Matura 2023 z języka polskiego. Jak nie stracić głupio punktów?

Matura pisemna z języka polskiego na poziomie podstawowym odbędzie się 4 maja o godz. 9. W tym roku abiturienci będą zdawać egzaminy w dwóch formułach - starej i nowej.

Uczniowie podchodzący do egzaminów maturalnych w "nowej formule" są czasami określani jako "maturzyści po podstawówce". Absolwenci zdający pisemny egzamin maturalny z języka polskiego w formule 2023 będą mieli przede wszystkim skróconą listę lektur obowiązkowych, co jest jedną z największych zmian, jeśli chodzi o przygotowanie się do matury. 

Egzamin z języka polskiego zostanie wydłużony do 240 minut i będzie się składać z trzech części. Pierwsza to język polski w użyciu, na który składa się czytanie ze zrozumieniem, a także argumentowanie, znajomość zasad i posługiwanie się poprawną polszczyzną, notatka syntetyzująca. Druga część to test historycznoliteracki sprawdzający znajomość problematyki lektur obowiązkowych. Na koniec maturzyści napiszą wypracowanie.

Pierwsza rada od Anny Ryłek, polonistki z Łodzi i wieloletniej egzaminatorki, brzmi: - Bardzo dokładnie czytaj polecenia.

- Maturzyści często odpowiadają na zadane pytanie zdawkowo, jednym słowem, a okazuje się, że w odpowiedzi powinien znaleźć się spójny tekst. Wtedy tracą punkt. Trzeba się trochę zastanowić, pomyśleć, czasu jest dużo. Nie można się spieszyć - mówi egzaminatorka.

O błędach popełnianych przez uczniów mówi nam też Ula Mojkowska-Kuklińska, polonistka z Białegostoku, która w mediach społecznościowych prowadzi profil "Moje lekcje polskiego", gdzie publikuje przydatne informacje dla maturzystów. - W części czytania ze zrozumieniem zbyt ogólnikowo odpowiadają na pytania. Jeśli w poleceniu mamy "rozważ i uzasadnij, odnosząc się do obu tekstów", to musimy na początku podać swoje stanowisko, a po przecinku wyjaśnić je w odniesieniu do tych utworów - wyjaśnia.

Ostatnim zadaniem w arkuszu z czytaniem ze zrozumieniem jest notatka syntetyzująca. Ona również sprawia niektórym uczniom problemy.

- Polecam skupić się na poleceniu, tam mamy temat, na który piszemy. Trzeba też podkreślić, czy autorzy tekstów się zgadzają czy nie, to jest zdanie, które powinno się pojawić. Następnie tłumaczymy, na czym polegają podobieństwa lub różnice w ich poglądach. To są takie najprostsze trzy rzeczy. Polecam do tego się stosować - wskazuje Ula Mojkowska-Kuklińska.

Polonistka z Białegostoku wymienia też pojęcia, które z dużym prawdopodobieństwem przydadzą się na teście historyczno-literackim. Warto przypomnieć sobie: - Z antyku motyw Horacego "Exegi monumentum", cechy stoicyzmu i epikureizmu oraz na elementy dramatu antycznego. Z romantyzmu przydadzą się pojęcia takie jak prometeizm czy mesjanizm. Warto też znać pozytywistyczne postulaty: praca organiczna, praca u podstaw, emancypacja kobiet i asymilacja Żydów.

- To są czołowe pojęcia w toku edukacji i moim zdaniem mogą się pojawić.

I jeszcze jedna rada do tej części egzaminu: - Jeśli w części historycznoliterackiej mamy jakiś fragment lektury obowiązkowej i proszą nas o pojęcie, trzeba wskazać konkretne pojęcie, a nie odpowiadać opisowo.

Nauczycielki spytaliśmy też o przygotowanie do matury z języka polskiego pod kątem znajomości lektur. Ula Mojkowska-Kuklińska radzi: - Sprawdź listę lektur i podziel je na dni, które jeszcze do matury zostały. Uwzględnij czas na regenerację i odpoczynek. Opracowanie każdej z nich, nawet w sposób ogólny, jest kluczowe i przyda się nie tylko na maturę pisemną, ale i na ustną. Warto też przeanalizować 110 pytań jawnych na egzamin ustny. One są dopasowane do każdej lektury i pokazują wyraźnie, na czym według CKE powinniśmy się skupić, analizując dany utwór - na jakich pojęciach, tematach, problemach. Będzie to pomocne również przy egzaminie pisemnym.

Mówi też, które pozycje warto przypomnieć sobie i opracować szerzej pod wypracowanie. - "Dziady cz. III", "Lalka" i "Przedwiośnie". To utwory objętościowe, więc dla tych, którzy mają problem z zapamiętywaniem treści i obawiają się, że zrobią błąd kardynalny w pracy, mogę polecić krótsze pozycje: "Makbeta", "Antygonę" i "Tango".

Zobacz więcej: Matura 2023: Co trzeba zrobić, by zdać? Najnowsze informacje CKE

Anna Ryłek podkreśla: - Nie powołuj się w wypracowaniu na tekst, którego nie jesteś pewny. Bardzo łatwo jest wtedy popełnić błąd kardynalny. Myśl o książkach, które w tobie zostały, poruszyły cię. Tylko wtedy będziesz przekonujący.

Wskazuje, że wszystkie lektury są ważne, ale wymienia kilka, których znajomość może przydać się szczególnie. - "Lalka" to ocean tematów, motywów, wątków, przemyśleń egzystencjalnych. Podobnie "Wesele" przedstawiające ciekawy portret społeczeństwa. "Dziady" też są lekturą uniwersalną. Szekspir też może być bardzo przydatny, w wielu tematach można "Makbeta" wykorzystać: mamy tu namiętność, władzę, relacje międzyludzkie, portret kobiety, tyrana.

A jak podejść do samego wypracowania? Obie polonistki są zgodne: warto na początku stworzyć konspekt pracy. - Uczniowie tego nie lubią, ale napisanie go gwarantuje, że praca będzie logiczna i spójna - mówi Anna Ryłek.

Ula Mojkowska-Kuklińska wskazuje, że jeśli pisanie jest dla ucznia problematyczne, może się nauczyć następującego schematu: - Zaczynamy od wstępu, w którym umieszczamy nasze stanowisko. W rozwinięciu pamiętajmy o tym, że praca musi zawierać elementy argumentacyjne, więc polecam, aby do każdej lektury dobrać argument, oprzeć go na przykładzie i wyciągnąć wniosek. Każdy akapit powinien składać się z argumentu, przykładu i wniosku. To pokaże, że piszemy na temat, a jest to bardzo ważne, aby być konkretnym i przestrzegać polecenia. Wszystko podsumowujemy w zakończeniu.

Opracowując temat, uczniowie muszą odwołać się do wybranej lektury obowiązkowej, drugiego, innego utworu literackiego i kontekstów. - Jeden kontekst wykorzystany funkcjonalnie wystarczy, ale za dwa dostaniemy więcej punktów i szanse na świetny wynik są wtedy wyższe - podkreśla Mojkowska-Kuklińska.

Anna Ryłek ma tu kolejną radę dla maturzystów: nie "popisywać się" wiedzą. - Nie wybieraj czterech tekstów i pięciu kontekstów. To nie jest dobry pomysł, bo egzaminator przyzna punkty i tak tylko za dwa teksty i dwa konteksty - podkreśla.

- Przestrzegam też przed pokusą bogatego mówienia. Jeśli uczniowie mają napisać pracę na minimum 300 słów, to przyzwoitą długością jest wypracowanie na 400-500 słów. Uczniowie piszą prace nawet na ponad tysiąc słów i zapominają, że za błędy językowe mogą mieć odejmowane punkty - zauważa Anna Ryłek.

Zobacz więcej: Czego spodziewać się na maturze 2023? Zapowiedź najważniejszych zmian

Radzi: - Lepiej napisać krótszy tekst, przemyślany, bogaty w argumentację. Trzeba też pamiętać, że praca ma być na temat: wszelkie niepotrzebne dygresje sprawią, że odejmowane będą punkty za spójność.

O maturze z języka polskiego w nowej formule rozmawialiśmy z polonistami pod koniec ubiegłego roku. To wtedy powstała petycja do CKE "o ludzki wymiar" tego egzaminu. Poloniści w rozmowie z Interią wyrażali zaniepokojenie zasadami oceniania wypracowania maturalnego.

Najnowsze informacje dotyczące matury 2023 znajdziesz w naszym raporcie specjalnym - kliknij!