Matura 2023 z języka polskiego. Poziom rozszerzony, formuła 2015. Arkusz CKE i rozwiązania
Matura z języka polskiego na poziomie rozszerzonym dobiegła końca. W tym miejscu publikujemy arkusz CKE i zaproponowany przez naszą ekspertkę konspekt wypracowania. Poniżej znajdziecie arkusz formuły 2015.
Kolejny egzamin maturalny za nami. Chęć zdawania egzaminu z języka polskiego na poziomie rozszerzonym zadeklarowało ok. 56,3 tys. tegorocznych absolwentów liceów ogólnokształcących, techników i szkół branżowych II stopnia. Jak im poszło?
Arkusz CKE i odpowiedzi - język polski, poziom rozszerzony. Formuła 2015
Poniżej publikujemy arkusz CKE - formuła 2015, a także zaproponowane przez naszych ekspertów konspekty wypracowań. W tym miejscu możecie sprawdzić arkusz CKE formuły 2015, który rozwiązuje dla nas polonistka Justyna Czupiłka.
Język polski, poziom rozszerzony. Arkusz CKE, formuła 2015. Tematy wypracowań
Oto tematy, które pojawiły się na tegorocznej maturze z języka polskiego, poziom rozszerzony. Formuła 2015:
Temat 1. Określ, jaki problem podejmuje Adam Kulawik w podanym tekście. Zajmij stanowisko wobec rozwiązania przyjętego przez autora, odwołując się do tego tekstu oraz innych tekstów kultury. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 300 wyrazów.
Do dyspozycji maturzysty był tekst, który przedstawiamy poniżej:
Temat 2. Dokonaj interpretacji porównawczej podanych utworów. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 300 wyrazów.
Utwory, które należało porównać to:
Temat 1. Konspekt wypracowania przygotowany przez naszą ekspertkę:
Wstęp - w tym fragmencie pracy uczeń może zawrzeć odpowiedzi na następujące pytania:
1. Kim jest bohater literacki? Jakie ma cechy?
2. Jakie typy bohaterów literackich występowały na przestrzeni różnych epok (np. romantyczni bohaterowie - bohater bajroniczny, bohater werterowski)?
3. Jaki typ bohatera występuje w literaturze XX w.? Jakie cechy ma antybohater?
Stanowisko autora: Adam Kulawik w swoim tekście pisze o relacji pomiędzy światem przedstawionym a bohaterem. Stwierdza, że postać jest "czynnikiem organizującym" świat przedstawiony. Autor zwraca też uwagę na to, że poszczególne typy literatury i gatunki "wymuszają" niekiedy wykreowanie określonych bohaterów z pewnymi charakterystycznymi cechami.
Opinia wobec stanowiska autora: Nie sposób nie zgodzić się ze stanowiskiem autora. Twórcy literaccy - przedstawiciele poszczególnych epok tworzyli określone typy bohaterów, którzy odzwierciedlali światopoglądy konkretnych okresów w dziejach. Ponadto artyści nawiązywali do siebie. Zdarzało się więc, że tworzyli podobne typy postaci.
Argumenty autora:
1. Postać literacka jest fragmentaryczna ze swej natury. Autor może wskazać na jej różne cechy w sposób bezpośredni lub też pośredni. Wszystko zależy od tego, co twórca chce ujawnić i podkreślić w kontekście całej koncepcji pisarza i struktury utworu.
2. Jeśli autor zamierza tworzyć dzieło i osadzić je w nietypowym kontekście społeczno-historycznym, wówczas często wprowadza postać niezwykłą, oryginalną, zaś jeśli pisze tekst wedle pewnego zewnętrznego wzorca, wtedy konstruuje postać stereotypową.
3. Zdarza się, że autor chce przypomnieć czytelnikowi jakąś postać lub kontekst z nią związany. W takiej sytuacji tworzy bohatera bardzo podobnego do pierwowzoru (autor podaje przykład Andrzeja Kmicica, który jest pod wieloma względami zbliżony do księdza Robaka).
Przykłady, do których można odwołać się, by sformułować własne argumenty:
1. "Lalka" Bolesław Prus - główny bohater dzieła - Stanisław Wokulski żył na przełomie epok (pozytywizmu i romantyzmu) oraz czytał utwory Mickiewicza. W związku z tym swoją postawą odzwierciedla on światopoglądy obu wyżej wymienionych okresów historycznych. Postać (w związku z tym) została wykreowana tak, by przypominała pod pewnymi względami bohatera romantycznego, jak również, żeby miała pewne cechy pozytywisty-społecznika.
2. Baśnie i bajki (utwory dla dzieci młodzieży) - w dziełach tego typu autorzy chcą przekazać pewne prawdy moralne (często w bajkach występuje morał). Zatem autorzy
ukazują świat w sposób uproszczony, a postacie występujące w nim podzielone są wyraźnie na te dobre oraz złe.
3. Pozytywistyczna literatura tendencyjna ("Marta" E. Orzeszkowej, "Mendel Gdański" M. Konopnickiej i "Nad Niemnem" E. Orzeszkowej) - autorom powieści i nowel w pozytywizmie chodziło o promowanie haseł epoki (takich jak: emancypacja kobiet, asymilacja Żydów, praca organiczna, praca u podstaw). W związku z tym pisarze konstruowali dość uproszczone postacie, by przekazać, że warto działać w określony sposób. Podobnym przykładem jest literatura produkcyjna tworzona w XX w.
4. "Ferdydurke" Witolda Gombrowicza - autor chciał stworzyć powieść awangardową, która łamała różnorodne zasady charakterystyczne dla powieści realistycznej. Dlatego też Józio Kowalski posiada cechy antybohatera, który np. nie jest "katalizatorem wydarzeń, lecz obserwuje i analizuje sytuacje, w które jest wciągany przez inne postaci.
5. "Kordian" jako typowy bohater romantyczny (polski) - samotnik, indywidualista, wrażliwy, tajemniczy oraz idealizujący miłość do kobiety (potem postać przemienia się w "kochanka ojczyzny").
Podsumowanie: Autorzy tworzą postacie, które wpisują się w pewien kod kulturowy i współtworzą go. Jeśli pisarz chce stworzyć dzieło o charakterze moralizatorskim lub też pisze na podstawie pewnego wzorca (albo też silnie ulega pewnym tendencjom epoki, w jakiej żyje) może wprowadzić postać stereotypową lub też wzorowaną na wielu innych. Bohater jest zawsze "czynnikiem organizującym" świat przedstawiony, lecz zarazem owa rzeczywistość wykreowana może "przysłonić" postać lub ją "wyeksponować". Twórcy mogą dostosowywać kreację bohatera do zewnętrznych kontekstów historycznych lub pewnych schematów (także wewnętrznych, związanych z własnymi doświadczeniami literackimi).
Temat 2: Konspekt przygotowany przez ekspertkę:
Wstęp - w tym fragmencie pracy uczeń może odnieść się do takich zagadnień jak:
- natura w mitologii utożsamiana z różnymi bóstwami (Demeter - bogini urodzaju, Posejdon - bóg mórz),
- przyroda ukazywana w naturze jako bliska i przyjazna dla człowieka - twórczość Jana Kochanowskiego (np. "Pieśń świętojańska o Sobótce"), Adama Mickiewicza ("Pan Tadeusz"), Stanisława Władysława Reymonta ("Chłopi") i wielu innych autorów,
- natura oraz jej elementy jako ważne motywy i symbole w kulturze (np. lipa - symbol jedności Słowian, a także drzewo oznaczające dobrobyt, dostatek),
- postrzeganie natury na przestrzeni epok (np. przyroda jako niezwykła i odzwierciedlająca stany wewnętrzne bohaterów w literaturze romantycznej).
Teza: Zarówno Julia Hartwig, jak i Jan Kochanowski wskazują na bliskość człowieka i natury, a konkretnie drzew, które są jej elementem. Autorzy zwracają uwagę na to, że przyroda jest przestrzenią przyjazną dla jednostki ludzkiej, schronieniem i (metaforycznie) domem. Ponadto poeci podkreślają, że życie człowieka jest nierozerwalnie związane z przyrodą, z drzewem, z którym człowiek może też chcieć się utożsamić.
Kategorie, w odniesieniu do których można interpretować wiersze:
1. Perspektywa podmiotu lirycznego - w wierszu Julii Hartwig "Drzewo to dom" występuje liryka podmiotu zbiorowego (podmiotem są ludzie, który wchodzą w kontakt z naturą), w przypadku wiersza Jana Kochanowskiego "Na lipę" mamy do czynienia z liryką bezpośrednią. Podmiotem jest lipa, która zwraca się do człowieka i zaprasza go do spędzenia czasu w jej cieniu. W obu utworach podkreślona jest bliskość w relacji człowieka i przyrody (drzewa). Autorzy ukazują jednak różne perspektywy - Kochanowski w utworze przywołuje punkt widzenia drzewa (a więc utwór jest również przykładem liryki roli), zaś Hartwig przyjmuje ludzką optykę.
2. Drzewo jako schronienie i miejsce zamieszkania - życia dla wielu istot - w utworze Kochanowskiego podmiot liryczny zaznacza, że w gałęziach lipy zamieszkują ptaki (słowiki i szpaki), które mogą umilać czas człowiekowi siedzącemu pod nią. W wierszu Hartwig mowa jest również o ptakach, lecz także o wietrze i słońcu, które "szuka ochłody" pośród liści.
3. Drzewo wyobrażone (niezwykłe, magiczne) i drzewo rzeczywiste, konkretne - główną różnicą, jaka występuje pomiędzy wierszami Jana Kochanowskiego oraz Julii Hartwig jest to, że poeta z Czarnolasu odwołuje się do elementu przyrody, który jest mu dobrze znany, zaś współczesna autorka pisze o drzewie jako takim, drzewie-symbolu, drzewie istniejącym w wyobraźni człowieka. Twórca żyjący w czasach odrodzenia odnosi się do rzeczywistości dobrze mu znanej. Kochanowski podmiotem uczynił konkretne drzewo - lipę i wskazał jej określone i wiadome zalety. Zaś apostrofy w wierszu Hartwig ("Ty lipo kulista", "ty dębie starych bogów") świadczą o tym, że autorka nie odnosi się do konkretnego drzewa, lecz do wyobrażeń obecnych w kulturze
związanych z tym elementem przyrody. Na to, iż poetka odwołuje się do pewnej imaginacji i symboliki wskazuje też metafora korzeni drzewa, które zestawia z łapami smoka.
4. Natura w obu utworach tworzy pewien system, wszystko jest ze sobą powiązane.
W wierszu Kochanowskiego mowa jest o tym, że na drzewie mieszkają ptaki, lecz także pszczoły i ludzie korzystają z niego ("Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoły/ Biorą miód"). Hartwig podkreśla, że człowiek niekiedy "utożsamia swój los" z drzewem. W wierszu podmiot liryczny stwierdza, że chciałby pogodzić się z miejscem, w którym przyszło mu żyć, tak jak drzewa, które nie mają wpływu na to, gdzie wyrosną. W obu wierszach ukazana jest bliskość ludzi i drzew. Zarówno Harwig, jak i Kochanowski wskazują na obecność tego elementu natury w ramach kodu kulturowego, którym posługują się jednostki ludzkie.
5. Język utworów - w wierszu Kochanowskiego występują liczne środki stylistyczne m.in. aluzja literacka do mitycznego sadu Hesperyd, w którym rosły złote jabłonie. Ten zabieg jest zrozumiały w odniesieniu do poetyki Jana z Czarnolasu, który był klasykiem. Ponadto Kochanowski stosuje też liczne epitety wyliczenia, które służą podkreśleniu zalet drzewa jakże ważnych dla człowieka. Język utworu Julii Hartwig wskazuje na to, że osoba mówiąca w wierszu nie żyje na stałe wśród przyrody, lecz ma kontakt z kulturą, światem ludzkim, cywilizacją. Świadczą o tym metafory "piętra gałęzi", "jarmark ptaków".
Interpretując dzieła, można odwołać się kontekstowo do dzieł takich jak:
Władysław Reymont "Chlopi",
Jan Kochanowski "Nie porzucaj nadzieje",
Mitologii nordyckiej i drzewa Yggdrasil
Podsumowanie:
Zarówno Julia Hartwig, jak i Jan Kochanowski w swoich wierszach podkreślają bliskość natury (a konkretnie drzew) i ludzi. Wskazują na to, że drzewo jest centrum świata dla rozmaitych istot, jak również stanowi ważny symbol obecny w kulturze. Jednostka ludzka odnosi się do świata przyrody, analizując swe losy. Jednak Jan Kochanowski ukazał w swym wierszu konkretne drzewu i dał mu głos, zaś Julia Hartwig nawiązała do wyobrażenia drzewa, jego figury.
Matura 2023. Arkusze CKE i rozwiązania
Sesja tegorocznych matur rozpoczęła się 4 maja od egzaminu z podstaw języka polskiego. Arkusze CKE i rozwiązania w Interii: formuła 2015 i formuła 2023. Później maturzyści zmierzyli się z językiem nowożytnym (najczęściej był to język angielski) i matematyką.
Arkusze CKE i rozwiązania z przedmiotów obowiązkowych możecie sprawdzić pod poniższymi linkami:
Zdanie matury wymaga zaliczenia każdego z trzech obowiązkowych przedmiotów na minimum 30 proc. Egzaminy z przedmiotów dodatkowych nie mają progów zaliczeniowych, jednak ich wynik jest kluczowy podczas rekrutacji na studia. Maturzyści i nauczyciele, z którymi rozmawialiśmy są zgodni, że tegoroczne zadania na maturze nie były karkołomne.
Egzamin z języka polskiego na poziomie podstawowym napisał również dla nas słynny ChatGPT. Sztuczna inteligencja nie poradziła sobie jednak zbyt dobrze!
Arkusze CKE i rozwiązania - przedmioty dodatkowe. Sprawdź!
Arkusze CKE matur z przedmiotów dodatkowych możecie odnaleźć w naszym raporcie specjalnym.
Sesja egzaminów maturalnych kończy się 23 maja maturami ustnymi. Wówczas startują inne egzaminy - ósmoklasisty. Absolwenci ósmych klas szkoły podstawowej zmierzą się z trzema przedmiotami - językiem polskim, językiem nowożytnym i matematyką. Arkusze CKE i rozwiązania zadań również będzie można śledzić w Interii.
