Poniedziałek Wielkanocny 2022: Nie tylko Śmigus-Dyngus. Jakie jeszcze tradycje obchodzimy?

Wielkanoc 2022 to wyjątkowy czas w kalendarzu każdego chrześcijanina, a Poniedziałek Wielkanocny to drugi dzień świąt zmartwychwstania. Z tym wiąże się tradycja Śmigusa-Dyngusa. Choć Śmigus i Dyngus to kiedyś dwa odrębne obyczaje, praktykowane były jednego dnia. Dlatego z czasem ich nazwy się połączyły i dziś tradycja traktowana jest jako jedno.

Jak wiadomo, Wielkanoc to święto ruchome, którego data zmienia się każdego roku, zupełnie inaczej niż w przypadku Bożego Narodzenia. To oznacza, że data Wielkiej Niedzieli oraz Poniedziałku Wielkanocnego zmienia się na przestrzeni lat. Święta Wielkanocne wypadają najczęściej w marcu, jednak w tym roku przypadają one na połowę kwietnia.

Kiedy wypada Wielkanoc 2022? Wielki Czwartek, który rozpoczyna Triduum Paschalne, w tym roku przypada na 14 kwietnia. Dzień później, 15 kwietnia, w Wielki Piątek chrześcijanie upamiętniają śmierć Jezusa. W Wielką Sobotę 16 kwietnia przez cały dzień trwa święcenie pokarmów. Wielka Niedziela przypada w tym roku 17 kwietnia co oznacza, że Poniedziałek Wielkanocny i Śmigus-Dyngus przypadają na 18 kwietnia.

Pierwsze wzmianki o zwyczaju Śmigus-Dyngus pochodzą z XV wieku. Pierwotnie były to jednak dwa osobne święta. Dyngusem nazywano datek, który w Poniedziałek Wielkanocny przekazywały gospodynie mężczyznom. Ci w ten dzień odwiedzali sąsiadów i składali życzenia. W zamian mogli liczyć na podarunek w postaci jaj, wędlin czy pieczywa.

Śmigus to obyczaj polewania się wodą w Poniedziałek Wielkanocny, stąd też nazwa "lany poniedziałek". Wodą ochlapywano panny ku czci płodności, a kolejnego dnia, we wtorek, miał miejsce rewanż i młode kobiety mogły odpłacić się mężczyznom. Wierzono, że dziewczyna, która w Śmigus-Dyngus wróci do domu przemoczona, szybko wyjdzie za mąż.

Nieoblana panna była zdenerwowana i zaniepokojona, gdyż oznaczało to brak zainteresowania ze strony miejscowych kawalerów. Oprócz wykorzystania święta Śmigus-Dyngus jako okazji do flirtowania, zwyczaj ma korzenie pogańskie i wiąże się z radością po odejściu zimy oraz z obrzędami mającymi zapewnić urodzaj i płodność. Słowianie, dla których przyroda była niezwykle ważna, żegnali w ten sposób zimę i cieszyli się z nadejścia wiosny.

Poniedziałek Wielkanocny to nie tylko Śmigus-Dyngus. W zależności od regionu Polski Lany Poniedziałek to różne tradycje. Na południu kraju w niektórych wsiach wciąż kultywuje się stary zwyczaj porannego skrapiania pól wodą święconą w Poniedziałek Wielkanocny, aby zapewnić obfite plony. Najczęściej towarzyszy mu modlitwa, a niekiedy również ognisko.

Nad rzeką Pilicą praktykowano zwyczaj nazywany kurkiem dyngusowym. Polegał on na wożeniu koguta na dwukołowym czerwonym wózku ozdobionym kwiatami i kolorowymi wstążkami. Kogut był ważnym symbolem związanym z nadejściem wiosny, ponieważ łączono go z urodzajem, zdrowiem i witalnymi siłami.

Z kolei na Kaszubach w Śmigus-Dyngus, zamiast polewać się wodą, kąpano się w jeziorze lub morzu, aby w ten sposób uchronić się przed chorobami i pechem. W Krakowie w Lany Poniedziałek przy klasztorze Norbertanek na Salwatorze do dziś odbywa się wielkanocny jarmark odpustowy Emaus. Ten nazwany jest tak na cześć biblijnego miasteczka, dokąd szedł zmartwychwstały Chrystus.