Matura 2020: Język polski - poziom podstawowy. Arkusz CKE i rozwiązania

Egzamin pisemny z polskiego na poziomie podstawowym składał się z dwóch części. W pierwszej maturzyści musieli rozwiązać test, a w drugiej stworzyć tekst własny - mieli do wyboru napisanie rozprawki lub dokonanie analizy tekstu poetyckiego.

Matura z języka polskiego na poziomie podstawowym trwała 170 minut. Na tegorocznym egzaminie pojawił się temat elementów fantastycznych w "Weselu" Stanisława Wyspiańskiego oraz analiza wiersza Anny Kamieńskiej "Daremne".

Poniżej publikujemy arkusz CKE z języka polskiego - poziom podstawowy - wraz z odpowiedziami zaproponowanymi przez współpracującego z nami eksperta. Codziennie w naszym raporcie specjalnym "Matura 2020" będziemy publikować kolejne arkusze z innych przedmiotów wraz z nieoficjalnymi rozwiązaniami.

MATURA 2020: Język polski (poziom podstawowy) - ARKUSZ CKE (pobierz tutaj)

Kolejne proponowane rozwiązania znajdziesz na stronie drugiej 

Zadanie 14Temat 1: Rozprawka (przykładowy konspekt): Jak wprowadzenie elementów fantastycznych do utworu wpływa na przesłanie tego utworu? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do podanych fragmentów "Wesela", do całego dramatu Stanisława Wyspiańskiego oraz do wybranego tekstu.

Wstęp:

• Wyjaśnienie pojęcia "elementów fantastycznych" (np. postaci nadprzyrodzone; duchy, zjawy, widma; uosobione siły etyczne (anioły, demony), zdarzenia nadprzyrodzone/ zjawiska metafizyczne, elementy cudowne i baśniowe).
• Rola fantastyki w utworach literackich:- odrealnienie akcji, wprowadzenie onirycznej narracji (motyw snu, wizyjność)- odwołanie do symbolizmu (elementy fantastyczne mogą być nośnikami znaczeń symbolicznych)- bardziej pojemna i wieloznaczna interpretacja (poprzez elementy fantastyczne możemy wyrazić o wiele więcej znaczeń niż poprzestając jedynie na tym, co realistyczne)

Teza: Wprowadzenie elementów fantastycznych do utworów literackich wzbogaca utwory i wpływa na czytelność ich przesłania, sprawiając, że utwór staje się bardziej pojemny znaczeniowo, wyraża ukryte sensy i znaczenia symboliczne. Sensy te byłyby niepełne (lub trudne do zrozumienia), gdyby autor poprzestał jedynie na konwencji realistycznej.

Interpretacja podanego fragmentu:

• "Wesele" jako dramat symboliczny (wyjaśnienie pojęcia) - elementami fantastycznymi w "Weselu" są pojawiające się Osoby Dramatu (nośniki znaczeń symbolicznych).
• W podanej scenie Poeta i Rachela mówią o tym, by zaprosić na wesele chochoła (ma on kluczową rolę! zapowiada przyjście kolejnych Osób Dramatu słynnymi słowami: "co tam komu w duszy gra, co kto w swoich widzi snach..."). Bohaterowie fragmentu wypowiadają to zaproszenie w tonie żartu, poetyckiego marzenia czy młodopolskiego flirtu - jednak po ponownym zaproszeniu ze strony pary młodej stojący przed chatą chochoł faktycznie ożywa (element fantastki).
• Wyjaśnienie symboliki chochoła: postać fantastyczna: ożywiona wiązka słomy, symbolizuje dwoistość narodowego charakteru Polaków (słoma i róża - pozytywne cechy "przykryte" sarmackimi wadami).
• Chochoł jako jeden z najważniejszych symboli w dramacie Wyspiańskiego - pozwala głębiej odczytywać przesłanie utworu, odnosi się w sposób symboliczny do problemów narodu polskiego (brak jedności i porozumienia, narodowa niemoc, niemożność pokonania wad sarmackich, słabości utrudniające odzyskanie niepodległości).
• Poeta widzi Rycerza Zawiszę Czarnego (postać fantastyczna/historyczna; utrwalona w legendach rycerskich) - Rycerz, legendarna postać spod Grunwaldu, uświadamia Poecie dawną, utraconą dziś potęgę polskiego narodu (oraz słabość jego poezji: zamiast poezji dekadenckiej powinien on pisać poezję tyrtejską  - nawołującą do walki, patriotyczną).
• Dodatkowe spostrzeżenia: rozmowa Poety i Racheli odwołuje się do koncepcji młodopolskiej poezji symbolicznej i/lub młodopolskiej nastrojowości.

Argument pierwszy (odwołanie do całości utworu):

Można tu wymienić i opisać dowolne inne postaci symboliczne (Osoby Dramatu) oraz wyjaśnić ich znaczenia dla całości utworu, np.:

• Marysia widzi Widmo (duch jej zmarłego kochanka, odwołanie do pojęcia miłości romantycznej; symbol utraconej szansy). Widmo wprowadza także nastrój budzącej się tęsknoty, nostalgii, poczucia straty.
• Do Gospodarza przychodzi Wernyhora (postać fantastyczna z ukraińskich podań i legend; wieszcz/ dziad/ lirnik/ rycerz/ profeta; także postać z obrazu Jana Matejki); rolą Wernyhory jest umocnienie w Gospodarzu poczucia potęgi Polaków oraz wyznaczenie mu misji zwołania powstania narodowego. Wernyhora daje Gospodarzowi złoty róg (przedmiot symboliczny, niezbędny do zjednoczenia przyszłych powstańców), gubi także złotą podkowę.

Ważne spostrzeżenie: postaci fantastyczne (osoby dramatu) przychodzą do konkretnych bohaterów nieprzypadkowo; uosabiają konkretne wady i słabości Polaków, ukazują możliwe konsekwencje popełnianych błędów itp. To dzięki nim odczytanie symbolicznej warstwy utworu jest pełniejsze.

Argument drugi (inny tekst kultury): Adam Mickiewicz, ballada "Lilije":

• Krótkie przedstawienie tematyki ballady (opowieść o kobiecie-zbrodniarce, zabójczyni męża).
• Podanie przykładów elementów fantastycznych w utworze; duch zabitego męża straszący kobietę, nagłe zawalenie się kaplicy i pojawienie ducha podczas ślubu - ingerencja sił nadprzyrodzonych.
• Wyjaśnienie roli fantastyki w utworze romantycznym (związek z ludowością - postaci i zdarzenia wywiedzione z wyobrażeń i wiary ludowej; unaocznienie prawd etycznych - ingerencja sił nadprzyrodzonych pozwala lepiej zrozumieć przesłanie utworu i cyklu ballad, iż "nie ma zbrodni bez kary", nie można przekraczać norm etycznych i granic moralnych, zawsze niesie to ze sobą tragiczne skutki).

Zakończenie i przykładowe wnioski:

• Elementy fantastyczne mogą pełnić rozmaite role w utworach literackich - nie ograniczają się tylko do funkcji estetycznej czy urozmaicenia świata przedstawionego.
• Elementy fantastyki szczególnie często pojawiają się m.in. w utworach z epoki romantyzmu czy Młodej Polski.
• Elementy fantastyki łączą się i korespondują z wieloma nurtami literackimi (np. młodopolskim symbolizmem, romantyczną ludowością itp.)
• Elementy fantastyczne pogłębiają przesłanie utworu, sprawiają, że jego odczytanie staje się pełniejsze (dzięki nim jesteśmy w stanie wyczytać i zrozumieć więcej);
• Elementy fantastyczne służą także lepszemu zapamiętaniu przesłania przez czytelnika; zapadają w pamięć, stają się wyrazistymi nośnikami znaczeń; pomagają przyswajać prawdy o świecie itp.

Inne przykładowe odwołania (utwory z elementami fantastycznymi):

• A.Mickiewicz, "Dziady"
• A. Mickiewicz, inne ballady (np. "To lubię", "Świteź" itp.)
• J. Słowacki, "Kordian"
• Z. Krasiński, "Nie-boska komedia"
• M.Bułhakow, "Mistrz i Małgorzata"
• J.W. Goethe, "Faust"
• G.G. Marquez, "Sto lat samotności"

Temat 2: Zinterpretuj utwór Anny Kamieńskiej "Daremne". Postaw tezę interpretacyjną i ją uzasadnij. 

Wstęp:

• Określenie tematyki utworu: przedmioty sentymentalne/ wspomnienia z dzieciństwa i dawnych lat/ mityzacja dzieciństwa/ motyw pamięci i wspomnień/ motyw upływu czasu (dorastanie).
• Odwołanie do motywu vanitas (przemijanie, upływ czasu itp.).
• Utwór jest przykładem liryki osobistej wyznania; podmiot liryczny jest kobietą ("córuchno"), prawdopodobnie możemy utożsamiać ją z autorką.
• Utwór ma charakter wspomnieniowy, odwołuje się do osobistych przeżyć, motywów z dzieciństwa itp

Teza interpretacyjna:  Każdy człowiek przez całe życie nosi ze sobą "bagaż" wspomnień i doświadczeń, które mają dla niego szczególne znaczenie. Jednak wszystko nieuchronnie przemija - wspomnienia warto pielęgnować, ale musimy także umieć godzić się z przeszłością. Próba ocalenia/ przywrócenia przeszłości za wszelką cenę jest "daremna" - gdyż nie jesteśmy w stanie cofnąć czasu.

Interpretacja:

• Wyjaśnienie metafory "bagażu" (doświadczenia, wspomnienia przedmiotów, ludzi i miejsc) itp.;
• Wyjaśnienie roli przedmiotów symbolicznych, których wspomnienia przywołuje podmiot liryczny - skojarzenia z domem, beztroska dzieciństwa, utrwalone wspomnienia i wrażenia zmysłowe (pamięć szczegółu), rodzinne pamiątki, które niegdyś tworzyły klimat domu;
• Klimat domu odtwarzany na podstawie szczegółów - sielskość, beztroska, idylliczność, spokój;
• "Wiem, że do końca nie pozbędę się ani jednego" - podmiot liryczny ma świadomość, że pragnie zachować przedmioty sentymentalne (być może tylko w postaci wspomnień), ponieważ stanowią one składowe jej osobistego mitu dzieciństwa (mityzacja dzieciństwa);
• Motyw matki, która "przyjdzie znikąd do nikąd" - prawdopodobnie przyjdzie po kobietę z zaświatów (metafora przyszłej śmierci podmiotu lirycznego; także odwołanie się do wspomnień - matka była kimś ważnym w życiu kobiety).
• Interpretacja ostatnich słów matki: "to nie ma sensu" - także w kontekście tytułu ("Daremne"); daremne jest usilne ocalanie przeszłości, do której nie ma już powrotu - nie warto więc nadmiernie jej rozpamiętywać. Z drugiej strony - takie rozumienie sensu utworu możemy traktować nieco ironicznie - ponieważ wiadomo, jak ważne jest ocalanie przeszłości i zachowywanie wspomnień, a także tworzenie prywatnego mitu dzieciństwa, który pomaga nam zrozumieć naszą tożsamość.

Zakończenie (przykładowe wnioski końcowe):

• Ważna rola motywu pamięci i wspomnień (pamięć szczegółu, tworzenie prywatnego mitu dzieciństwa).
• Utwór ma charakter uniwersalny: odnosi się do uniwersalnych wartości (pamięci, wspomnień itp.) oraz toposu vanitas.
• Człowiek nie ma możliwości obrony przed przemijaniem i upływem czasu - wszelkie próby ich pokonania są daremne (autorka podkreśla to przez sam tytuł utworu), jednak przemijające doświadczenia należy pielęgnować we wspomnieniach (dzięki nim jesteśmy tym, kim jesteśmy).

Inne odwołania do tekstów kultury (nieobowiązkowe):

• L. Staff, "Dzieciństwo"
• L. Staff, "Przedśpiew"
• S.Barańczak, "Jeżeli porcelana to wyłącznie taka"
• E. Bishop, "Sztuka tracenia"
• J. Iwaszkiewicz, "Panny z Wilka"
• Sidney Polak, "Chomiczówa"Matura 2020 z matematyki. Tutaj znajdziesz arkusz CKE i proponowane odpowiedzi