Reklama

Okrągły Stół

Czwartek, 14 września 2023 (11:53)AktualizacjaPoniedziałek, 18 września 2023 (15:46)

Obrady Okrągłęgo Stołu - były negocjacjami zapoczątkowanymi wskutek zmian w Związku Radzieckim. Rozmowy były prowadzone od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 pomiędzy przedstawicielami władz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z reprezentacją “Solidarnościową”. Jest to jedno z najważniejszych wydarzeń w PRL w dążeniu do zmiany ustroju w Polsce. W obradach brali udział m.in. Lech Wałęsa, Aleksander Kwaśniewski, Lech Kaczyński, Tadeusz Mazowiecki, Leszek Miller, Jan Olszewski, Jarosław Kaczyński

Kwiecień 1989. Lech Wałęsa i Tadeusz Mazowiecki w drodze na zakończenie obrad Okrągłego Stołu
Kwiecień 1989. Lech Wałęsa i Tadeusz Mazowiecki w drodze na zakończenie obrad Okrągłego Stołu/Leonard Szmaglik/Wikimedia

Okrągły Stół

Okrągły Stół - geneza

Wiosną i latem 1988 roku w polskich zakładach i przedsiębiorstwach miały miejsce liczne strajki. Pośrednim skutkiem fali społecznych protestów były próby porozumienia się władz komunistycznych z opozycją. Przedstawiciele Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zdecydowali, że koniecznością jest dogadanie się z "Solidarnością".

31 sierpnia w siedzibie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych przy ul. Zawrat w Warszawie odbyło się spotkanie generała Czesława Kiszczaka oraz Lecha Wałęsy. Następne odbyło się 15 września spotkanie Czesława Kiszczaka i Lecha Wałęsy m.in. z sekretarzem Komitetu Centralnego Stanisławem Cioskiem, księdzem Alojzym Orszulikiem oraz Andrzejem Stelmachowskim. Dzień później rozpoczęły się tzw. "Rozmowy w Magdalence". Były to rozmowy pomiędzy władzami państwowymi, a z przedstawicielami opozycji solidarnościowej, które odbywały się w ośrodku konferencyjnym MSW w Magdalence niedaleko Warszawy. 

Celem tych rozmów było przygotowanie obrad Okrągłego Stołu. Pierwotnie doszło do ustalenia terminu na połowę października, aczkolwiek tego terminu nie dotrzymano z powodu kwestii spornych. NSZZ "Solidarność" domagała się legalizacji związku oraz nieingerowania w skład reprezentacji strony solidarnościowo-opozycyjnej przy Okrągłym Stole. Z drugiej strony w kierownictwie partyjnym również było wiele niezgodności.

19 października upadł rząd Zbigniewa Messnera. Nowym premierem został Mieczysław Rakowski. 20 grudnia rozpoczęło się X Plenum KC PZPR. Nie pojawiła się żadna klarowna decyzja PZPR wobec postulatu opozycji dotyczącej legalizacji "Solidarności". W szeregach partii trwały rozmowy pomiędzy członkami, którzy chcieli dogadać się z opozycją, a tymi którzy byli przeciwni tej idei. Po trzydniowych debatach w styczniu 1989 roku przyjęto "Stanowisko X Plenum KC PZPR w sprawie pluralizmu politycznego i związkowego", co pozwoliło w przygotowaniu do obrad Okrągłego Stołu.

Okrągły Stół - główne postanowienia i członkowie obrad

27 stycznia 1989 r. przy ponownym spotkaniu Wałęsy z Kiszczakiem ustalono ostateczny termin rozpoczęcia obrad, który ustalono na 6 lutego 1989 roku w Pałacu Namiestnikowskim w Warszawie (obecnie Pałac Prezydencki).

W obradach brały udział dwie frakcje: ze strony komunistycznego rządu i "Solidarnościowych" opozycjonistów oraz przedstawiciele Kościoła. Z ramienia rządu debatowali m.in.:Leszek Miller, Aleksander Kwaśniewski, Aleksander Gieysztor, Czesław Kiszczak. Od strony opozycyjno-solidarnościowej m.in.: Lech Wałęsa, Tadeusz Mazowiecki, Jacek Kuroń, Adam Michnik, Lech Kaczyński, Andrzej Stelmachowski, Mieczysław Gil. Całe obrady były transmitowane przez telewizję.

W trakcie obrad miały miejsca dwa spotkania plenarne oraz około 97 posiedzeń w zespołach, podzespołach i grupach roboczych. Obrady toczone były w trzech głównych zespołach: ds. gospodarki i polityki społecznej, ds. pluralizmu związkowego, ds. reform politycznych. 

Do najważniejszych postanowień należy zaliczyć utworzenie Senatu na podstawie wyborów większościowych (skład Senatu miał liczyć 100 senatorów), kwotowe wybory do Sejmu RP, utworzenie urzędu Prezydenta PRL, likwidacja Rady Państwa w zamian za wzmocnienie roli Sejmu, zmiana prawa o stowarzyszeniach (co umożliwiło zalegalizowanie i rejestracje NSZZ "Solidarność"), dostęp opozycji do mediów, przyjęcie "Stanowiska w sprawie polityki społecznej i gospodarczej oraz reform systemowych".

Obrady Okrągłego Stołu to jedno z najważniejszych wydarzeń politycznych w drugiej połowie XX wieku w Polsce, ale również na świecie, gdyż poniekąd był to również czynnik początku upadku komunistycznego wpływu w Europie. Od tego wydarzenia rozpoczęły się zmiany ustrojowe Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, jego skutkiem są m.in. częściowo wolne wybory do Sejmu. 

Okrągły Stół - następstwa

W wyniku obrad Okrągłego Stołu 4 i 18 (druga tura) czerwca 1980 roku odbyły się wybory do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej X kadencji, wyłoniony został tzw. Sejm kontraktowy. Został on następnie rozwiązany przed upływem kadencji 26 października 1991.

Kandydaci związani z Solidarnością zdobyli w nich 160 ze 161 możliwych miejsc w izbie niższej i 92 na 100 miejsc w nowo utworzonym Senacie. Komitet Obywatelski "Solidarność" w drugiej turze uzyskał w ostatnie nieobsadzone miejsce w Sejmie i 7 na 8 mandatów w Senacie. Jedynym senatorem spoza ruchu został Henryk Stokłosa - formalnie bezpartyjny, choć cieszący się poparciem komunistycznych władz.

Główną formacją opozycyjną w tych wyborach był Komitet Obywatelski "Solidarność", który spontanicznie rozrastał się na terenie całego kraju po zakończeniu negocjacji z Warszawy i Magdalenki. Naturalnym liderem ruchu został Lech Wałęsa, z którym zdjęcia na plakaty wyborcze zrobili sobie prawie wszyscy kandydaci z ramienia Komitetu.

Miażdżące zwycięstwo opozycji solidarnościowej w wyborach stało się fundamentem dla postulatu "Wasz prezydent, nasz premier", który zakładał uniemożliwienie stworzenia rządu generałowi Czesławowi Kiszczakowi, uczestnikowi rozmów w Magdalence i Okrągłego Stołu z ramienia władz PRL. Czesław Kiszczak nie zdołał utworzyć rządu.

Po fiasku koalicyjnym, 24 sierpnia 1989 r., podczas obrad Sejmu PRL X kadencji, czyli "Sejmu kontraktowego", ówczesny (od 19 lipca 1989 r.) prezydent Wojciech Jaruzelski złożył wniosek o powierzenie stanowiska Prezesa Rady Ministrów Tadeuszowi Mazowieckiemu. Tego samego dnia Sejm powołał Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko prezesa Rady Ministrów. Za głosowało 378 posłów, 4 było przeciw, a 41 wstrzymało się.

Rząd Tadeusza Mazowieckiego został zatwierdzony przez Sejm 12 września, po wygłoszeniu przez niego exposé. Przedstawiciele PZPR objęli w nowym gabinecie dwa resorty siłowe - ministerstwo spraw wewnętrznych i ministerstwo obrony. 

Choć na w pełni demokratyczne wybory przyszło Polakom poczekać do 1991 roku, Okrągły Stół oraz przeprowadzone w wyniku jego ustaleń pierwsze częściowo wolne wybory z 4 czerwca 1989 r. stały się symbolem upadku systemu socjalistycznego w Polsce i końca Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, której sztandar ostatecznie wyprowadzono oficjalnie w styczniu 1990 roku.
Temat Okrągły Stół znajdziesz również w serwisie: Historia

Okrągły Stół - Wiadomości

Nie żyje Andrzej Milczanowski. Miał 85 lat

Nie żyje Andrzej Milczanowski. Miał 85 lat

Wtorek, 23 lipca 2024 (15:41)
Nie żyje Andrzej Milczanowski - polski prawnik, polityk, minister spraw wewnętrznych w latach 1992 - 1995. O śmierci działacza opozycji demokratycznej w PRL poinformował polityk KO Andrzej Rozenek....
Umawiamy się? Premier Donald Tusk zaprasza Polaków

Umawiamy się? Premier Donald Tusk zaprasza Polaków

Czwartek, 30 maja 2024 (07:14)
"Umawiamy się?" - to pytanie padło w poście Donalda Tuska na platformie X. Wpis odnosi się do nagrania, w którym szef rządu zachęca Polaków do "powtórzenia sukcesu" i wzięcia udziału w marszu 4...
Nie żyje Ludwika Wujec. Miała 83 lata

Nie żyje Ludwika Wujec. Miała 83 lata

Niedziela, 26 maja 2024 (15:06)
Ludwika Wujec, działaczka opozycji demokratycznej w PRL, wdowa po Henryku Wujcu, zmarła w wieku 83 lat. O śmierci działaczki poinformował jej syn Paweł Wujec. "Przez ostatnie lata Mama bardzo...
​Drugiego Okrągłego Stołu nie będzie

​Drugiego Okrągłego Stołu nie będzie

Poniedziałek, 25 października 2021 (09:40)
Kiedy w 2016 roku nieżyjący już historyk idei prof. Marcin Król mówił, że w Polsce Okrągły Stół - historyczne porozumienie władzy i opozycji - już się nie powtórzy, można było taką opinię...