Wakacje 2025. RCB przestrzega podróżnych. Kluczowe zasady

Świadomość zagrożeń pozwala cieszyć się urlopem bez przykrych niespodzianek. Dlatego RCB przygotowało praktyczny przewodnik, który pomoże bezpiecznie zaplanować wakacje.

Burza to jedno z najbardziej widowiskowych, ale i niebezpiecznych zjawisk atmosferycznych. Ciemne, kłębiące się chmury, nagłe podmuchy wiatru i odległy grzmot to znaki, że natura szykuje pokaz sił.

W mgnieniu oka spokojny krajobraz może zmienić się w chaos pełen błyskawic, ulewnych deszczy i huraganowych podmuchów. Jak się zachować, by bezpiecznie przetrwać burzę?

• Zejdź na niżej położony teren: pioruny najczęściej uderzają w najwyższe punkty w okolicy, czyli szczyty gór, samotne drzewa czy wzniesienia. Jeśli jesteś w górach, unikaj grani, otwartych polan i wysokich skał. Zejdź do doliny lub niżej położonego lasu, ale nie stój bezpośrednio pod wysokimi drzewami - piorun może w nie uderzyć, a odłamki lub prąd elektryczny mogą cię zranić.
• Kucnij ze złączonymi nogami: ta pozycja zmniejsza ryzyko tzw. napięcia krokowego, które powstaje, gdy piorun uderza w ziemię, a prąd elektryczny rozchodzi się po powierzchni gruntu. Jeśli stoisz z rozstawionymi nogami, prąd może przepłynąć przez twoje ciało, powodując poważne obrażenia lub śmierć. Kucając ze złączonymi nogami, minimalizujesz powierzchnię kontaktu z ziemią, a tym samym ryzyko przepływu prądu przez ciało.
• Odłóż metalowe przedmioty: kije trekkingowe, parasole, metalowe plecaki czy biżuteria nie przyciągają piorunów - to mit. Jednak metal jest doskonałym przewodnikiem prądu elektrycznego. Jeśli piorun uderzy w pobliżu, prąd może przepłynąć przez metalowy przedmiot, powodując oparzenia lub porażenie. Dlatego odłóż takie przedmioty na odległość co najmniej kilku metrów i nie trzymaj ich w rękach.
• Unikaj wody: woda, szczególnie w jeziorach czy rzekach, dobrze przewodzi prąd, więc pływanie lub brodzenie podczas burzy jest skrajnie niebezpieczne.

W domu burza jest mniej groźna, ale wciąż wymaga ostrożności. Silny wiatr może osiągać prędkość huraganu, zrywając dachówki, łamiąc gałęzie i przenosząc lekkie przedmioty. Zamknij okna, rolety i okiennice, by chronić szyby przed rozbiciem. Sprawdź też, czy na balkonie lub w ogrodzie nie ma przedmiotów, które wiatr mógłby porwać - doniczki, meble ogrodowe czy narzędzia powinny być zabezpieczone lub schowane.

Piorun uderzający w linię energetyczną może wywołać przepięcie, które uszkodzi telewizory, komputery czy lodówki. Odłącz urządzenia z gniazdek i unikaj korzystania z telefonów stacjonarnych podłączonych do kabla - prąd może przepłynąć przez przewód. Podczas burzy nie bierz prysznica, nie myj naczyń ani nie korzystaj z bieżącej wody. Metalowe rury mogą przewodzić prąd, jeśli piorun uderzy w instalację wodociągową lub w pobliżu domu.

Rządowe Centrum Bezpieczeństwa (RCB) oraz Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) dostarczają alerty w krótkich wiadomościach SMS wysyłanych na telefony w regionach zagrożonych ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, takimi jak burze, ulewy czy wichury. Warto je śledzić.

Wiatr o prędkości 88 km/h potrafi łamać konary, a powyżej 103 km/h staje się realnym zagrożeniem dla zdrowia i życia. Spadające gałęzie, unoszone przez wiatr przedmioty, czy uszkodzone linie wysokiego napięcia mogą powodować poważne wypadki.

Gdy nadciąga wichura, unikaj otwartych przestrzeni, drzew i linii wysokiego napięcia. Na terenie otwartym szukaj schronienia w solidnych budynkach, a jeśli to niemożliwe, kucnij w obniżeniu terenu, z dala od wysokich obiektów.

W domu zamknij okiennice lub rolety. Odetnij gaz i prąd, aby zminimalizować ryzyko pożaru lub porażenia w przypadku uszkodzenia instalacji. Warto też naładować telefon - w razie przerw w dostawie prądu może być jedynym sposobem komunikacji z rodziną czy służbami ratunkowymi. Zabezpiecz ogród i balkon, chowając meble, doniczki czy inne lekkie przedmioty, które wiatr mógłby zamienić w pociski.

Po przejściu wichury przychodzi czas na ocenę strat i pomoc poszkodowanym - sąsiedzi mogą potrzebować wsparcia w usuwaniu gruzu czy zabezpieczaniu uszkodzonego mienia. Dokumentowanie szkód, np. przez fotografie, będzie pomocne przy zgłaszaniu roszczeń do ubezpieczyciela.

Prognozy Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) na lato 2025 zapowiadają temperatury przekraczające normy, zwłaszcza w lipcu i sierpniu, z największym nasileniem w głębi kraju, z dala od chłodzącego wpływu Wybrzeża. Upał to realne zagrożenie dla zdrowia prowadzące do odwodnienia, osłabienia, a w skrajnych przypadkach udaru cieplnego, który może być śmiertelny. Dlatego w tym czasie powinniśmy:

• nawadniać organizm wodą niegazowaną, najlepiej zanim pojawi się uczucie pragnienia, które jest już sygnałem odwodnienia;
• nosić lekką, przewiewną odzież w jasnych kolorach (najlepiej lnianą) i nakrycie głowy
• stosować kremy z wysokim filtrem UV (minimum SPF 30), które chronią przed poparzeniami słonecznymi i przegrzaniem;
• unikać aktywności fizycznej w najgorętszych godzinach (11:00-15:00) i zadbać o odpowiednią wentylację w domu.

Szczególną uwagę należy zwrócić na samochody - wnętrze pojazdu pozostawionego na słońcu może osiągnąć nawet 60°C w ciągu kilkunastu minut. W rezultacie stanie się śmiertelną pułapką dla dzieci oraz zwierząt.

Osoby starsze, dzieci oraz przyjmujący leki moczopędne, przeciwdepresyjne czy kardiologiczne są szczególnie narażone na skutki upałów, ponieważ ich organizmy gorzej radzą sobie z regulacją temperatury. W przypadku objawów przegrzania - takich jak zawroty głowy, nudności, czy przyspieszony oddech należy natychmiast zacząć działać. Chłodzenie ciała zimną wodą (o temperaturze zapewniającej spadek ciepłoty ciała o co najmniej 0,15°C na minutę) może uratować życie, podobnie jak przeniesienie osoby w cień i podanie płynów.

Lato nad wodą kusi, ale brak rozwagi może prowadzić do tragedii - w 2024 roku w Polsce utonęło ponad 400 osób. Pływaj wyłącznie na strzeżonych kąpieliskach, gdzie ratownicy czuwają nad bezpieczeństwem, i bezwzględnie stosuj się do ich poleceń - czerwona flaga oznacza zakaz kąpieli.

Na łodziach, kajakach czy rowerach wodnych zawsze zakładaj kamizelkę ratunkową, która może uratować życie w razie wywrotki. Skoki "na główkę" to kolejne ryzyko - wykonuj je tylko w miejscach o sprawdzonej głębokości, by uniknąć urazów kręgosłupa. RCB przypomina także, że wiele wypadków związanych jest z nadmiernym spożywaniem alkoholu.

Szczególną ostrożność należy zachować przy dzieciach - nigdy nie zostawiaj ich bez nadzoru, nawet na chwilę. Warto również pamiętać, że rozgrzany organizm wymaga stopniowego wchodzenia do wody, wówczas unikniemy szoku termicznego, który może wywołać skurcze mięśni lub omdlenie. Przed kąpielą upewnij się, że znasz teren - ukryte kamienie, wiry czy nagłe spadki dna bywają zdradliwe. Bezpieczeństwo nad wodą zaczyna się od odpowiedzialnych decyzji.

Polskie góry w czerwcu i lipcu bywają kapryśne - poranne słońce może w południe ustąpić burzy z piorunami. Przed wyruszeniem na szlak sprawdź prognozę pogody w aplikacji IMGW lub na stronie imgw.pl, ponieważ gwałtowne zmiany aury są w górach codziennością. Gdy usłyszysz grzmoty, nie zwlekaj - zejdź ze szczytów i odsłoniętych grani - piorun może uderzyć nawet z odległości kilometra od chmury burzowej.

Unikaj schronienia pod drzewami, które przyciągają wyładowania, stając się śmiertelną pułapką; zamiast tego kucnij w obniżeniu terenu ze złączonymi nogami, by zminimalizować ryzyko porażenia.

Bezpieczeństwo w górach to także przygotowanie na nagłe sytuacje - numer Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (GOPR: 601 100 300) zapisz w telefonie, ponieważ w razie kontuzji, zgubienia się czy załamania pogody szybki kontakt może uratować życie.

Wyposaż się w odpowiednią odzież, mapę, latarkę i naładowany telefon. Szanuj limity swojego organizmu i nie ignoruj znaków ostrzegawczych, jak zmęczenie czy zmiana pogody.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych (MSZ) apeluje o śledzenie komunikatów na stronie www.gov.pl/web/dyplomacja, szczególnie w kontekście napiętej sytuacji geopolitycznej na Bliskim Wschodzie, która może wpływać na bezpieczeństwo na popularnych kierunkach turystycznych.

Przed wyjazdem zapisz dane kontaktowe polskiej ambasady lub konsulatu - w razie kryzysu, np. ewakuacji, placówka dyplomatyczna jest pierwszym punktem wsparcia.

Warto też zarejestrować podróż w systemie MSZ "Odyseusz", aby ułatwić służbom odnalezienie cię w sytuacji awaryjnej.

Upewnij się, że masz ważne ubezpieczenie podróżne pokrywające koszty leczenia, szczególnie w krajach o drogiej opiece medycznej. Sprawdź wymagania wizowe, szczepienia (np. przeciw żółtaczce w Egipcie) i lokalne przepisy, by uniknąć kłopotów.