Stan klęski żywiołowej po raz pierwszy w Polsce. Co to oznacza?
Sytuacja powodziowa w południowej Polsce jest na tyle dramatyczna, że rząd zdecydował się na wprowadzenie stanu klęski żywiołowej. Dla obywateli oznacza to, że władza przejmuje zarządzanie nad sytuacją kryzysową, decydując o ewakuacji, ograniczeniach w transporcie, zakazach w przemieszczaniu się na wybranych obszarach. Jest to pierwsza taka sytuacja w powojennej historii Polski.
Stan klęski żywiołowej? Czym jest?
Stan klęski żywiołowej może być ogłoszony w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych, takich jak powodzie, pożary, trzęsienia ziemi, huragany czy susze, ale także w sytuacjach poważnych awarii technicznych. Klęska żywiołowa to więc sytuacja nadzwyczajna, która wymaga zastosowania wyjątkowych środków i podejmowania szybkich decyzji w celu ochrony ludzkiego życia, zdrowia oraz mienia.
Poniedziałkowa decyzja o wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej to dopiero trzecia sytuacja wprowadzenia stanu wyjątkowego w powojennej Polsce. Pierwszy raz miała ona miejsce 13 grudnia 1981 r. (stan wojenny) oraz 2 września 2021 r. (stan wyjątkowy w związku z sytuacją na polsko-białoruskiej granicy). Oznaczałoby to pierwsze w historii wprowadzenie stanu klęski żywiołowej, którego nie ogłoszono nawet w czasie powodzi z 1997 roku oraz pandemii Covid-19.
Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej następuje na określony czas, nie dłuższy niż 30 dni. Dotyczy takich zdarzeń, wobec których stosowanie typowych sposobów radzenia sobie z kryzysem nie wystarcza i trzeba uruchomić procedury zarezerwowane dla sytuacji nadzwyczajnych. Stan ten można wprowadzić zarówno na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie go odbywa się za zgodą Sejmu.
Wprowadzenie stanu nadzwyczajnego. Jakie kompetencje zyskuje władza?
W momencie ogłoszenia stanu klęski żywiołowej rząd przejmuje zarządzanie kryzysowe. To oznacza, że dotychczasowe kompetencje lokalnych władz samorządowych są znacznie ograniczone, a najważniejszą rolę zaczyna odgrywać administracja rządowa, na czele z wojewodami, którzy stają się głównymi koordynatorami działań na terenie objętym klęską.
Wojewoda może wydawać polecenia organom samorządowym, a te są zobowiązane do ich realizacji.
Co istotne, organy władzy publicznej zyskują szerokie uprawnienia, które mogą wpłynąć na codzienne życie obywateli. Na przykład, mogą zostać wprowadzone:
- przymusowe ewakuacje ludności z terenów zagrożonych,
- zakaz przebywania w określonych miejscach, jeżeli sytuacja tego wymaga,
- ograniczenia w transporcie - np. zamknięcie dróg, wstrzymanie kursów pociągów czy autobusów,
- obowiązek świadczeń osobistych, co oznacza, że obywatele mogą być zobowiązani do wykonywania określonych prac na rzecz likwidacji skutków klęski.
W trakcie stanu klęski żywiołowej możliwe jest również zaangażowanie Sił Zbrojnych RP do działań związanych z usuwaniem skutków katastrofy. Wojsko deleguje się do budowy wałów przeciwpowodziowych, usuwania zniszczeń czy ewakuacji ludności.
Możliwość wprowadzenia takich środków ma na celu zminimalizowanie skutków katastrof oraz ochronę życia i zdrowia obywateli. Każde działanie podejmowane przez władze musi być jednak celowe i proporcjonalne, a także jak najmniej inwazyjne.
Stan klęski żywiołowej. Jakie są skutki dla obywateli?
Stan klęski żywiołowej niesie za sobą pewne ograniczenia praw i wolności obywatelskich. Choć wprowadzenie takiego stanu ma na celu ochronę ludzi, to niektóre z tych środków mogą być odczuwalne jako pewna ingerencja w ich codzienne życie. Jednocześnie poszkodowani mogą liczyć na doraźne wsparcie finansowe - decyzja o przyznawaniu pomocy materialnej zapada na poziomie gmin. Są to szybkie zasiłki dla osób najbardziej poszkodowanych przez klęskę. Takie jednorazowe świadczenia nie przekracza kwoty 2 tysięcy złotych i ma na celu zaspokojenie najbardziej podstawowych potrzeb bytowych.
Co z nieobecnością w pracy? Zrozumiałe jest, że w przypadku niszczycielskiej powodzi wiele osób nie jest w stanie dotrzeć do pracy z powodu zalanych dróg i dlatego, że ratuje swoją rodzinę czy dom. Niestawienie się do pracy z tego tytułu jest usprawiedliwione a pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia (według stawki minimalnej).
Przeczytaj także:
