Osiem dni świąt. Są tylko dwa takie okresy w roku liturgicznym
Oktawa Bożego Narodzenia to osiem dni liturgicznej radości, która rozpoczyna się w uroczystość Narodzenia Pańskiego 25 grudnia, a kończy 1 stycznia w uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi. Co oznacza ten okres, skąd pochodzi jego nazwa i jakie znaczenie ma dla wiernych? Czy każdy katolik jest zobowiązany do uczestnictwa w liturgii podczas oktawy? Przyjrzyjmy się bliżej tej wyjątkowej tradycji Kościoła katolickiego.
Słowo "oktawa" pochodzi z łacińskiego octava dies, co oznacza "ósmy dzień". W tradycji chrześcijańskiej oznacza to, że świętowanie ważnego wydarzenia liturgicznego trwa przez osiem dni. Ten sposób przedłużania uroczystości wywodzi się ze zwyczajów Starego Testamentu. W judaizmie osiem dni świętowano na przykład uroczystość poświęcenia Świątyni Jerozolimskiej, czy Święto Namiotów.
Chrześcijaństwo przejęło i przekształciło ten zwyczaj, nadając mu głębokie znaczenie duchowe. W Kościele pierwotnym oktawa Wielkanocy była jedyną oktawą liturgiczną. Z czasem ten sam schemat celebracji zaczęto stosować do innych najważniejszych świąt, takich jak Boże Narodzenie.
Nazwa "oktawa" podkreśla również, że świętowanie nie ogranicza się do jednego dnia, ale rozciąga się na cały tydzień z dodatkiem ósmego dnia - w pewnym sensie symbolicznego podsumowania i domknięcia tego wyjątkowego czasu.
Czy oktawa dotyczy każdego święta?
Nie każde święto w kalendarzu liturgicznym ma swoją oktawę. W przeszłości wiele ważnych uroczystości - takich jak Zesłanie Ducha Świętego czy święta maryjne - miały własne oktawy. Zmieniło się to po Soborze Watykańskim II. Obecnie oficjalnie obchodzone są tylko dwie oktawy: Wielkanocy i Bożego Narodzenia.
Dlaczego akurat te dwie? Obie uroczystości - Wielkanoc i Boże Narodzenie - mają fundamentalne znaczenie dla chrześcijaństwa. Wielkanoc celebruje zmartwychwstanie Jezusa, będące szczytem historii zbawienia, natomiast Boże Narodzenie przypomina o Jego przyjściu na świat jako wcielonego Boga.
Oktawa Bożego Narodzenia
Każdy dzień oktawy Bożego Narodzenia ma szczególne znaczenie liturgiczne. Liturgia każdego dnia podkreśla radość płynącą z tajemnicy wcielenia i jest traktowana niemal jak dzień uroczystości. W ramach oktawy Kościół wspomina również ważne postaci i wydarzenia związane z narodzeniem Chrystusa:
- 26 grudnia - święto św. Szczepana: Pierwszego męczennika Kościoła. To dzień przypominający, że narodzenie Jezusa łączy się z powołaniem do świadectwa, nawet w obliczu prześladowań
- 27 grudnia - święto św. Jana Apostoła i Ewangelisty: Ucznia, który jako pierwszy głosił miłość Chrystusa i był świadkiem Jego tajemnicy
- 28 grudnia - święto Świętych Młodzianków: Wspomnienie dzieci, które zginęły z rozkazu Heroda, symbolizujących ofiary ludzkiej przemocy
- 1 stycznia - uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi: To dzień poświęcony Maryi, podkreślający Jej wyjątkową rolę w historii zbawienia
W Konstytucji o Liturgii Świętej Soboru Watykańskiego II podkreśla się, że: "Święta obchodzone w ciągu roku liturgicznego nie są jedynie wspomnieniem dawnych wydarzeń, lecz rzeczywistym uobecnieniem dzieł zbawienia" (Sacrosanctum Concilium, 102).
Czy w oktawie Bożego Narodzenia trzeba iść do kościoła?
Obowiązek uczestnictwa w mszy świętej podczas oktawy dotyczy tylko dwóch dni: 25 grudnia (uroczystość Narodzenia Pańskiego) oraz 1 stycznia (uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi). Są to tak zwane święta nakazane, co oznacza, że wierni są zobowiązani do uczestnictwa w Eucharystii.
Zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego: "Wierni mają obowiązek uczestniczyć w mszy świętej w dni nakazane oraz powstrzymać się od prac i zajęć, które mogłyby przeszkodzić w oddawaniu czci Bogu" (kan. 1247).
Pozostałe dni oktawy nie nakładają obowiązku uczestnictwa w liturgii, jednak Kościół zachęca do udziału w codziennej mszy świętej w tym okresie, aby w pełni przeżyć radość płynącą z Bożego Narodzenia.
