"Wesele" dramatem narodowym
Dzieło Stanisława Wyspiańskiego odczytywane jest przede wszystkim jako dramat narodowy. Porusza bowiem podstawowe problemy zbiorowości polskiej przełomu wieków. Postaci fantastyczne, które zostały wprowadzone do utworu uwydatniają różne dylematy skomplikowanej polskiej historii.
Stanisław Wyspiański przedstawia swoją wizję narodu jako społeczeństwa niezdolnego do podjęcia walki zbrojnej. Za ten stan wini przede wszystkim inteligencję. Chłopi wykazują patriotyzm i zapał do walki, ale brak im przywódcy. Pisarz oskarża warstwy bardziej oświecone o wewnętrzną niemoc, bierność. Inteligencja oraz artyści (Pan Młody, Poeta) przedstawieni są jako grupa skłonna do wpadania w samozadowolenie, bierna, bezradna wobec rzeczywistości narodowej. Nie potrafią oni podjąć zadania wyznaczonego przez historię, nie umieją przewodzić narodowi. Głównym problemem utworu jest więc walka narodowowyzwoleńcza, a przybycie Wernyhory jest zwiastunem powstania. Powierza on Gospodarzowi misję zorganizowania zrywu wolnościowego, daje mu odpowiednie wskazówki, wręcza złoty róg. Gospodarz powierza ów zadanie Jaśkowi, który przyjmuje go z zapałem. Jeździ po wsi i zwołuje naród do powstania, lecz, niestety, gubi złoty róg. Bez niego nie można dać znaku do zrywu wyzwoleńczego, akcja więc kończy się monotonnym tańcem w takt muzyki Chochoła. "Wesele" Wyspiańskiego mówi o teraźniejszości (w akcie I, krytyka mitu o zgodnym, wręcz sielankowym życiu inteligencji i chłopstwa), o przeszłości (w akcie II, podczas rozmowy Stańczyka z Dziennikarzem pojawia się oskarżenie przeszłości), o przyszłości (w akcie III przedstawione są marzenia chłopów o walce o wolność).
