Urlop opiekuńczy. Kiedy jest płatny, a kiedy nie? Najważniejsze informacje
Opieka nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny jest trudna, gdy sprawująca ją osoba jest aktywna zawodowo. Z myślą o pracownikach etatowych w 2023 roku w Kodeksie pracy pojawił się zapis o urlopie opiekuńczym. To dodatkowe dni wolne, które można wykorzystać z powodu ważnych wskazań medycznych. Na czym polega taki urlop i o ile takich dni można się starać? Jak o niego zawnioskować? Wyjaśniamy.
Spis treści:
Urlop opiekuńczy to stosunkowo nowe uprawnienie pracownicze, które powstało po to, aby ułatwić pracownikom utrzymanie work-life balance. Równowaga w życiu zawodowym może się łatwo zachwiać, zwłaszcza z powodu choroby. Gdy choruje dziecko, mąż czy starszy już rodzic, w naturalny sposób opiekę nad nimi przejmuje najbliższa osoba.
Na mocy nowelizacji Kodeksu Pracy z 8 lutego 2023 roku, na sprawowanie takiej opieki nie musisz już wykorzystywać urlopu wypoczynkowego. Przysługują ci dni wolne, które są przyznawane pracownikowi sprawującemu opiekę nad bliskim potrzebującym pomocy ze względu na poważne względy medyczne.
Kto może ubiegać się o urlop opiekuńczy?
Urlop opiekuńczy jest przewidziany wyłącznie dla osób, które są aktywne zawodowo i zatrudnione na podstawie:
- powołania,
- wyboru,
- mianowania,
- spółdzielczej umowy o pracę.
A co z pozostałymi? Niestety, zatrudnieni na umowę o dzieło, umowę zlecenie, umowę o świadczenie usług nie są tym przywilejem objęci.
Kiedy przysługuje urlop opiekuńczy?
Urlop opiekuńczy przysługuje pracownikowi w sytuacji, gdy konieczne jest zapewnienie opieki lub wsparcia osobistego z poważnych względów medycznych członkom najbliższej rodziny. Do kręgu tych osób zaliczają się:
- dzieci (syn, córka),
- rodzice (matka, ojciec),
- małżonek.
Co istotne, urlop opiekuńczy w stosunku do tych osób można wykorzystać niezależnie od miejsca zamieszkania - gdy opieka ma być sprawowana w tym samym domu lub pod całkiem innym adresem.
Ponadto, istnieje też możliwość skorzystania z urlopu opiekuńczego w celu opieki nad osobami, które nie należą do najbliższej rodziny, np. dziadkiem, babcią czy konkubentem, pod warunkiem, że zamieszkują w tym samym gospodarstwie domowym co pracownik.
Urlop opiekuńczy a opieka nad dzieckiem
Zgodnie z aktualnymi zapisami artykułu 188 Kodeksu pracy:
§ 1. Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Na tej podstawie widać, że urlop można rozbić nie tylko na dni, ale też na godziny, co może się przydać, gdy np. potrzebujesz wyjść z dzieckiem do lekarza. To zwolnienie w wymiarze maksymalnie 2 dni (16 godzin - dotyczy całego etatu), jest w 100 proc. płatne. Ponadto ten urlop nie pomniejsza ani nie ogranicza innych urlopów, w tym urlopu wypoczynkowego.
Pracownik powinien mieć na uwadze to, że w uzasadnionych przypadkach pracodawca może odmówić urlopu opiekuńczego na dziecko. Rodzice mają łącznie 2 dni wolnego z tego tytułu, dlatego powinni dokładnie ustalić, kto i kiedy weźmie wolne, aby zaopiekować się dzieckiem poniżej 14. roku życia.
Ten rodzaj urlopu jest czymś innym od opieki nad chorym dzieckiem, w czasie której przysługuje ci L4 i zasiłek opiekuńczy wypłacany przez ZUS.
Jaki jest wymiar urlopu opiekuńczego?
Wymiar urlopu opiekuńczego nad członkiem rodziny wynosi natomiast 5 dni w ciągu roku kalendarzowego. Jest to stosunkowo krótki okres, jednakże stanowi realne wsparcie dla pracowników w nagłych sytuacjach wymagających zapewnienia opieki poszkodowanym bliskim. Istotne jest to, że za czas przebywania na urlopie opiekuńczym pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia. Urlop ten jest bezpłatny.
Warto zaznaczyć, że urlop opiekuńczy nie przechodzi na kolejny rok kalendarzowy. Oznacza to, że niewykorzystane dni w danym roku przepadają. Można wykorzystać je jednorazowo lub rozdzielić - w zależności od konieczności.
Okres przebywania na urlopie opiekuńczym jest wliczany do okresu zatrudnienia, od którego zależą inne uprawnienia pracownicze.
Jak ubiegać się o urlop opiekuńczy?
Na wniosek pracownika pracodawca udziela urlopu opiekuńczego. Wniosek składany jest w formie papierowej lub elektronicznej, nie później niż dzień przed rozpoczęciem urlopu. Ważne, aby umieścić w nim najważniejsze dane, tj.:
- imię i nazwisko osoby poszkodowanej, którą pracownik obejmie opieką,
- powód medyczny, dla którego konieczne jest sprawowanie nad poszkodowanym osobistej opieki lub udzielenie jej wsparcia,
- jaki jest stopień pokrewieństwa z osobą, którą pracownik będzie się opiekował,
- adres zamieszkania - jeśli jest inny niż adres pracownika.
W czasie, gdy pracownik jest na urlopie opiekuńczym, przełożony nie może go zwolnić z pracy. Wyjątkiem byłoby jedynie zwolnienie dyscyplinarne.
Przeczytaj także:
