Konrad - to poeta osadzony w celi więziennej, w byłym klasztorze bazylianów w Wilnie. Dzięki monologom bohatera poznajemy jego duszę, wyłania się z nich jego portret wewnętrzny. Gustaw przemienia się w Konrada. Z romantycznego kochanka staje się żarliwym patriotą. Początkowo buntuje się wobec Boga, walczy z Nim o "rząd dusz": "Ja chcę mieć władzę, jaką Ty posiadasz, Ja chcę duszami władać, jak Ty nimi władasz...". Kiedy Stwórca milczy, Konrad posuwa się do bluźnierstwa. Chce nazwać Boga "Carem", ale wyprzedza go szatan. Bohater uważa, iż dzięki swej wrażliwości i mocy twórczej ma przewagę nad innymi ludźmi. Czuje się wyjątkowy, swoje możliwości stawia na równi z boskimi. Jest indywidualistą. W Wielkiej Improwizacji jawi się jako potężny tytan gardzący nędznym światem, ale pragnący swą wyższość wykorzystać dla jego dobra. Nie wierzy w Opatrzność Boga. Bohater podejmuje prometejską walkę za swój naród, który jest w niewoli. Walka ta przybiera formę prometejskiego buntu (nawiązanie do Prometeusza, który wykradł bogom ogień i oddał go ludziom, za co został surowo ukarany). Bohater kocha ojczyznę ponad wszystko, sam odczuwa jej cierpienia. Konrad jest bohaterem tragicznym. Pragnie przewyższyć Boga, objąć władzę nad duszami, lecz te ambicje pozostają tylko w sferze słów. Stwórca nie dyskutuje z poetą, nie odpowiada na jego wezwania. Konrad ponosi klęskę. Jest samotny wśród ludzi i skłócony z Bogiem. Egzorcyzmy Księdza Piotra ocalają jego duszę. Bohater podlega drugiej przemianie. Z buntownika staje się pokornym i ufnym pielgrzymem. Ksiądz Piotr - jest pokornym zakonnikiem, zupełnym przeciwieństwem Konrada. On także pragnie uratować naród, ale ideę tę rozszerza na całą ludzkość. Ufa Opatrzności Bożej, z pokorą przyjmuje wolę Stwórcy. Wierzy, iż ojczyzna zostanie wyzwolona. Ksiądz Piotr nie wywyższa się, otwarcie piętnuje zło, stara mu się przeciwdziałać. Wypędza szatana z Konrada, przeciwstawia się Nowosilcowi. Pokora zakonnika sprawia, iż zostaje on wybrany przez Boga na proroka. Przekazuje mesjanistyczną prawdę o cierpieniu oraz o przyszłości ojczyzny. Senator Nowosilcow - to namiestnik carski, który kieruje śledztwem mającym rozbić patriotyczny spisek wileńskiej młodzieży. Jest to postać cyniczna, fałszywa, pragnąca wzbudzać strach. Dla osiągnięcia własnych celów jest gotów na wszystko: torturuje więźniów, kłamie, poniża Księdza Piotra, szydzi z niego. Więźniowie - Jakub (Jagiełło), Adolf (Januszkiewicz), Ksiądz (Józef) Lwowicz, Jan Sobolewski, (Antoni) Frejend, Tomasz, Feliks Kółakowski, (Adam) Suzin, Jacek (Onufry Pietraszkiewicz), (Jan) Jankowski, Józef (Kowalewski) oraz Żegota (Ignacy Domejko). Bohaterowie ów wzorowani są na przyjaciołach Adama Mickiewicza z czasów młodości i procesu. Kochają ojczyznę, o tragicznych losach i bohaterstwie wileńskiej młodzieży mówią z ogromnym szacunkiem.
