Trzy rodzaje postu w Kościele. Jeden z nich obowiązuje tuż przed komunią

Post ma niezwykle długą i bogatą tradycję - swoimi korzeniami sięga początków chrześcijaństwa. Miał wówczas dużo bardziej restrykcyjny charakter niż obecnie - pierwsi wyznawcy Chrystusa pościli w środy - co miało być zadośćuczynieniem za zdradę Judasza, w piątki - dla uczczenia męki Jezusa oraz prawdopodobnie w soboty - dla upamiętnienia złożenia Go do grobu.

Z biegiem lat zasady dotyczące poszczenia zmieniały się, lecz cel tej praktyki pozostał niezmienny - ma być ona formą uczczenia śmierci Chrystusa, który sam - przed rozpoczęciem swojej działalności - przez czterdzieści dni pościł na pustyni.

Do tego dochodzi wymiar praktyczny - ojcowie Kościoła wielokrotnie zachęcali, by środki materialne zaoszczędzone dzięki praktykom postnym przekazać na rzecz potrzebujących. Nie chodzi więc o samą rezygnację z jedzenia, a o refleksję nad ofiarą złożoną przez Chrystusa na krzyżu.

Jakie rodzaje praktyk postnych obowiązują w Kościele katolickim? Kwestię tę reguluje Kodeks prawa kanonicznego z 1983 roku. Wyróżnia on trzy rodzaje postu: post eucharystyczny, wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych oraz post ścisły.

Post eucharystyczny - to najbardziej podstawowy rodzaj postu. Nakazuje on na godzinę przed przyjęciem komunii świętej powstrzymać się od spożywania jakichkolwiek pokarmów i napojów, z wyjątkiem wody i leków (kan. 919 §1).

Co ciekawe, godzinny czas poszczenia jest mocno okrojoną wersją wcześniejszych form postu. Przez wieki chrześcijanie mogli przystępować do komunii wyłącznie na czczo. Dopiero w 1959 roku ówczesny papież Pius XII zezwolił na trzygodzinny post eucharystyczny, a w 1964 roku czas poszczenia został skrócony do godziny - i ta zasada przetrwała do dziś. Ta forma postu obowiązuje wszystkich przystępujących do Komunii świętej - z wyjątkiem chorych i ich opiekunów.

Równie popularną w Polsce formą postu jest powstrzymywanie się od przyjmowania pokarmów mięsnych. Dotyczy on wszystkich piątków, które w liturgii symbolizują Wielki Piątek, dzień męki i śmierci Chrystusa – wyjątkiem są szczególne uroczystości (kan. 1251), jak na przykład pierwszy piątek po Wielkanocy (ale po Bożym Narodzeniu post już obowiązuje).

Dlaczego chrześcijanie powinni zrezygnować ze spożywania akurat mięsa? Przez wiele wieków uchodziło ono bowiem za pokarm luksusowy, rezygnacja z jego spożywania ma więc również charakter symboliczny. Co ciekawe, ów post jakościowy nie dotyczy spożywania ryb, które są uznawane za symbol chrześcijaństwa. Zgodnie z Kodeksem prawa kanonicznego wstrzemięźliwość ta obowiązuje wszystkich, którzy ukończyli 14. rok życia.

W szczególnych okolicznościach – dla słusznej przyczyny i zgodnie z prawem diecezjalnym – proboszcz może udzielić dyspensy, czyli zwolnić wiernych z obowiązku zachowania postu lub zamienić go na inny czyn pokutny. Taką możliwość ma również biskup, który może znieść post w swojej diecezji w określonych przypadkach.

Najbardziej restrykcyjną formą postu jest post ścisły, zwany również ilościowym. Obowiązuje on w Kościele katolickim w dwa dni – w Środę Popielcową i w Wielki Piątek. Polega na powstrzymaniu się od spożywania mięsa oraz ograniczeniu przyjmowanych posiłków do trzech dziennie – dwóch niepełnych i jednego do syta.

Ten rodzaj postu obowiązuje wszystkich pełnoletnich do ukończenia 60. roku życia. W niepełnej formie powinien objąć również młodszych.

Jak czytamy w Kodeksie prawa kanonicznego: "Duszpasterze oraz rodzice winni zatroszczyć się o to, ażeby również ci, którzy z racji młodszego wieku nie związani jeszcze prawem postu i wstrzemięźliwości, byli wprowadzeni w autentyczny duch pokuty" (kan. 1252).

Niektórzy praktykują również dodatkowe formy postu – rezygnując w okresie Wielkiego Postu z przyjmowania określonych pokarmów lub decydując się na post o chlebie i wodzie. Wszystko po to, by poprzez ten czyn pokutny zbliżyć się do Chrystusa – i do drugiego człowieka. Wielki Post 2024 trwa od 14 lutego do 38 marca.