochodzą od redakcji
---
