Wybory samorządowe 2024. Wydatki i wpłaty na kampanię wyborczą. Jakie są limity?

Wybory samorządowe 2024 odbędą się w niedzielę 7 kwietnia. Zanim przejdziemy do omówienia zasad finansowania kampanii wyborczej, warto wiedzieć, że prawo do jej prowadzenia przysługuje, na zasadzie wyłączności, komitetowi wyborczemu (art. 84 § 1 Kodeksu wyborczego). To z kolei oznacza, że pozyskiwanie pieniędzy, dokonywanie wydatków na spotkania wyborcze, czy na promocję kandydatów mogą być prowadzone wyłącznie w okresie kampanii wyborczej.

Ta rozpoczyna się z dniem ogłoszenia rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów o zarządzeniu wyborów (29 stycznia 2024), a kończy się na 24 godziny przed dniem wyborów. Kampania wyborcza zakończy się więc 5 kwietnia 2024 r. o godz. 24.00.

Finansowanie kampanii wyborczej określa ustawa z 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy. Państwowa Komisja Wyborcza 29 stycznia 2024 r. przypomniała o najważniejszych ustaleniach.

Zasady finansowania kampanii wyborczej warto zacząć od przypomnienia, że pełną odpowiedzialność za prowadzenie gospodarki finansowej komitetu wyborczego ponosi jego pełnomocnik finansowy. Należy podkreślić, że odpowiedzialność pełnomocnika jest nieograniczona, ponieważ dotyczy nie tylko jego osobistego majątku, ale także majątku posiadanego w ramach wspólności majątkowej ze współmałżonkiem.

Zanim odbędą się wybory samorządowe, wszystkie środki komitetu mogą być gromadzone wyłącznie na jednym rachunku bankowym. Jego otwarcia powinien dokonać pełnomocnik finansowy, który jednocześnie dysponuje funduszami. Co bardzo ważne, zasady finansowania kampanii wyborczej umożliwiają otwarcie pomocniczych rachunków bankowych dla ułatwienia dokonywania wydatków w strukturach terenowych komitetu. Tu jednak PKW zastrzega, że takie rachunki mogą być zasilane wyłącznie przelewami z podstawowego rachunku komitetu wyborczego. Zabronione jest pozyskiwanie środków bezpośrednio na rachunki pomocnicze.

Kolejne zasady finansowania kampanii mówią o ograniczeniach w wyborze banku. Przede wszystkim rachunek bankowy komitetu musi być prowadzony w banku lub oddziale banku, także zagranicznego, znajdującego się na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. To z kolei oznacza, że komitet nie może otworzyć rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej (SKOK). Co jeszcze istotne, właścicielem rachunku może być tylko komitet wyborczy. Nie może być to więc żaden inny podmiot lub osoba fizyczna.

Przed wyborami samorządowymi komitety mogą pozyskiwać i wydawać środki finansowe jedynie na cele związane z wyborami. Oczywiście ma to miejsce do dnia wyborów. Jeżeli chodzi o komitety wyborcze partii politycznych i koalicyjne komitety wyborcze, te mogą pozyskiwać środki finansowe wyłącznie z funduszów wyborczych partii, które utworzyły dany komitet. Natomiast komitety wyborcze wyborców i komitety wyborcze organizacji pozyskują środki wyłącznie z wpłat od osób fizycznych.

Ile jednorazowo można przeznaczyć na komitet wyborczy? Obywatel Polski, mający miejsce stałego zamieszkania w Polsce, na rzecz jednego komitetu wyborczego organizacji oraz komitetu wyborczego wyborców może jednorazowo przeznaczyć maksymalnie 15-krotność minimalnego wynagrodzenia za pracę w dniu poprzedzającym dzień ogłoszenia postanowienia o zarządzeniu wyborów. W 2024 roku będzie to maksymalnie 63 630,00 zł.

Jak dokonać wpłaty na komitet wyborczy? Wiążącymi są wpłaty poprzez czek, przelew lub kartę płatniczą. Co do zasady, wykluczone są wpłaty gotówkowe, czy to w kasie banku, czy w urzędach pocztowych. Zasady finansowania kampanii wyborczej wykluczają także przyjmowanie pozapieniężnych korzyści majątkowych. Mowa o darowiznach rzeczowych, czy darmowych usługach. Od tej reguły jest wyjątek, który umożliwia nieodpłatną usługę polegającą na rozpowszechnianiu plakatów i ulotek wyborczych przez osoby fizyczne. Kodeks wyborczy pozwala również na darmową pomoc biurową.

Kodeks wyborczy definiuje jednocześnie wydatki na kampanię wyborczą. Komitety wyborcze mogą wydatkować wyłącznie kwoty ograniczone limitem wydatków. Ten ustala się oddzielnie dla każdego komitetu poprzez zsumowanie konkretnych kwot (obliczonych według zasad określonych w art. 378 i art. 476 Kodeksu wyborczego).

Jaki jest limit wydatków na kampanię wyborczą? W wyborach do rad gmin, powiatów i sejmików województw oblicza się go, mnożąc kwotę przypadającą na jeden mandat radnego przez liczbę mandatów przypadających na okręg lub okręgi, w których komitet wyborczy zarejestrował kandydatów. Kwota przypadająca na jeden mandat radnego to:

• 1344,16 zł w wyborach do rady gminy w gminach do 40 tys. mieszkańców;
• 1613,00 zł w wyborach do rady gminy w gminach powyżej 40 tys. mieszkańców oraz w wyborach do rad dzielnic miasta stołecznego Warszawy;
• 3225,99 zł w wyborach do rady powiatu;
• 4838,99 zł w wyborach do rady miasta w miastach na prawach powiatu; 
• 8064,98 zł w wyborach do sejmiku województwa. 

Limit wydatków na kampanię wyborczą oblicza się bez względu na liczbę zgłoszonych kandydatów. Ile wynosi limit wydatków w przypadku wójta? Kandydatowi na to stanowisko w kampanii wyborczej, w gminach do 500 tys. mieszkańców limit ustala się, mnożąc liczbę mieszkańców danej gminy przez kwotę 60 groszy. Z kolei w gminach powyżej 500 tys. mieszkańców, mnożąc pierwsze 500 tys. przez kwotę 60 groszy, a nadwyżkę ponad 500 tys. przez kwotę 30 groszy.