Matura 2022: Arkusz CKE i odpowiedzi z języka polskiego

Matura 2022 już trwa. W środę 4 maja abiturienci rozpoczęli swoje zmagania od języka polskiego na poziomie podstawowym. Egzamin ten jest jednym z tych, do których uczniowie muszą obowiązkowo przystąpić. Do tej grupy zalicza się też matematyka oraz język obcy nowożytny - także na poziomie podstawowym. Aby zdać maturę 2022 trzeba uzyskać co najmniej 30 proc. punktów z każdego z tych egzaminów.

Podczas matury 2022 wymagane jest także przystąpienie do jednego przedmiotu na poziomie rozszerzonym. Tu jednak nie ma progu zdawalności. Samo przystąpienie oznacza jego zaliczenie.

Podczas pierwszego egzaminu z języka polskiego zdający otrzymali arkusz CKE, który składał się z dwóch części: testowej oraz wypracowania. W tym roku tematy rozprawki, które mogli wybrać uczniowie, nawiązywały do fragmentów "Pana Tadeusza" i "Nocy i dni". Na bazie tych tekstów maturzyści odpowiadali na zagadnienia: Czym dla człowieka jest tradycja lub kiedy relacja z drugim człowiekiem staje się źródłem szczęścia?

Maturzyści do wyboru mieli również interpretacje wiersza "Najkrótsza definicja człowieka" Józefa Barana. To te tematy podali maturzyści z XVIII Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Zamoyskiego w Warszawie zaraz po wyjściu z egzaminu.

W tym roku do matury przystąpiło blisko 290 tys. uczniów. 41 obywateli Ukrainy zadeklarowało chęć przystąpienia do polskich egzaminów maturalnych. To osoby, które przybyły do Polski po 24 lutego br., po ataku Rosji na Ukrainę.

W raporcie specjalnym Interii "Matura 2022. Arkusze" codziennie, po zakończeniu egzaminów będziemy publikować arkusze CKE wraz z odpowiedziami, które zaproponują nasi eksperci.

Tutaj będzie można pobrać ARKUSZ CKE 2022 z języka polskiego i wypracowanie

Tu dostępny jest arkusz Matura 2022 w języku ukraińskim i wypracowanie

Matura 2022. Język polski - poziom podstawowy. WYPRACOWANIE 

Czym dla człowieka może być tradycja? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do fragmentu Pana Tadeusza, całego utworu Adama Mickiewicza oraz do wybranego tekstu kultury. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 wyrazów. 

Wstęp: 

Czym jest tradycja - refleksje i próba definicji pojęcia, np. w oparciu o pytania;

• jaką rolę pełni tradycja w życiu człowieka?
• dlaczego tradycje, obyczaje i obrzędy są częstym i ważnym motywem tekstów kultury (literackich)?
• dlaczego warto podtrzymywać tradycję?
• na czym polega kulturotwórcza funkcja tradycji?
• jaką rolę odgrywa tradycja w budowaniu świadomości narodowej/ tożsamości narodowej? 

Teza:

Tradycja dla człowieka jest nośnikiem wartości oraz podstawą kształtowania tożsamości narodowej i kulturowej. Utożsamiając się z tradycją, uświadamiamy sobie, kim jesteśmy, a także przyswajamy wartości etyczne, estetyczne, moralne itp. Dlatego tak ważne jest kultywowanie tradycji - ma ona bowiem funkcję kulturotwórczą, pomaga nam rozwijać się i funkcjonować w świecie wartości. 

Interpretacja fragmentu:

• Wojski jako marszałek dworu (“mistrz obrzędu"; urząd dworski; atrybut - laska; zadania honorowe - usadzanie gości) - tradycyjne role wynikające z piastowanych urzędów były zawsze wypełniane starannie, w uroczysty sposób - z poszanowaniem tradycji;
• w świecie szlacheckim bardzo ważna jest hierarchia (świadczy o tym kolejność zajmowania miejsc przez gości);
• “Starożytny był zwyczaj, iż dziedzice nowi/ Na pierwszej uczcie sami służyli ludowi." - według staropolskiego zwyczaju zaręczona para sama usługuje obecnym gościom; na dowód tego, że w przyszłości będą dobrymi gospodarzami.
• Bardzo ważnym obyczajem jest staropolska gościnność, która przejawia się choćby w zwyczaju biesiadowania (ucztowania). 
• Podczas uczty dbano o każdy aspekt, także estetyczny - dlatego potrawy podawano na ozdobnej porcelanie, która wzbudzała zachwyt gości. Serwis ten malowany był w sceny patriotyczne, co świadczy o wyjątkowym poszanowaniu tradycji i historii (“Przedstawiają polskiego historię sejmiku, / Narady, wotowania , tryumfy i waśnie..").
• Na stole znajdują się tradycyjne potrawy, m.in. rosół staropolski i barszcz.
• Wojski tłumaczy Dąbrowskiemu, że poprzez urządzenie tak wystawnej uczty stara się kultywować dawne tradycje, które przypominają o czasach świetności Rzeczypospolitej (“Jest to pamiątka tylko owych biesiad sławnych, /Które dawano w domach panów starodawnych, / Gdy Polska używała szczęścia i potęgi! “).
• Wojski zauważa (z żalem), że jest to tradycja, która powoli odchodzi w zapomnienie

Argument 1: "Pan Tadeusz" - odwołania do całości utworu (przykłady do wyboru):

• staropolska gościnność (uczty itp.) - inny przykład niż opisany w podanym fragmencie;
• kolejność zajmowania miejsc przy stole (wg starszeństwa),
• usługiwanie kobietom przy stole,
• szacunek dla starszych itp. (mowa Podkomorzego o grzeczności),
• obyczaj zajazdu - jako sposób honorowego rozstrzygania sporów szlacheckich,
• polowanie (bigos, gra na rogu, skóra niedźwiedzia jako trofeum itp.),
• grzybobranie,
• uroczyste tańce dworskie (polonez),
• obyczaje związane z wychowaniem młodych dziewcząt (Telimena uczy Zosię zachowań w towarzystwie itp.),
• czarna polewka - podana jako oznaka odmowy zamążpójścia,
• pojedynkowanie się,
• zwoływanie sejmików szlacheckich
• muzyka (koncert Jankiela, pieśni patriotyczne),
• obyczaje związane z zaręczynami,
• tradycyjne sposoby prowadzenia gospodarstwa,
• tradycje patriotyczne w domu Sopliców,
• kult bohaterów narodowych (np. Tadeusz ma imię po Kościuszce), 
• tradycje gawędziarskie (mowy, przemówienia, rozmowy na ucztach).

Argument 2: "Chłopi" W. S. Reymonta (przykłady do wyboru):

• tradycyjne przywiązanie chłopa do ziemi (postać Macieja Boryny - pierwszego we wsi gospodarza),
• hierarchiczność społeczeństwa wiejskiego (widoczna np przy zajmowaniu miejsc w kościele),
• tradycyjne prace na roli i w gospodarstwie w każdej porze roku,
• życie wg kalendarza świąt liturgicznych (niedziele, święta, posty itp.)
• tradycyjna chłopska moralność (np. Jagna i Antek - romans, który jest przykładem przekroczenia tej moralności), 
• tradycje rodzinne, związane z dziedziczeniem (dzieci Macieja Boryny), 
• obyczaje związane z zaręczynami (swaty, przepijanie etc.),
• obyczaje weselne (obcinanie warkoczy, oczepiny, muzyka, tańce, uczta, przenosiny panny młodej itp.),
• tradycyjne chłopskie stroje itp. 

Podsumowanie i zakończenie:

Tradycje pełnią funkcję kulturotwórczą oraz pomagają nam zrozumieć i pielęgnować naszą narodową tożsamość. W podanych utworach literackich bohaterowie wykazują szczególne przywiązanie do tradycji - co dodatkowo podkreśla, jak ważną rolę pełni ona w ich życiu. Tradycja jest przy tym nośnikiem wartości przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Sprawia ona również, że życie jest bardziej barwne i wzniosłe - co doskonale pokazują obyczaje szlacheckie opisane w “Panu Tadeuszu". Również dzieki tradycji człowiek rozpoznaje swoj miejsce w świecie i przyswaja wartości, które tym światem rządzą - tak jak czynią to bohaterowie “Chłopów" Reymonta.

Inne przykłady odwołań: 

• “Wesele" S. Wyspiańskiego,
• “Przedwiośnie" S. Żeromskiego,
• “Potop" H. Sienkiewicza, 
• “Dziady" A. Mickiewicza,
• “Ferdydurke" W. Gombrowicz,
• “Tradycja" Jacek Kaczmarski,
• “Zbroja" Jacek Kaczmarski

Temat 2: Kiedy relacja z drugim człowiekiem staje się źródłem szczęścia? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do fragmentu "Nocy i dni" Marii Dąbrowskiej oraz do wybranych tekstów kultury. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 wyrazów.

Wstęp: Pojęcie szczęścia wynikającego z relacji (rozważania np. w oparciu o pytania):

·         kiedy relację można uznać za udaną?

·         co daje ludziom szczęście w przebywaniu z drugim człowiekiem?

·         na czym polega wartość relacji z drugim człowiekiem?

·         które relacje międzyludzkie dają najwięcej szczęścia i satysfakcji (np. relacje romantyczne/ małżeńskie/ relacje rodziców z dziećmi, relacje przyjaźni itp.).

Teza: Relacja z drugim człowiekiem jest źródłem szczęścia zawsze wtedy, kiedy opiera się na wzajemnym szacunku, zrozumieniu i odpowiadaniu na potrzeby drugiej osoby.  Do budowania relacji niezbędna jest dobra komunikacja, która może odbywać się w różny sposób - poprzez wzajemne zrozumienie, głębokie rozmowy, a nawet całkowicie bez słów. Tylko relacja oparta na wzajemnej komunikacji i trosce o drugą osobę może być prawdziwie udana.

Interpretacja fragmentu:

·         Relacja Bogumiła i Barbary Niechciców - relacja małżeńska; małżeństwo zawarte bez miłości ze strony kobiety, a jednak postrzegane przez nią jako udane;

·         poczucie wdzięczności Barbary za to, że jej mężem jest Bogumił;

·         “Bogumił okazywał jej podziw i uznanie, których potrzebowała" - mąż odpowiada na potrzeby żony; dba, aby czuła się doceniona;

·         wzajemne odpowiadanie na swoje potrzeby (Barbara stara się przypodobać Bogumiłowi swoją gospodarnością; zdaje sobie sprawę, że nie jest w tym aspekcie idealna - ale chciałaby być coraz lepsza; dla Bogumiła priorytetem jest troska o żonę, ale też o ich wspólny dobrobyt (“buraki");

·         rozmowa pomiędzy małżonkami przebiega spokojnie, życzliwie (Bogumił nie ma do żony pretensji o to, że nie jest wystarczająco “gospodarna");

·         Bogumił ma potrzebę zwierzania się żonie oraz dzielenia swoimi sprawami; w każdej sprawie stara się zasięgać jej opinii;

·         Barbara nie może doczekać się męża wychodzącego na obiad, dlatego wychodzi mu na spotkanie - dla niego jest to przejaw troski żony i powód prawdziwego szczęścia;

·         życie małżeńskie składa się z prostych, codziennych spraw - to podejście do nich, wzajemna życzliwość, troska i odpowiadanie na swoje potrzeby jest źródłem szczęścia w relacji Bogumiła i Barbary.

Argument 1: Relacja Mistrza i Małgorzaty (“Mistrz i Małgorzata" M. Bułhakowa)

·         Relacja Mistrza i Małgorzaty nosi znamiona miłości idealnej, mimo iż jest wielokrotnie wystawiana na próbę i musi sprostać wielu wyzwaniom (małżeństwo Małgorzaty, konieczność ukrywania się, choroba Mistrza, praca mistrza nad powieścią, heroiczna próba odzyskania Mistrza (i rękopisu) podjęta przez kobietę),

·         Relacja tej pary oparta jest na głębokich rozmowach, oddaniu, trosce, autentycznej i szczerej miłości;

·         Obojgu dużą przyjemność sprawia już samo przebywanie i rozmowy ze sobą - wspólne chwile to dla nich najszczęśliwsze momenty w życiu;

·         Małgorzata rozumie potrzeby Mistrza i jest w stanie wiele znieść, aby wspierać go w trudnym procesie tworzenia powieści.

·         Małgorzata darzy Mistrza szacunkiem i jest skłonna do poświęcenia dla ocalenia ich relacji (udział w balu u Wolanda).

Argument 2: Antyprzykład - relacja Kordiana i Wioletty ("Kordian" Juliusza Słowackiego)

·         relacja oparta o brak szczerości i manipulację ze strony kobiety,

·         relacja oparta na wartościach materialnych, a nie na szczerym uczuciu,

·         brak poczucia szczęścia i satysfakcji - Kordian czuje się niezrozumiany i wykorzystywany, dlatego poddaje ich relację próbie, która demaskuje prawdziwe motywacje Wioletty;

·         relacja budzi rozczarowanie - nie prowadzi do zaspokojenia potrzeb obu stron; partnerzy nie budują szczerej więzi poprzez komunikację; relacji tej nie można uznać za udaną.

Podsumowanie i zakończenie: Kulturowe (literackie) obrazy udanych relacji międzyludzkich są bardzo różne - tak jak różni są ludzie i ich potrzeby. Można wśród nich jednak wyróżnić pewne punkty wspólne - takie jak otwartość, zrozumienie, życzliwość, empatia czy wzajemne odpowiadanie na swoje potrzeby (a nawet poświęcenie dla drugiego człowieka - jak Małgorzata dla Mistrza). Relacje oparte na tych wartościach z reguły są udane - tj.są źródłem szczęścia dla przeżywających je osób. W drugiej strony - o prawdziwości przedstawionej tezy mogą świadczyć również antyprzykłady (jak relacja Wioletty i Kordiana) - relacje, w których brakuje szczerości i życzliwości nigdy nie będą satysfakcjonujące i szczęśliwe.

Inne przykłady odwołań:  Rodion i Sonia ("Zbrodnia i Kara" F. Dostojewskiego), "Do M." A. Mickiewicz, Wokulski i Rzecki ("Lalka" B. Prusa), Listy Juliusza Słowackiego do matki (relacja matki z synem), "Oskar i Pani Róża" Érica-Emmanuela Schmitta.

Temat 3: Zinterpretuj podany utwór. Postaw tezę interpretacyjną i ją uzasadnij. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 wyrazów. Józef Baran Najkrótsza definicja życia

Wstęp:

W utworze "Najkrótsza definicja życia" autor podejmuje refleksję nad uniwersalnym tematem, jakim jest życie ludzkie. Podobnie jak wielu innych poetów, próbuje odpowiedzieć na pytanie o jego sens. Czyni to bardzo prostym i lakonicznym, a zarazem pojemnym semantycznie językiem poetyckim. Obfituje on w gry słowne i metafory - charakterystyczne dla poezji współczesnej, której przedstawicielem jest Józef Baran.

Teza interpretacyjna:

Życie ludzkie jest nieustannym dążeniem do odkrycia tajemnicy świata. Życie jest przy tym ulotne i szybko przemija - choć często nie zdajemy sobie z tego sprawy - pochłonięci codziennymi sprawami.

Interpretacja wiersza: 

• “cały czas/ mieć /zajęty czas" - podstawową miarą życia ludzkiego jest upływ czasu; 
• “serce/ pukaniem do serc" - ważną składową ludzkiego życia są emocje i uczucia, a także kontakty międzyludzkie i próby zrozumienia drugiego człowieka,
• “nogi/ codzienną krzątaniną /wokół mrowia spraw" - człowiek stale jest w ruchu, nieustannie podejmuje działania, stale do czegoś dąży;
• “głowę/ głowieniem się nad/ byle czym" - człowiek zaprząta sobie myśli codziennymi, doczesnym sprawami; ponieważ jednak są one określone jako “byle co" - być może nie są aż tak ważne, jak wydaje się ludziom;
• “byle nie zauważać/ pochłaniających nas / ruchomych piasków/ czasu" - gonitwa za codziennością ma odsunąć od nas myśli o sprawach metafizycznych, takich jak upływ czasu i przemijanie;
• “byle do końca/ n a d z i e i ć oczy/ strużką światła" - człowiek do końca swojego życia żyje nadzieją (na co? np. na odkrycie tajemnicy bytu) - poeta posługuje się neologizmem: “nadzieić oczy" może oznaczać np.“nakarmić, nasycić nadzieją";
• “prześwitującą/ przez szczelinę/ w Drzwiach Tajemnicy" - tajemnica życia jest czymś, czego nie jesteśmy w stanie do końca poznać; widzimy tylko jej cień/ fragment.

Zakończenie:

Wbrew tytułowi utworu - ludzkie życie wymyka się prostym i krótkim definicjom. Stałymi elementami definicji będzie z pewnością upływ czasu, przemijanie i dążenie do odkrycia tego, co niejasne i nieznane. Ważnym aspektem życia ludzkiego jest codzienność, która odwraca uwagę od przemijania, a także nadzieja - która pozwala przetrwać i daje siłę, aż po kres ludzkiego życia.

Możliwe odwołania (nieobowiązkowe):

• “Faust" (motyw człowieka, który nie ustaje w dążeniu),
• motyw vanitas,
• Mit jaskini Platona,
• “Poczekalnia" Jacek Kaczmarski,
• “Jeżeli porcelana, to wyłącznie taka" Stanisław Barańczak