Pandemia COVID-19 pozwoliła rozwinąć technologię mRNA. Czas na szczepionkę przeciw HIV

Moderna ogłosiła rozpoczęcie badań nad szczepionką przeciw wirusowi HIV. Badania prowadzone są we współpracy z organizacją non-profit International AIDS Vaccine Initiative (IAVI).

Szczepionka, która jest badana, zawiera informację genetyczną w postaci mRNA potrzebną do syntezy swoistych białek-antygenów szczepionkowych wirusa HIV w celu wywołania odpowiedzi immunologicznej. Antygeny szczepionkowe wirusa HIV są w niej dostarczane z zastosowaniem technologii mRNA - w podobny sposób, jak to ma miejsce w szczepionkach mRNA przeciw COVID-19.

- Uważam, że bardzo szybki rozwój platformy technologicznej mRNA, który dokonał się wraz z nadejściem pandemii COVID-19, doprowadził do tego, że może być ona wykorzystywana dla wielu innych celów - mówi Interii lekarz Bartosz Fiałek, popularyzator wiedzy medycznej i reumatolog.

Nasz rozmówca wyjaśnia, już w ubiegłym wieku korzystano z technologii mRNA, pracując nad różnymi lekami i szczepionkami.

- Na początku lat 90. ubiegłego wieku platforma ta służyć miała jako podstawa do opracowania leków przeciwnowotworowych, ale i leków do terapii chorób autoimmunologicznych. Następnie, na początku XX wieku w latach 2002-2004, czyli podczas trwania epidemii SARS na Dalekim Wschodzie, na bazie platformy mRNA próbowano stworzyć szczepionkę przeciw SARS-CoV-1. Szczęśliwie, podczas tamtej epidemii nie zaraziło się wiele osób (trochę ponad 8 tysięcy), ani nie trwała ona długo, przez co nie było możliwości, aby przeprowadzić stosowne badania kliniczne dotyczące skuteczności i bezpieczeństwa wynalezionych preparatów. Podobna sytuacja miała miejsce podczas epidemii MERS-CoV na Bliskim Wschodzie w latach 2012-2013 - wówczas zaraziło się jeszcze mniej osób (trochę ponad 2,5 tysiąca), z których ponad 30 proc. zmarło (ponad 900 ofiar) - wymienia lekarz.

I wskazuje: - Dopiero teraz, kiedy mieliśmy i w dalszym ciągu notujemy tak dużą liczbę zachorowań na COVID-19, można było tę platformę technologiczną odpowiednio przebadać. Już wiemy, że na jej bazie powstały bardzo skuteczne oraz bezpieczne szczepionki. Te wydarzenia stały się motorem napędowym do rozwoju platformy technologicznej mRNA i opracowywania szczepień przeciw innym chorobom.

- Do tej pory, mimo blisko 40-letniej historii od wyizolowania wirusa HIV (1983 rok), szczepionki przeciw niemu jeszcze nie mamy. Być może teraz będzie przełom - stwierdza Bartosz Fiałek.

W badaniu klinicznym I fazy sprawdzana będzie nie tylko dawka podstawowa szczepionki przeciw HIV, ale też booster o nieco innej charakterystyce. Szczepionki otrzyma grupa 56 osób w wieku 18-50, które nie są zarażone wirusem i zgłosiły się na ochotnika. 48 uczestników przyjmie jedną lub dwie dawki, a 32 z nich dostanie również zastrzyk przypominający. Pozostałych ośmiu wolontariuszy otrzyma tylko booster. Pierwsze szczepionki zostały podane w czwartek, 27 stycznia, w George Washington University School of Medicine and Health Sciences w Waszyngtonie.

Obserwacja uczestników badania potrwa sześć miesięcy. W tym czasie sprawdzane będzie to, czy szczepionka jest bezpieczna i czy mobilizuje organizm to wytwarzania przeciwciał neutralizujących wirusa HIV. - Jeśli wszystko pójdzie dobrze, to znaczy preparat okaże się być bezpieczny oraz immunogenny, szczepionka przejdzie do drugiej, następnie trzeciej fazy badań klinicznych - mówi Fiałek. Faza druga obejmuje badania nad określeniem dawki leku oraz wstępną analizę jego skuteczności. Faza trzecia, najdłuższa, służy potwierdzeniu skuteczności i bezpieczeństwa danej substancji.

- Jeśli raporty z przeprowadzonych faz badań klinicznych zostaną pozytywnie rozpatrzone przez organizacje dopuszczające do obrotu produkty lecznicze, w tym szczepionki, rozpocznie się czwarta faza badań klinicznych, która toczy się już po dopuszczeniu danego preparatu na rynek - wskazuje nasz rozmówca.

Spytaliśmy jeszcze Bartosza Fiałka, czy to możliwe, że szczepionka przeciw HIV zostanie wprowadzona tak szybko, jak szczepionka przeciw COVID-19. Odpowiedział: - Niewykluczone, choć uważam to za niezwykle mało prawdopodobne.

- Jeżeli okaże się, że jest skuteczna i bezpieczna, biurokracja nie będzie zatrzymywać procesu, a firma produkująca preparat będzie mieć odpowiednie fundusze, to niewykluczone, że powstanie dość szybko. Patrząc jednak na charakterystykę HIV i porównując go z SARS-CoV-2, mając na uwadze dynamikę zakażeń i rozwoju choroby, nie sądzę, żeby aż tak szybko wprowadzić szczepionkę na rynek - wskazał lekarz.

Przypomnijmy, że szczepionka przeciw COVID-19 powstała w niecały rok.

- Myślę, że to dopiero początek wykorzystania platformy mRNA do tworzenia nowych szczepionek tudzież leków - ocenia Bartosz Fiałek. Przytacza informacje z magazynu "Science", w którym opublikowano artykuł dotyczący pracy nad eksperymentalną szczepionką przeciwko boreliozie - również bazującej na technologii mRNA. - Jestem przekonany, że mRNA będzie przyszłością medycyny wraz z wykorzystaniem inżynierii genetycznej (CRISPR/Cas9), które pozwolą nam na leczenie nowotworów, chorób autoimmunologicznych oraz genetycznych - mówi Fiałek.

- Bardzo negatywne wydarzenie, czyli pandemia COVID-19, która zmieniła nas na zawsze, przyczyniło się do rozwoju platformy, która może pozytywnie wpłynąć na losy ludzkości. Gdyby nie pandemia COVID-19, technologia mRNA nie rozwinęłaby się tak szybko - podsumowuje Bartosz Fiałek.

Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w 2020 roku na całym świecie 37,7 miliona ludzi miało HIV.