Matura 2023: Lista lektur obowiązkowych na poziom podstawowy i rozszerzony

Tegoroczni maturzyści muszą w całości zapoznać się z 25 lekturami. Kilkanaście dodatkowych pozycji powinni znać we fragmentach. Z części lektur, które obowiązywały w roku 2022, zrezygnowano.

Oznacza to, że matura 2023 będzie nieco łatwiejsza niż w zeszłym roku. Wciąż jednak jest wiele wymagań, które trzeba spełnić. Młodzież, która przystąpi do egzaminów, powinna wykazać się znajomością utworów literackich (epickich i dramatycznych), a także utworów poetyckich. Za uczniami jest już jednak matura próbna, co dało im przedsmak właściwego egzaminu dojrzałości.

Niektóre lektury uczniowie muszą przeczytać w całości. Z innych powinni znać tylko fragmenty. Oto lista lektur obowiązkowych, potrzebnych do zdania egzaminu maturalnego na poziomie podstawowym:

• Jan Parandowski "Mitologia", część I "Grecja";
• Sofokles "Antygona";
• Jan Kochanowski "Odprawa posłów greckich";
• William Szekspir "Makbet";
• Molier "Skąpiec";
• Adam Mickiewicz "Konrad Wallenrod" i "Dziady cz. III";
• Juliusz Słowacki "Kordian";
• Bolesław Prus "Lalka";
• Eliza Orzeszkowa "Gloria victis";
• Henryk Sienkiewicz "Potop";
• Fiodor Dostojewski "Zbrodnia i kara";
• Stanisław Wyspiański "Wesele";
• Stefan Żeromski "Przedwiośnie";
• Tadeusz Borowski - opowiadanie "Proszę państwa do gazu" i "Ludzie, którzy szli";
• Gustaw Herling-Grudziński "Inny świat";
• Hanna Krall "Zdążyć przed Panem Bogiem";
• Albert Camus "Dżuma";
• George Orwell "Rok 1984";
• Sławomir Mrożek "Tango";
• Marek Nowakowski - wybrane opowiadanie z tomu "Raport o stanie wojennym", a także opowiadanie "Górą Edek" z tomu "Prawo prerii";
• Jacek Dukaj "Katedra" z tomu "W kraju niewiernych";
• Andrzej Stasiuk "Miejsce" z tomu "Opowieści galicyjskie";
• Olga Tokarczuk "Profesor Andrews w Warszawie" z tomu "Gra na wielu bębenkach".

Jakie utwory tegoroczni maturzyści powinni znać we fragmentach? Oto one: 

• fragmenty Biblii, w tym "Księgi Rodzaju", "Księgi Hioba", "Księgi Koheleta", "Pieśni nad Pieśniami", "Księgi Psalmów" oraz "Apokalipsy św. Jana";
• Homer "Iliada";
• Gall Anonim "Kronika polska";
• Dante Alighieri "Boska Komedia";
• Piotr Skarga "Kazania sejmowe";
• Jan Chryzostom Pasek "Pamiętniki";
• "Lament świętokrzyski";
• "Legenda o św. Aleksym";
• "Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią";
• "Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu";
• "Pieśń o Rolandzie";
• wybrane utwory Jacka Kaczmarskiego oraz Agnieszki Osieckiej. 

Czytaj też: Uczą się na potęgę, do matury mogą nie zdążyć. "Nie zmienia się zasad w ciągu gry"

Wielu maturzystów zamierza zdawać egzamin maturalny z języka polskiego na poziomie rozszerzonym. Centralna Komisja Egzaminacyjna wymaga wówczas znajomości niektórych lektur w całości, a innych we fragmentach. Lektury obowiązkowe na poziomie rozszerzonym to:

• William Szekspir "Hamlet";
• Juliusz Słowacki "Lilla Weneda";
• Zygmunt Krasiński "Nie-Boska Komedia";
• realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac "Ojciec Goriot", Charles Dickens "Klub Pickwicka", Mikołaj Gogol "Martwe dusze" lub Gustaw Flaubert "Pani Bovary");
• Stanisław Wyspiański "Noc listopadowa";
• Michaił Bułhakow "Mistrz i Małgorzata";
• Stanisław Ignacy Witkiewicz "Szewcy";
• Bruno Schulz - wybrane opowiadania z tomu "Sklepy cynamonowe";
• Tadeusz Konwicki "Mała Apokalipsa";
• Sławomir Mrożek - wybrane opowiadania.

Jakie lektury należy znać we fragmentach, gdy zdaje się egzamin dojrzałości z języka polskiego na poziomie rozszerzonym?

To "Odyseja" Homera, "Poetyka" i "Retoryka" Arystotelesa, "Państwo" Platona, "Wyznania" świętego Augustyna, a także "Summa teologiczna" świętego Tomasza z Akwinu. We fragmentach trzeba znać również "Próby" Michela de Montaigne’a i "Proces" Franza Kafki.

Na egzaminie maturalnym trzeba wykazać się nie tylko wiedzą dotyczącą utworów epickich i dramatycznych, ale też utworów poetyckich. Co prawda, maturzyści nie muszą znać treści wierszy, ponieważ mogą one zostać przedrukowane na arkuszu egzaminacyjnym. Żeby jednak prawidłowo zinterpretować wybrany wiersz, warto się do tego wcześniej przygotować. Jakie utwory poetyckie przydadzą się na maturze 2023?

Na liście znajdują się następujące pozycje: 

• wybrane utwory Horacego;
• "Bogurodzica";
• wybrane pieśni Jana Kochanowskiego (w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; Tren IX, Tren X, Tren XI, Tren XIX);
• "Hymn do miłości ojczyzny" i wybrane satyry Ignacego Krasickiego;
• wybór sielanek i liryki religijnej Franciszka Karpińskiego ;
• "Oda do młodości", wybrane ballady (w tym "Romantyczność"), wybrane sonety z cyklu "Sonety krymskie" oraz inne wiersze Adama Mickiewicza;
• wybrane wiersze Juliusza Słowackiego, w tym "Grób Agamemnona" (fragmenty) i "Testament mój";
• wybrane wiersze Daniela Naborowskiego, Jana Andrzeja Morsztyna i Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego.

Na liście znajdują się też wybrane wiersze takich poetów jak Cyprian Kamil Norwid, Adam Asnyk, Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff, Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Julian Przyboś, Krzysztof Kamil Baczyński, Stanisław Baliński i Kazimierz Wierzyński. Do tego dochodzi twórczość Czesława Miłosza, w tym wybrane wiersze z tomu "Ocalenie" oraz "Traktat moralny" (fragmenty).

Tegoroczny maturzysta powinien znać wiersze Tadeusza Różewicza, Jarosława Marka Rymkiewicza, Wisławy Szymborskiej i Zbigniewa Herberta, w tym wybrane wiersze z tomów "Pan Cogito", a także "Raport z oblężonego Miasta". Przyda się znajomość wierszy Stanisława Barańczaka i Wojciecha Wencla. Należy znać także wybrane utwory z okresu stanu wojennego.

Zdając maturę na poziomie rozszerzonym, maturzyści powinni znać również "Treny" (jako cykl poetycki) Jana Kochanowskiego, "Bema pamięci żałobny rapsod", "Fortepian Szopena", "Czarne kwiaty" (fragmenty) i "Promethidion" Cypriana Kamila Norwida oraz wybrane wiersze Józefa Czechowicza, Tadeusza Gajcego, a także Mirona Białoszewskiego.

Czytaj również: Nowe kryteria na maturze z polskiego. Nauczycielka: 30-50 proc. uczniów może nie zdać

W roku 2022 maturzyści, którzy przystępowali do egzaminu z języka polskiego na poziomie podstawowym, mogli napisać rozprawkę dotyczącą fragmentów "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza lub "Nocy i dni" Marii Dąbrowskiej. Temat związany z fragmentem "Pana Tadeusza" dotyczył tego, czym dla człowieka jest tradycja. Maturzyści, którzy zdecydowali się bazować na fragmentach "Nocy i dni" mieli zaś opisać w rozprawce, kiedy relacja z drugim człowiekiem staje się źródłem szczęścia. Oczywiście, należało też odwołać się do innych, wybranych tekstów kultury. Trzeci temat maturalny to omówienie tekstu poetyckiego. W roku 2022 należało zinterpretować wiersz Józefa Barana "Najkrótsza definicja człowieka".

Zdający egzamin maturalny z języka polskiego na poziomie rozszerzonym mieli zaś wybrać jeden z dwóch tematów i napisać wypracowanie. Pierwszy temat dotyczył problemu, podejmowanego przez Bogumiłę Kaniewską w tekście "Doświadczenie historyczne w zapisie literackim". Maturzysta, który wybrał drugi temat, miał dokonać interpretacji porównawczej "Godziny tworzenia" Kazimierza Przerwy-Tetmajera i utworu "[Próbowałem sobie przypomnieć...]" Tadeusza Różewicza. Tegoroczni maturzyści już teraz zastanawiają się, jakie tematy mogą pojawić się na maturze 2023.

Najnowsze informacje dotyczące matury 2023 znajdziesz w naszym raporcie specjalnym - kliknij!

Czytaj też: 

CKE ogłosiła duże zmiany na maturze 2023. Oto nowa lista lektur obowiązkowych

Czego spodziewać się na maturze 2023? Zapowiedź najważniejszych zmian

Matura 2023: Kiedy będą egzaminy? Harmonogram, terminy

Zobacz też: