Duchowny został wicekrólem Polski. Stracił życie, uwodząc kobietę

Mówimy o czasach końca XIV wieku, kiedy władzę nad Wisłą sprawowała dynastia Andegawenów, wówczas jeszcze w osobie Ludwika Węgierskiego. Król przebywał na Węgrzech, a w jego imieniu rządziła matka monarchy - Elżbieta Łokietkówa.

W końcu jednak królowa musiała opuścić Polskę z racji wieku. Do zarządzania królestwem był potrzebny ktoś sprawny i oddany Ludwikowi. Król wezwał wiernych mu polskich magnatów i stworzył zespół wielkorządców: Dobiesława z Kurozwęk, Sędziwoja z Szubina, Jana Radlicę i Domarata z Pierzchna.

"Nad nimi wszystkimi, jako ich przełożonego, coś w rodzaju wicekróla, postawił biskupa krakowskiego Zawiszę z Kurozwęk" - wyjaśnia w "Polsce Jagiellonów" historyk Paweł Jasienica. Było to w roku 1380. Łączenie urzędów kościelnych i świeckich było wówczas na porządku dziennym.

Zawisza formalnie stał się vicarius regni poloniae - wikariuszem Królestwa Polskiego. Miał władzę pozwalającą mu powoływać ważniejszych urzędników, co wykorzystywał do własnych wybiegów politycznych. Ale z tej wielkiej władzy cieszył się jedynie nieco ponad rok.

Naiwnie byłoby sądzić, że spory polityczne, kłótnie, zdrady i fortele są domeną wyłącznie współczesnych nam rządzących. Średniowiecze, kojarzące się przecież z rycerstwem, wartościami i moralną czystością bohaterów tamtych czasów, nie było wolne od polityki brudnej i twardej.

Zanim dojdziemy do okoliczności śmierci Zawiszy, musimy cofnąć się o 10 lat. Zmarł wówczas ostatni z Piastów - Kazimierz Wielki. W Krakowie pojawiły się dwa stronnictwa. Pierwsze chciało nowego władcy z węgierskiej dynastii Andegawenów, drugie domagało się krajowego kandydata.

Do drugiej grupy należał Janko z Czarnkowa, który w czasach kazimierzowskich sprawował urząd podkanclerzego, czyli wysokiego urzędnika królewskiego. Dziś nazwalibyśmy go ministrem. Kompetencje miał szerokie, od dyplomacji po sprawy wewnętrzne królestwa.

Królem ostatecznie został Ludwik. Janko był bardzo niechętny Elżbiecie i wiemy to z jego kroniki, bo dziś urzędnik znany jest przede wszystkim jako kronikarz, który pozostawił po sobie dokładne opisy średniowiecznej polityki Polski.

Zaraz po koronacji Ludwika doszło do poważnego incydentu - kradzieży insygniów królewskich. O przestępstwo obwiniono Janka, a oskarżycielem był nie kto inny jak Zawisza z Kurozwęk. Janko automatycznie stracił swój urząd i rozpoczął się proces sądowy. Były już podkanclerzy prawo znał dobrze i zażądał zasad talionis. Oznaczało to, że jeśli zarzuty okażą się nieprawdziwe, to kara spadnie na oskarżycieli. A w tym przypadku była to kara śmierci.

W takiej sytuacji oskarżyciele zrezygnowali ze swojej skargi. Jednak Janko stojący w opozycji do nowej władzy, nie mógł odzyskać urzędu podkanclerzego. Stronnictwo Zawiszy w kolejnych procesach odebrało mu też część majątku i wygnało z kraju. Za to Janko na Zawiszy w pewnym sensie mści się do dzisiaj.

Przewrotność dziejów sprawiła, że okoliczności śmierci Zawiszy z Kurozwęk opisuje kronika Janka z Czarnkowa. Pamiętając o ich konflikcie, trudno ocenić na ile wiernie. Janko o Zawiszy pisał bardzo krytycznie. Tak opisał moment, w którym jego polityczny konkurent otrzymał sakrę biskupią:

"Przybywszy do Krakowa, nowy biskup wyłożył bardzo wielkie koszta na uroczyste odprawienie pierwszej mszy swojej, potem zaś, wiodąc dalej poprzednie życie bezwstydne i rozpustne, tak dalece cugle swawoli popuścił, że cielesnym rozkoszom, tak obrzydliwym u biskupa, oddawał się otwarcie bez żadnej powściągliwości. Koni cugowych, rzędów na nie i szat dla ubrania swego ciała miał mnóstwo nadzwyczajne, mówiono, że posiadał przeszło 70 koni" - podkreśla kronikarz.

Ewidentna niechęć Janka do Zawiszy nie zmienia faktu, że jego średniowieczna kronika jest jedynym źródłem, które opowiada o ostatnich chwilach biskupa krakowskiego.

Do tragicznego zdarzenia doszło latem 1381 roku, między Staszowem a Wiślicą. Zawisza zatrzymał się we wsi Dobrowoda, leżącej dziś w województwie świętokrzyskim. Znajdował się tam dwór biskupów krakowskich. Ponownie oddajmy głos Jankowi:

"Opowiadają bowiem, że raz ujrzał w jakiejś wsi, do jego kościoła należącej, pewną pięknego lica córkę jakiegoś biedaka i zapragnął jej, lecz biedak, ojciec jej, będąc uczciwym człowiekiem, nie zgodził się na hańbę".

Jasienica wyjaśnia, że dziewczyna z Dobrowody była córką miejscowego młynarza i ze względu na swoją podobno wyjątkową urodę, była w okolicy dosyć popularna.

Biskup się nie zrażał i postanowił zakraść się do niewiasty w nocy. Spała na stogu siana. Zawisza przystawił do niego drabinę i zaczął się po niej wspinać. Przypomnijmy, że córki pilnował ojciec. Mężczyzna również ukrył się na stogu, ale Zawisza nie mógł o tym wiedzieć.

Gdy biskup był już dosyć wysoko, "wtenczas ukryty z córką wieśniak zrzucił go razem z drabiną na dół. Od tego upadku, jak powiadają, biskup zapadł na chorobę" - twierdzi Janko z Czarnkowa.

Jakie dokładnie obrażenia odniósł biskup krakowski? O tym kronika milczy. Wiadomo jednak, że chorował przez kilka miesięcy i ostatecznie zmarł w styczniu 1382 roku.

Janko z Czarnkowa zmarł pięć lat później. Pozbawiony znaczenia politycznego, pod koniec życia zajmował się przede wszystkim pisaniem swojej kroniki.

-----

Bądź na bieżąco i zostań jednym z ponad 200 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Interia Wydarzenia na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!