Sinice w Bałtyku mogą skutecznie popsuć urlop. Dlaczego są niebezpieczne?
Oprac.: Anna Panikowska-Filipek
Zakwit sinic niemal każdego roku, ku niezadowoleniu wczasowiczów, wywołuje czasowy zakaz kąpieli w Bałtyku. Dlaczego tak się dzieje? Skąd biorą się sinice w wodzie i czy rzeczywiście są dla nas niebezpieczne?
Gdy dotychczas przejrzysta woda nabiera mętnego, zielonego koloru i nieprzyjemnego zapachu, a na plaży pojawiają się czerwone flagi, lepiej nie wchodzić do wody. Najprawdopodobniej oznacza to, że pojawiły się w niej sinice.
Czym są sinice i kiedy zakwitają?
Sinice czyli cyjanobakterie to pierwotne, samożywne organizmy, występujące zarówno w słonych, jak i słodkich wodach. Zalicza się je do jednych z najstarszych organizmów na ziemi - naukowcy szacują, że sinice pojawiły się na naszej planecie ponad 3,8 mld lat temu.
Są bardzo odporne na warunki środowiskowe - nie przeszkadza im zanieczyszczona, słona czy zakwaszona woda. Sinice kwitną w koloniach, najczęściej latem (ich największy zakwit przypada na połowę lipca), przy sprzyjającej temperaturze mogą jednak pojawić się również wczesną jesienią.
Ze względu na swój wygląd, sinice często mylone są z glonami. Posiadają charakterystyczny, ciemnozielony lub zielono-brązowy kolor i przypominają gęstą zawiesinę unoszącą się na wodzie. Na jej powierzchni często pojawia się brudna piana, a zakwitowi sinic towarzyszy nieprzyjemny, zatęchły zapach.
Wiele osób porównuje wygląd zbiornika zaatakowanego przez sinice do zupy szczawiowej lub rozlanej farby olejnej.
Jak sinice wpływają na nasze zdrowie?
Niektóre gatunki sinic wytwarzają toksyny (hepatotoksyny, dermotoksyny, a także neurotoksyny), które są niebezpieczne dla organizmu człowieka oraz zwierząt. Do zatrucia może dojść przez kontakt fizyczny - kąpiel w zanieczyszczonym zbiorniku, picie wody z sinicami - ale również przez wdychanie skażonego powietrza.
Do najczęstszych objawów potwierdzających kontakt z sinicami należą:
- podrażnienie naskórka, silny rumień,
- świąd,
- podrażnienie oczu, zapalenie spojówek,
- ból głowy,
- nudności, wymioty,
- ból brzucha,
- biegunka,
- gorączka,
- ból mięśni i stawów
Zatrucie sinicami jest szczególnie niebezpieczne, gdy przedostaną się one do układu pokarmowego. Może wtedy dojść do podrażnienia lub silnego uszkodzenia wątroby, upośledzenia układu nerwowego, a nawet śmierci.
Sinice są niebezpieczne nie tylko dla ludzi, ale również dla zwierząt. Z tego względu w okresie ich kwitnienia nie powinno się wpuszczać psów do zakażonych zbiorników, ani poić ich pochodzącą stamtąd wodą.
Toksyny te spowodowały w wielu krajach śmierć zwierząt dzikich i domowych, w tym trzody chlewnej, owiec, psów oraz śnięcie ryb. U ludzi odnotowano występowanie wysypki w przypadku kontaktu skóry z wodą i zachorowania po przypadkowym połknięciu wody ( np. podczas pływania). Zagrożenie stanowi również wdychanie aerozoli, zawierających toksyny sinicowe. Zakwity sinicowe, a także kożuchy sinic, nie zawsze są toksyczne. Jednak niemożliwe jest określenie na podstawie wyglądu wody, zakwit jest niebezpieczny czy też nie.
Sanepid ostrzega, że wodą, w której znajdują się sinice nie należy także podlewać upraw.
Dlaczego sinice pojawiają się w Bałtyku coraz częściej?
Sezonowe występowanie sinic w zbiornikach wodnych jest normalnym zjawiskiem. Ich kolonizacji i rozmnażaniu sprzyja wyższa temperatura wody (optymalne warunki dla zakwitu sinic to temperatura wody 16-20 stopni Celsjusza), duże nasłonecznienie, słabe podmuchy wiatru oraz brak opadów. Z tego względu częściej można je spotkać w zatokach, niż na otwartym morzu.
Sinice w Bałtyku są powszechnym problemem m.in. w Zatoce Gdańskiej, gdzie woda jest cieplejsza i znacznie spokojniejsza, niż np. w okolicy Jastrzębiej Góry czy Helu.
Naukowcy ostrzegają jednak, że coraz bardziej obfite zakwity sinic związane są z ociepleniem klimatu (woda w Bałtyku z roku na rok jest cieplejsza) oraz zanieczyszczeniem wód wpływających do morza. Sinice potrzebują fosforanów, obecnych chociażby w powszechnie stosowanych nawozach.
Jak rozpoznać zakwit sinic w zbiorniku wodnym?
Większość dużych kąpielisk morskich i śródlądowych w Polsce są pod stałym nadzorem Głównego Inspektoratu Sanitarnego. Kiedy zakwitają sinice, GIS wydaje odpowiedni komunikat i zamyka plaże. Pojawia się na nich czerwona flaga, a czasem również tablice informujące o zagrożeniu.
Aktualny stan wody na danym kąpielisku można również sprawdzić online. Obecnie GIS monitoruje 672 plaże i zbiorniki wodne.
Należy pamiętać, że do kontaktu z sinicami może dojść nie tylko podczas kąpieli morskich, ale również w trakcie uprawiania sportów wodnych, takich jak kajakarstwo, kitesurfing itp.
W czasie zakwitu sinic wchodzenie do wody jest bezwzględnie zabronione, lepiej również zrezygnować z przebywania na plaży blisko linii brzegowej. Jeśli zbiornik wodny nie został oznaczony jako niebezpieczny, lecz na jego powierzchni unosi się ciemnozielona, gęsta zawiesina, woda jest mętna i wytwarza nieprzyjemny zapach, lepiej do niego nie wchodzić.
Czytaj również:
Zobacz także:
