"Jacyś ludzie porozlewają coś w jakichś miejscach, ciecz jakąś... Od wylania tej cieczy powstanie potężna panika. Proszę nie mylić tego z paniką w Polsce, o której mówiłem i która przed nami. Kojarzy mi się, że to będzie w innym miejscu. Na piasku to będzie wylane. Dziwne, bo niewiele jest tego wylewane, ale ta ciecz będzie powodowała ogromną panikę i będzie o tym bardzo głośno" - mówi znany w Polsce jasnowidz Krzysztof Jackowski w przepowiedni na 2023 rok. "Z 2023 kojarzą mi się maszerujący żołnierze, jakby u nas w Polsce, ale nic wojennego się nie dzieje, tylko maszerują" - opowiada w nagraniu zamieszczonym na swoim kanale na YouTubie. Film opublikowany przed kilkoma dniami ma ponad 220 tys. wyświetleń. Kanał polskiego jasnowidza obserwuje prawie 300 tys. osób. Baba Wanga czy Nostradamus? Przepowiednie popularne w sieci "Baba Wanga - przepowiednie na 2023 rok" to z kolei jedno z najczęściej wpisywanych haseł w wyszukiwarce Google. Choć bułgarska jasnowidzka zmarła w 1996 roku, jej wizje nadal cieszą się popularnością. Jakie są przepowiednie Baby Wangi na 2023 rok? Jasnowidzka zapowiedziała: "zakaz narodzin, zmianę orbity Ziemi oraz solarne tsunami, które spowoduje masowe przerwy w dostawie prądu". Na popularności nie traci też Nostradamus. Zwłaszcza gdy rok dobiega końca, ludzie poszukują jego przepowiedni. Na czym polega fenomen ich popularności? Psycholog o jasnowidzach: Wykorzystują efekt horoskopowy - Jasnowidz to osoba, która ma wiedzę o tym, jak funkcjonuje ludzka psychika i z tej wiedzy robi użytek. Jako psychologowie obserwujemy, że wróżbici i jasnowidze to osoby, które znają techniki wywierania wpływu społecznego i dzięki temu pozyskują klientów - mówi Interii psycholog społeczny z Uniwersytetu Warszawskiego dr Paweł Łowicki, zajmującym się naukowo problematyką religijności i duchowości. Wskazuje, że osoby przepowiadające innym przyszłość wykorzystują "efekt horoskopowy". - To zjawisko polega na tym, że ludzie utożsamiają się z opisami cech, które w rzeczywistości mogą pasować niemal do każdego. Przykład: "masz duży potencjał, ale nie zawsze udaje ci się go wykorzystywać". Ludzie mają tendencję do utożsamiania się z tak ogólnymi sformułowaniami. Na tym właśnie korzystają jasnowidze i wróżbici, formułując wróżby czy przepowiednie tak, by z jednej strony wydawały się unikalne, ale z drugiej były na tyle ogólne, by ich prawdziwość stała się trudna do zweryfikowania i zakwestionowania - wyjaśnia. Przyznaje, że czasami wróżby przypominają to, co można usłyszeć na sesjach coachingowych. - Te komunikaty mają być pozytywne, dawać ludziom nadzieję, że mogą coś osiągnąć, poradzić sobie z problemem, z którym przychodzą, nawet jeśli wydaje się on niemożliwy do rozwiązania - mówi psycholog z UW. - Myślę, że część z wróżbitów i jasnowidzów jest także dobrze zaznajomiona z technikami manipulacji - dodaje. Niemal połowa Polaków czyta horoskopy. Wróżby chętniej wybierają kobiety CBOS przeprowadził w 2018 roku badania, w których pytał Polaków o kwestie związane z przewidywaniem przyszłości. Niemal połowa Polaków przyznała się, że czyta horoskopy, choć większość traktuje je raczej jak rozrywkę i nie kieruje się zaleceniami przepowiedni w życiu codziennym. 11 proc. ankietowanych przyznało się, że korzystało w swoim życiu z usług wróżek przynajmniej raz. 4 proc. z usług wróżek korzysta regularnie. "Badania wskazują, że płeć jest istotna w tej dziedzinie: najczęściej to kobiety próbują przewidzieć swoją przyszłość, sięgając po horoskopy oraz korzystając z usług wróżbitów. Natomiast inne zmienne nie mają tu istotnego znaczenia. Gdy jesteśmy ciekawi, co przyniesie przyszłość, nasze przekonania, zarobki oraz wykształcenie nie mają znaczenia - liczy się głównie to, czy wierzymy w magię" - czytamy w opracowaniu sondażu CBOS. - Przepowiednie często są dość dramatyczne. Jest tam sporo przerażających obrazów, a to przykuwa uwagę - mówi Interii dr Paweł Łowicki. - Znaczenie może mieć też fakt, że wiara w zjawiska nadprzyrodzone jest szeroko rozpowszechniona, nawet wśród osób, które nie są religijne. Mogą one wierzyć w coś nadprzyrodzonego np. możliwość skontaktowania się z bliskimi zmarłymi. Badania międzykulturowe pokazują, że większość ateistów i tak ma pewne przekonania dotyczące rzeczywistości nadprzyrodzonej, czyli w coś wierzy - tłumaczy. Psycholog: Podejmowanie decyzji w oparciu o wróżby niebezpieczne - W życiu każdego człowieka wydarzają się sytuacje będące następstwem określonych działań, lub dziełem przypadku, mimo to, wielu ludzi przypisuje im intencjonalność: zakłada, że był w tym cel, działanie jakiejś wyższej siły, która chciała, by coś w naszym życiu się zmieniło - wyjaśnia psycholog. Dość istotny jest też aspekt emocjonalny. Kto najczęściej trafia do wróżbity czy jasnowidza i w jakich okolicznościach? - Zwykle są to osoby w trudnym położeniu życiowym. Mają rozterki, dylematy lub w ich życiu wydarzyło się coś złego. Te wizyty często dają im wsparcie emocjonalne. Dzięki wróżbie czy przepowiedni odzyskują element kontroli nad swoim życiem. Dostają konkretną informację, co mają zrobić, albo jak rozumieć swoją sytuację, a to pomaga zredukować lęk i napięcie, daje pewien rodzaj poczucia wpływu, nawet jeśli to jest krótkotrwałe - tłumaczy psycholog. - Jednocześnie warto dodać, że podejmowanie ważnych decyzji życiowych w oparciu o wróżby może też w dłuższej perspektywie okazać się niebezpieczne czy szkodliwe - ostrzega. Wróżba ważniejsza niż fakty, czyli jak funkcjonuje nasz umysł? Dlaczego podejmując decyzje, zamiast opierać się na własnym doświadczeniu czy udokumentowanej wiedzy, wolimy posłuchać mglistej przepowiedni? - Odpowiedzią jest sposób, w jaki funkcjonuje nasz umysł. Ewolucyjnie nie został on ukształtowany przede wszystkim do tego, żeby precyzyjnie oceniać racjonalność czy prawdziwość różnych twierdzeń, ale by rozwiązywać problemy i dobrze odnajdywać się w otoczeniu. Dlatego wielu ludzi posługuje się uproszczonymi sposobami wnioskowania i ignoruje rzeczy, które wydają się im niezrozumiałe - tłumaczy psycholog z UW. - Jeśli przepowiednia czy wróżba przynosi efekt w postaci ukojenia, czy daje rodzaj zaspokojenia naszej potrzeby np. zrozumienia czegoś, to dla wielu to wystarczające, niezależnie od szczegółów, które się tam pojawią - dodaje. Drugim aspektem jest wpływ autorytetu. - Jeśli uważamy daną osobę za autorytet, to nawet jeśli prezentuje ona przekonania niezgodne z naszymi intuicjami, to jesteśmy w stanie za tym podążyć - mówi dr Łowicki. - To też ma pewne uwarunkowania ewolucyjne. Ludzie od wieków organizują się we wspólnoty i zawsze w tych wspólnotach są liderzy, a z założenia autorytetu lidera zwykle się nie kwestionuje, ale się za nim podąża. To pozwala grupie harmonijnie współpracować i odnosić większy sukces. Choć zdarzają się przypadki, kiedy lider nadużywa pozycji i to może być niekiedy groźne - konkluduje.