Europarlament - wszystko w 23 językach

Nad tłumaczeniami oraz językową weryfikacją tekstów pracuje ok. 1500, czyli jedna trzecia wszystkich pracowników PE. W zeszłym roku 700 parlamentarnych tłumaczy pisemnych przełożyło 1,2 mln stron!

Polityka wielojęzyczności to jedna trzecia wszystkich kosztów PE: w 2008 roku było to 484 mln euro. Tyle kosztuje zagwarantowanie każdemu eurodeputowanemu prawa wypowiadania się i pracy nad dokumentami we własnym języku. To też koszty prowadzonej przez PE polityki otwarcia na obywateli UE. Każdy ma prawo wysłać do PE petycję na dowolny temat we własnym języku.

- PE ma taką specyfikę, że wszystko odbywa się w kontakcie ze światem zewnętrznym: są zwiedzający, prasa z całej Europy, a posiedzenia są transmitowane na żywo w internecie. Brak któregoś języka oddalałby PE od ludzi, a chodzi o to, by instytucję przybliżyć. Jesteśmy, jako tłumacze, częścią tej pracy - powiedziała szefowa wydziału polskich tłumaczy symultanicznych Anna Grzybowska.

Obecnie 22 Polaków tworzy tzw. polską kabinę, jedną z 23 w PE. Na stałe pracuje w tych kabinach łącznie blisko 400 tłumaczy symultanicznych. Podczas sesji plenarnych, gdy zapotrzebowanie jest większe, zatrudnia się dodatkowo 800-1000 osób. Na liście jest setka dodatkowych Polaków. Parlament Europejski wraz z Komisją Europejską jest największym na świecie pracodawcą dla tłumaczy. Cały zespół zapewnia 506 dwustronnych kombinacji językowych.

- Ale to przeciwieństwo wieży Babel! Tam było pomieszanie języków, a tu jest chór! Cała sztuka polega na połączeniu indywidualnych umiejętności całej rzeszy tłumaczy, wkomponowaniu w system i wykorzystaniu tam, gdzie są najpotrzebniejsze - mówi szefowa polskich tłumaczy.

Parlamentarni tłumacze znają co najmniej 2-3 języki obce; rekordziści po 6-7 albo więcej. Ideałem jest, gdy tłumacz przekłada na swój własny język. Ale choć minęło pięć lat członkostwa Polski w UE, znajomość polskiego wśród tłumaczy innych narodowości wciąż jest za mała. - Jednak np. w kabinie fińskiej jest przynajmniej jedna osoba, która tłumaczy z języka polskiego - zaznacza Grzybowska.

Na razie to Polacy często przekładają wypowiedzi polskich eurodeputowanych na angielski, francuski, czy niemiecki. Celem jest, by w kabinie było jak najwięcej języków, bo wtedy tłumaczy się - jak mówią tłumacze w swoim żargonie - "z podłogi", czyli oryginału.

- W tej chwili w polskim zespole brakuje nam jeszcze sporo: ludzie zaczęli od największych języków, dopiero teraz zaczynamy mieć lepszą sytuację, jeśli chodzi o hiszpański czy włoski; w dalszym ciągu brakuje rzadszych kombinacji językowych - przyznaje.

Skąd więc w słuchawkach polskie tłumaczenie wystąpienia Estończyka czy Greka? Z pomocą przychodzi system pośredni - np. z oryginału na angielski i z angielskiego na polski. Tłumaczy na dane spotkanie dobiera się tak, by tych pośrednich ogniw było jak najmniej. Najlepiej, gdy jest tylko jedno, bo wtedy przekaz nie gubi się po drodze. - Zdajemy sobie sprawę, że mimo jakości, jaką staramy się utrzymać w naszych zespołach, każde ogniwo jest zagrożeniem dla integralności przekazywanej informacji - mówi Anna Grzybowska.

Dlatego tłumaczenie symultaniczne w PE to praca zespołowa: po pierwsze w kabinie, gdzie siedzi trzech tłumaczy, po drugie - między wszystkimi kabinami na sali, które nieustannie przełączają się na odpowiednie kanały językowe. W razie czego - przyznaje tłumaczka - można liczyć na pomoc kolegów, jeśli trafi się na nowe, nieznane słowo. W ostateczności pozostaje szybkie sprawdzenie w internecie.

Mimo kosztów i trudów pracy, Grzybowska jest wielką obrończynią wielojęzyczności europarlamentu i tego, że posłowie używają swojego języka na posiedzeniach. Nigdzie zresztą nie jest napisane, że mają znać język obcy. W swoim biurze tłumaczka pokazuje wielojęzyczny plakat z hasłem "Parlament mówi Twoim językiem!".

- Byłoby dziwne, gdyby znajomość języków była częścią jakiegoś egzaminu na posła - śmieje się tłumaczka. Dodaje, że "wypowiadając się we własnym języku, europosłowie mogą się skupić na tym, co chcą powiedzieć, a nie na tym, co potrafią powiedzieć w języku obcym. Specyfiką posiedzeń plenarnych jest retoryka".

Bez wielojęzyczności - przekonuje Grzybowska - zaginąłby "smak" parlamentarnych debat.

By dostać akredytację tłumacza symultanicznego w polskiej kabinie, trzeba znać co najmniej dwa języki obce. Potem tłumacze uczą się kolejnych języków. Anna Grzybowska, która przekłada z francuskiego, angielskiego i niemieckiego, w polskiej kabinie jest od jej powstania w 2003 r., gdy w PE po raz pierwszy zasiedli polscy posłowie w randze obserwatorów. Dla unijnych instytucji pracuje od 2000 r., ale w Brukseli była już wcześniej.

- To UE przyszła do mnie. Byłam w Brukseli, zanim zaczęto nawet mówić o rozszerzeniu, a moja znajomość polskiego była tylko ciekawostką - wspomina swoje początki. Niedawno zmieniła wydział i będzie odpowiadała za programowanie pracy tłumaczy. Swoją pracę traktuje jako służbę. - Chcemy być pomocą, chcemy służyć posłom w lepszym rozumieniu tego, co się dzieje - mówi.

Szefowa polskich tłumaczy w PE ucieka od pytania o europosłów, których szczególnie docenia za talenty oratorskie, albo tych, którzy są kiepskimi mówcami. - Tłumacze nie pamiętają tego, co mówią posłowie, bo częścią naszej etyki zawodowej jest zapominanie. Poufność polega m.in. na tym, by naszych posłów chronić - podkreśla.