Matura 2023. Ten przedmiot w całym kraju zdawały tylko dwie osoby
Oprac.: Jolanta Kamińska
Tylko dwoje maturzystów w Polsce zmierzyło się z maturą z języka łemkowskiego. Napisali ją Magda z Gorlic i Sławek z Legnicy. - Czułem się niejako w obowiązku napisać maturę z tego języka. Na co dzień w domu rozmawiamy po łemkowsku - powiedział abiturient. Także w rodzinie licealistki z Małopolski język łemkowski wciąż jest żywy.
Magdalena Kuzmycz, uczennica I Liceum Ogólnokształcącego im. Marcina Kromera w Gorlicach (Małopolskie), skończyła pisać maturę z łemkowskiego pół godziny przed czasem. - Tematy nie były aż tak trudne, tak że dało się łatwo napisać - oceniła.
Magda od najmłodszych lat posługuje się językiem łemkowskim, który jest żywy w jej rodzinie, zamieszkującej w jednej z miejscowości w okolicach Gorlic. - W naszej rodzinie kultywuje się język łemkowski z dziada pradziada. Przechodzi on z pokolenia na pokolenie. Moi dziadkowie i rodzice mówią po łemkowsku, moja siostra też pisała dwa lata temu maturę z tego języka. To wszystko zostaje w rodzinie - relacjonowała maturzystka.
Z kolei Sławomir Starzyński to maturzysta z II Liceum Ogólnokształcącym im. Stanisława Wyspiańskiego w Legnicy. Podkreśla, że jest Łemkiem, a łemkowski to jego ojczysty język. Poza tym należy także do Łemkowskiego Zespołu Pieśni i Tańca "Kyczera".
W liceum, do którego uczęszczał Sławek, nie ma lekcji z języka łemkowskiego, a on przygotowywał się od matury z nauczycielem łemkowskiego Łukaszem Woźniakiem. - Bardzo mu dziękuję za przygotowanie. Pan Łukasz przeżył akcję "Wisła" i pamięta te wszystkie wydarzenia - mówił Starzyński. Podkreślił też, że do II LO w Legnicy uczęszcza kilkunastu Łemków. - W latach wcześniejszych maturę z łemkowskiego pisało moje starsze rodzeństwo i jeszcze parę innych osób - powiedział.
Matura z łemkowskiego dla zdeklarowanych członków mniejszości
Robert Góra, wicedyrektor liceum, do którego uczęszczała Magda, wyjaśnił, że do matury z języka łemkowskiego mogą przystąpić tylko osoby, które deklarują swoją przynależność do tej mniejszości. Jak dodał, w powiecie gorlickim nadal zamieszkują Łemkowie a kurs tego języka, prowadzony w tamtejszym liceum, cieszy się sporą popularnością.
- U nas w szkole jest nauczany język łemkowski przez przygotowanego do tego nauczyciela i co roku jest grupa uczniów, która tego języka się uczy. Były lata, że takich uczniów było kilkunastu, a zwykle taka grupa liczy do 10 osób - zaznaczył wicedyrektor. Według niego pojedyncze z tych osób decydują się na przystąpienie do matury z języka łemkowskiego - w ostatnich latach było to zwykle trzech, czterech uczniów. Wszyscy zdali maturę z wynikiem bardzo dobrym.
Język łemkowski. Krótka historia
Językiem łemkowskim określa się w Polsce język rusiński, zwany też łemkowsko-rusińskim, rusińsko-łemkowskim, karpatorusińskim, baczwańsko-rusnackim. Należy on do słowiańskiej rodziny językowej. Posługują się nim Rusini, zamieszkująca Karpaty grupa etniczna Słowian Wschodnich. Język łemkowski ma wiele odmian, różnie nazywanych w różnych regionach.
Wśród samych Łemków klasyfikacja ich języka jest kwestią sporną, związaną głównie z polityką i historią. Niektórzy uważają łemkowski za dialekt ukraiński, a siebie za Ukraińców, inni z kolei postrzegają się jako odrębną narodowość z własnym językiem, niezależnym od innych języków słowiańskich.
W Polsce ponad 12 tys. zdeklarowanych Łemków
Język łemkowski został uznany w Polsce za język mniejszościowy w 2005 r. Oprócz wykwalifikowanych nauczycieli języka łemkowskiego nauczają także - traktując jako dialekt ukraiński - lektorzy ukraińskiego. Podczas Narodowego Spisu Powszechnego w 2021 r., narodowość łemkowską (w pytaniu pierwszym lub drugim) zadeklarowało w Polsce ponad 12,7 tys. osób.
Łemkowie to wschodniosłowiańska grupa etniczna. Pierwotne ich siedziby znajdowały się w Beskidzie Niskim i Sądeckim. Liczebność Łemków w międzywojennej Polsce szacowano na 100-120 tys. Należeli do kościoła greckokatolickiego i prawosławnego. W piśmie posługiwali się cyrylicą. Ich kultura była typową dla regionów pogranicza, łączyła w sobie elementy kultury Wschodu i Zachodu.
W latach 1944-1946, w ramach tzw. wymiany ludnością między Polską a ZSRR, Łemkowie zostali objęci wysiedleniami na radziecką Ukrainę, a w 1947 r. wysiedlani byli w ramach tzw. akcji "Wisła" na ziemie zachodniej i północnej Polski. Dziś ich największe skupiska znajdują się w okolicach Legnicy i Lubina na Dolnym Śląsku, w Lubuskim oraz w kilku gminach powiatu gorlickiego na Łemkowszczyźnie, gdzie powrócili po 1956 r. Zobacz także: ChatGPT napisał maturę z polskiego. Polonistka: Błąd kardynalny. Niezaliczone
