3 grudnia w kalendarzu liturgicznym. Dzień pamięci o niezwykłym świętym

Jego śmierć na wyspie Shangchuan w 1552 roku stała się symbolem nieustannego poszukiwania - i dziś przypomina, że wiara może prowadzić tam, gdzie rozum widzi granice. Wspomnienie to ma wymiar globalny: w Goa relikwie świętego przyciągają setki tysięcy pielgrzymów, a w Japonii pamięć o nim jest pielęgnowana jako znak spotkania kultur.

Każdego roku, w pierwszych dniach grudnia, Kościół katolicki kieruje uwagę na postać, która od wieków inspiruje swoją odwagą i misyjnym zapałem. Wspomnienie św. Franciszka Ksawerego, obchodzone 3 grudnia, nie należy do najbardziej medialnych uroczystości, a jednak ma wyjątkową moc oddziaływania.

Pamięć o człowieku, który przemierzył tysiące kilometrów, jest okazją do refleksji nad tym, jak jednostka może wpłynąć na losy całych społeczności.

Ksawery, jezuita i misjonarz, pozostaje symbolem nieustannego ruchu - życia w drodze, w poszukiwaniu nowych przestrzeni dla Ewangelii.

Liturgia tego dnia jest subtelnym przypomnieniem o sile misji. Franciszek Ksawery nie był ascetą zamkniętym w klasztorze, lecz człowiekiem czynu, który dotarł z Europy aż do Japonii i wybrzeży Chin. Data wspomnienia zawsze przypada 3 grudnia, w dzień śmierci świętego w 1552 roku na wyspie Shangchuan.

Franciszek Ksawery urodził się w zamku Xavier w Nawarze, w rodzinie baskijskiej szlachty, która po utracie politycznych wpływów musiała zmierzyć się z nową rzeczywistością. Młody Franciszek, zamiast kariery dworskiej, wybrał studia na Uniwersytecie Paryskim, gdzie zetknął się z Ignacym Loyolą.

Spotkanie to okazało się przełomowe - Ksawery dołączył bowiem do grona pierwszych jezuitów, a jego życie nabrało misyjnego kierunku.

W 1540 roku został wysłany przez króla Portugalii Jana III do Indii jako pierwszy misjonarz Towarzystwa Jezusowego. W Goa rozpoczął pracę wśród chorych i więźniów, a następnie prowadził działalność ewangelizacyjną w Tamil Nadu, tłumacząc modlitwy na język tamilski i budując kaplice.

Jego misje obejmowały także Malakkę, Moluki i Japonię, gdzie w 1549 roku stał się pierwszym Europejczykiem głoszącym chrześcijaństwo lokalnym daimyo. Choć napotykał bariery językowe i kulturowe, jego zdolność adaptacji sprawiała, że szybko zyskiwał zaufanie i przyciągał wiernych.

Marzeniem Ksawerego była wyprawa do Chin - centrum cywilizacji, które wówczas pozostawało zamknięte dla cudzoziemców. Nie udało mu się jednak dotrzeć do cesarstwa; zmarł w 1552 roku na wyspie Shangchuan, czekając na możliwość wejścia do kraju. Jego ciało, według świadectw, zachowało się w nienaruszonym stanie mimo tropikalnego klimatu i zostało przewiezione do Goa, gdzie spoczywa w Bazylice Bom Jesus. To miejsce do dziś przyciąga pielgrzymów z całego świata.

Postać Ksawerego obrosła legendą. Wspominano o uzdrowieniach, które miał wyprosić, ale też o zdarzeniach tak zaskakujących, że na trwałe weszły do ikonografii - jak historia z krabem, który miał wynieść z morza zgubiony przez misjonarza krzyż. Według tradycji Franciszek Ksawery ochrzcił około 30 tysięcy osób, a jego listy wysyłane do Europy stały się inspiracją dla kolejnych pokoleń misjonarzy.

Historia wspomnienia św. Franciszka Ksawerego jest nierozerwalnie związana z jego niezwykłym życiem i błyskawicznym rozwojem kultu po śmierci. Już w drugiej połowie XVI wieku zaczęto gromadzić świadectwa cudów przypisywanych jego wstawiennictwu.

W 1619 roku papież Paweł V ogłosił Ksawerego błogosławionym, a zaledwie trzy lata później, w 1622 roku, papież Grzegorz XV dokonał jego kanonizacji. Co znamienne, uroczystość ta odbyła się równocześnie z kanonizacją Ignacego Loyoli, Teresy z Ávili, Izydora Oracza i Filipa Nereusza.

Historycy podkreślają, że był to gest symboliczny - Kościół w epoce kontrreformacji i globalnych wypraw misyjnych potrzebował świętych, którzy uosabiali nową dynamikę wiary i zdolność do przekraczania granic kulturowych.

Data wspomnienia - 3 grudnia - nie jest przypadkowa. To dzień jego śmierci w 1552 roku na wyspie Shangchuan, interpretowany w tradycji chrześcijańskiej jako dies natalis, czyli "narodziny dla nieba". Wpisanie tego dnia do kalendarza liturgicznego miało podkreślić misyjny charakter jego życia i śmierci. Co ciekawe, podczas reformy kalendarza liturgicznego w 1969 roku wiele wspomnień zostało przesuniętych lub usuniętych, jednak pamięć o Ksawerym pozostała nienaruszona.

W Polsce kult świętego pojawił się wraz z działalnością jezuitów w XVI wieku. Papież Pius X w 1910 roku potwierdził jego patronat nad misjami, a Pius XI w 1927 roku ogłosił go oficjalnym patronem misji katolickich, obok św. Teresy z Lisieux. Dziś Franciszek Ksawery jest również patronem żeglarzy, turystów oraz osób pracujących w środowiskach wielokulturowych.

Żywotność kultu świętego potwierdzają współczesne wydarzenia. W 2024 roku w Goa, gdzie spoczywają jego relikwie w Bazylice Bom Jesus, wystawiono je na 45 dni, przyciągając dziesiątki tysięcy pielgrzymów - już pierwszego dnia w uroczystości uczestniczyło ponad 40 tysięcy osób

W największych ośrodkach jezuickich - Krakowie, Warszawie, Poznaniu czy Gdyni - dzień wspomnienia św. Franciszka Ksawerego poświęcony jest modlitwie za misjonarzy pracujących w Afryce, Indiach i Ameryce Południowej. W wielu parafiach organizowane są spotkania z osobami, które wróciły z misji. Nie mają one charakteru wielkich konferencji, lecz raczej spokojnych rozmów o codziennych wyzwaniach: chorobach tropikalnych, braku wody, napięciach etnicznych czy trudach życia w odległych wspólnotach.

Jednym z ciekawszych zwyczajów jest pisanie "listów do misjonarzy". Dzieci i młodzież przygotowują krótkie wiadomości, które trafiają później do wspólnot w Zambii, Indiach czy na Filipinach. To buduje świadomość, że Kościół ma wymiar globalny, a więź między wiernymi w Polsce a tymi w odległych krajach jest realna i żywa. W niektórych miejscach 3 grudnia organizowane są również zbiórki na edukację dzieci w Indiach - to bezpośrednie nawiązanie do działalności Ksawerego, który zakładał szkoły i uczył, zanim jeszcze opanował miejscowe języki.

W Polsce dzień ten ma także wymiar instytucjonalny. Jest patronalnym świętem Papieskiej Unii Misyjnej, która organizuje konferencje, nabożeństwa i akcje charytatywne. W parafiach pod wezwaniem św. Franciszka Ksawerego, m.in. w Krasnymstawie, obchody bywają bardziej uroczyste - z procesjami, koncertami i modlitwami o powołania misyjne.