Wybory samorządowe 2024. Kiedy dochodzi do drugiej tury głosowania?
Choć w trakcie wyborów samorządowych większość Polaków zagłosuje na czterech kartach, to druga tura może dotyczyć tylko jednej z nich. W 2018 roku powtórne głosowanie przeprowadzono w ponad 600 gminach, nie można wykluczyć, że teraz będzie ich jeszcze więcej. Czym zajmują się poszczególne organy wyłaniane w wyborach samorządowych? Kiedy dochodzi do drugiej tury? W tym roku tam, gdzie będzie to konieczne, dodatkowe głosowanie odbędzie się 21 kwietnia.
W wyborach samorządowych 2024, których pierwsza tura odbędzie się 7 kwietnia, Polacy wybiorą rady gmin, rady powiatów, sejmiki województw, a także wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. W przypadku ostatnich wymienionych właśnie władz, do wyłonienia zwycięzcy niezbędna może okazać się druga tura – tę przewidziano na 21 kwietnia.
Wybory samorządowe 2024. Czym zajmują się wybierane organy?
Nie licząc miast na prawach powiatów, w zdecydowanej większości lokali wyborczych obywatele dostaną od komisji cztery karty do głosowania. Każda z nich będzie zawierała nazwiska kandydatów do różnych organów władzy samorządowej, a te różnią się zakresem swoich kompetencji, przywilejów i obowiązków. Czym zajmują się przedstawiciele każdego z nich?
Rada gminy (ew. rada miejska) to organ stanowiący i kontrolujący dla danej jednostki administracyjnej. W zależności od wielkości samorządu liczba członków takiej rady może się różnić. Sesje odbywają się w zależności od potrzeby, ale nie rzadziej niż raz na kwartał. Do kompetencji rad gminnych i miejskich należy m.in.: uchwalanie statutu gminy, wybór i odwoływanie skarbnika, uchwalanie budżetu gminy, decydowanie o zarobkach urzędników (np. wójta), decyzje dot. miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, różnych programów gospodarczych, a także głosowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w odrębnych ustawach.
Sejmik województwa to podobnie jak rada gminy organ stanowiący i kontrolujący, z tym że na poziomie wojewódzkim. Sejmik jest odpowiedzialny za politykę regionalną. W zakresie jego kompetencji leżą decyzje dotyczące różnych obiektów i instytucji wojewódzkich, np. dróg, szpitali, czy linii kolejowych. Analogicznie do rady gminy sejmik wojewódzki uchwala budżet dla tej struktury samorządowej (w tym zakres różnych dotacji), a także wieloletnie strategie rozwoju dla danego regionu i różne akty prawa miejscowego.
Obowiązki rady powiatu we wspomnianych wcześniej miastach na prawach powiatu przejmuje rada danego miasta – można więc bezpiecznie zakładać, że ich kompetencje co do zasady są zbieżne. Tak jest w istocie, a tworzenie oddzielnego paragrafu w praktyce pokrywałoby się z treścią dwóch powyższych, z tym że poszczególne kwestie odnosiłyby się do szczebla powiatowego. Dokładny zakres kompetencji tego organu można znaleźć w rządowym serwisie jednostek samorządu terytorialnego pod tym adresem.
Zgodnie z definicją dostępną na stronach Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) wójt, burmistrz i prezydent to jednoosobowy organ wykonawczy. Na terenie gmin wiejskich rolę taką pełni wójt. Burmistrzowie to włodarze w gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście położonym na jej terytorium. O prezydencie mówi się w przypadku miast powyżej 100 000 mieszkańców. W wyłącznych kompetencjach wybranych na te stanowiska osób leży gospodarowanie mieniem komunalnym i wykonywanie budżetu oraz zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. W realizacji zadań własnych gminy wójt (burmistrz, prezydent miasta) podlega wyłącznie radzie gminy.
Wybory samorządowe. Kiedy konieczna jest druga tura?
Druga tura wyborów w polskim systemie wyborczym jest możliwa tam, gdzie głosowanie wyłania jedną osobę na dany urząd, a mandat uzyskuje ten, kto zdobędzie minimum 50 proc. wszystkich ważnych oddanych głosów.
W praktyce chodzi o dwa procesy:
- wybór prezydenta RP (wybory prezydenckie);
- wybór wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (wybory samorządowe).
Oznacza to, że druga tura może, ale nie musi mieć miejsca (jeżeli już w pierwszej jeden z kandydatów przekroczy próg 50 proc.). W rzeczywistości taka sytuacja po 1989 miała miejsce tylko raz, w wyborach prezydenckich z 2000 roku, kiedy Aleksander Kwaśniewski uzyskał 53,9 proc. w pierwszej turze.
W przypadku wyborów samorządowych brak drugiej tury na terenie przynajmniej jednej gminy na terenie całego kraju jest możliwy jedynie teoretycznie.
W 2018 roku konieczność przeprowadzenia dodatkowego głosowania pojawiła się w 649 gminach. Dla porównania ówczesny podział terytorialny wyodrębniał 2478 gmin, co oznacza, że druga tura odbyła się w 26,19 proc. wszystkich gmin.
Od 2018 z listy wykreślono jedną gminę. Podział administracyjny Polski aktualny na dzień 1 stycznia 2024 roku obejmuje 16 województw, 314 powiatów i 66 miast na prawach powiatu, oraz 2477 gmin (w tym 302 gminy miejskie, 711 gmin miejsko-wiejskich i 1464 gminy wiejskie).
***
Bądź na bieżąco i zostań jednym z 200 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Interia Wydarzenia na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!
