Dlaczego porozumienie nuklearne z Iranem jest tak ważne dla świata?
Po wielu dniach negocjacji Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA) podpisała "mapę drogową" z Iranem, dotyczącą jego programu atomowego. "To historyczne wydarzenie" - stwierdził irański minister spraw zagranicznych, Mohammad Dżawad Zarif. Władimir Putin przekonuje, że świat może odetchnąć z ulgą. Dlaczego porozumienie nuklearne z Iranem jest tak ważne dla całego świata?
Na mocy porozumienia złagodzone zostaną sankcje nałożone na Iran. W zamian za to Teheran ma ograniczyć swój program atomowy, który budził wcześniej obawy Zachodu.Dlaczego sfinalizowanie rozmów z Iranem było tak istotne? Zapytaliśmy o to ekspertów: dr Karolinę Rakowiecką-Asgari z Instytutu Iranistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i politologa dr. Piotra Kuspysa.
- Im mniej państw posiada technologie nuklearne, tym bezpieczniejszy jest świat. To jest najprostsza odpowiedź na to pytanie - zaznacza dr Kuspys. - Zagrożenie polega nie tyle na tym, że ktoś broń będzie posiadał, a że może ją w niekontrolowany sposób wykorzystać, np. jako element nacisku czy szantażu na inne państwa - dodaje.
Przeciwwaga dla radykalnego IS
Zdaniem dr Kuspysa, gdyby społeczność międzynarodowa miała gwarancję, że technologia atomowa w Iranie będzie tylko i wyłącznie wykorzystywana w celach pokojowych, np. do pozyskiwania energii, nie byłoby problemu. - W przypadku Iranu istnieją jednak pewne obawy. Przeprowadzane w minionych latach kontrole wykazywały, że Teheran nie do końca mówił prawdę o zakresie wykorzystywania przez siebie tych technologii - zaznacza.
Z kolei dr Rakowiecką-Asgari zaznacza, że Iran bywa u nas niedoceniany. - Rzadko zdajemy sobie sprawę z tego, że to wielkie mocarstwo położone w strategicznym miejscu - mówi i dodaje, że dziś ta lokalizacja ma szczególne znaczenie. Granice Iranu znajdują się już bardzo blisko terenów zajętych przez samozwańcze Państwo Islamskie. - Iran stanowi naturalna przeciwwagę dla radykalnego IS - podkreśla ekspertka.
Poza wpływem Iranu w świecie islamskim, nie mniej ważne pozostają jego zasoby naturalne. - Iran jest jednym z największych producentów ropy naftowej na świecie. Te zasoby nie są wykorzystywane w takim stopniu w jakim mogłyby być, ale niewątpliwie stanowią bardzo ważną rezerwę i pozwalają wpływać na ceny ropy. Jest to istotne nie tylko w kontekście arabskim, ale też rosyjskim - podkreśla nasza rozmówczyni.
Zniesienie sankcji gospodarczych. Jakie będą konsekwencje?
- Iran musiał się zgodzić w końcu na porozumienie ze względu na trudna sytuację ekonomiczną. Teheran uznał, że korzystniej dla nich będzie nie posiadać teraz broni atomowej, na rzecz możliwości handlu z zagranicą - twierdzi dr Kuspys. Dlaczego to tak ważne dla Irańczyków?
- Warto zdać sobie sprawę z tego, do jakiego stopnia sankcje uderzały w Iran. Są bardzo poważne, bo de facto wykluczają Teheran z handlu światowego. Iran nie jest np. podpięty do międzynarodowego systemu bankowego, co znacznie utrudnia wymianę handlową. Stany Zjednoczone z Iranem w tym momencie praktycznie w ogóle nie handlują - wymienia dr Rakowiecka-Asgari.
Jak podkreśla ekspertka, Iran jest krajem bardzo stęsknionym dóbr zachodnich. - To 70-milionowy kraj, w którym pralka, w każdym gospodarstwie domowym nie jest jeszcze normą. A ludzie powoli mieć pieniądze, żeby te pralki kupować - wyjaśnia.
Państwa zachodnie bardzo wyraźnie zdają sobie sprawę z tego, że na otwarciu irańskiego rynku mogą skorzystać. Jak mówi dr Rakowiecka-Asgari, w ostatnich miesiącach w Iranie zjawiały się delegacje z różnych krajów zachodnich, w tym z Polski, z branż turystycznych, różnych gałęzi przemysłu.
Dlaczego Izrael sprzeciwia się porozumieniu?Izrael obawia się, że Iran może użyć broni nuklearnej przeciwko niemu. - Dlatego Izrael jest przeciwny jakimkolwiek porozumieniom w tej kwestii z Iranem, mimo że sam nieoficjalnie broń nuklearną posiada - kwituje krótko dr Kuspys. Dr Rakowiecka-Asgari zaznacza, że Iran otwarcie nie uznaje istnienia Izraela. - Nawet paszport irański jest ważny na wszystkie kraje świata oprócz, jak głosi adnotacja, "terytorium okupowanej Palestyny". Teheran wspiera też różne palestyńskie organizacje. Dlatego Izrael chciałby pełnego zapewnienia, że Iran żadnej formy energii atomowej nie będzie posiadał - mówi.
Eksperci jednomyślnie podkreślają, że te żądania Izraela są kuriozalne, bo to kraj, który nie przystąpił do porozumienia atomowego i posiada poza wszelką kontrolą międzynarodową własną broń jądrową.
- Obawiam się, że na tym etapie problem na linii Iran-Izrael jest nierozwiązywalny - podsumowuje iranistka.
Zniesienie sankcji za bombę atomową
Po latach impasu Iran i MAEA porozumiały się w listopadzie 2013 roku, że będzie dochodzenie w sprawie programu nuklearnego Teheranu, który Zachód podejrzewa o prowadzenie badań nad bronią jądrową. Jak podaje PAP, ocena stopnia słuszności tych podejrzeń należy do MAEA.
Teheran utrzymuje, że program nuklearny ma charakter pokojowy, i zapewnia, że współpracuje z MAEA w sprawie wyjaśnienia wątpliwości w tej sprawie. MAEA podejrzewa, że Teheran przynajmniej do 2003 r. prowadził badania mające na celu budowę bomby atomowej. Agencja chce uzyskać dostęp do naukowców, którzy mieli brać udział w tych pracach, a także do dokumentów i miejsc, w których miały toczyć się badania.
