Wybory samorządowe 2018. Kogo wybieramy?
Trwają wybory samorządowe. Wybieramy dziś rady gmin, rady powiatów i sejmiki województw, a także jednoosobowe organy w postaci wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.
W wyborach samorządowych wybieramy organy samorządu terytorialnego w postaci rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, a także jednoosobowe organy wykonawcze: wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Będą to pierwsze wybory, w których kadencja organów zostanie wydłużona z 4 do 5 lat. Ponadto od roku 2018 wchodzi w życie przepis o dwukadencyjności wójtów, burmistrzów i przydentów miast. Oznacza to, że na tych fotelach będzie można zasiadać maksymalnie 10 lat (jeśli kandydat zostanie dwukrotnie wybrany przez wyborców).
Rada gminy
Jest to organ stanowiący i kontrolny gminy. Do zadań rady gminy należy m.in. uchwalanie budżetu gminy, uchwalanie programów gospodarczych, czy podejmowanie uchwał w sprawach nazw ulic.
Mechanizm wyboru radnych zależy od liczby mieszkańców gminy. Jeśli w gminie jest 20 tys. mieszkańców lub mniej, to kandydaci wybierani są w jednomandatowych okręgach wyborczych (JOW). Jeśli zaś gmina jest większa (dotyczy też miast na prawach powiatu), to stosuje się ordynację proporcjonalną.
JOW-y oznaczają, że o wyborze na radnego gminy rozstrzyga liczba ważnych głosów na kandydatów. Proporcjonalny system podziału mandatów oznacza, że dzielą się one adekwatnie do łącznej liczby ważnych głosów oddanych na kandydatów danej listy (jeśli lista przekroczy próg wyborczy 5 proc. w skali gminy).
W skład rady wchodzą radni w liczbie: 15 w gminach do 20 000 mieszkańców, 21 w gminach do 50 000 mieszkańców, 23 w gminach do 100 000 mieszkańców, 25 w gminach do 200 000 mieszkańców.
W przypadku większych gmin, na każde dalsze 100 000 mieszkańców przypada dodatkowych trzech radnych. Liczba ta nie przekracza jednak 45 radnych. Wyjątek stanowi Warszawa, gdzie liczba radnych to 60.
Rada powiatu
To także organ stanowiący i kontrolny, ale w tym przypadku - samorządu powiatowego. Rada powiatu zajmuje się m.in. stanowieniem aktów prawa miejscowego, uchwalaniem powiatowego budżetu i wybieraniem zarządu, na czele którego stoi starosta.
Zakres działania powiatów, a więc i osób nim zarządzających to m.in.: edukacja publiczna, pomoc społeczna, polityka prorodzinna, transport publiczny, czy gospodarka nieruchomościami.
W miastach na prawach powiatu rada miasta pełni funkcje rady powiatu, a jej radni wybierani są tak samo, jak w przypadku radnych powiatowych.
Wybory te są oparte na systemie proporcjonalnym. W skład rady powiatu wchodzą radni w liczbie 15 w powiatach liczących do 40 tys. mieszkańców oraz po dwóch na każde kolejne rozpoczęte 20 tys. mieszkańców, ale nie więcej niż 29 radnych.
Sejmik województwa
I w tym przypadku mamy do czynienia z organem stanowiącym i kontrolnym. Sejmik jest odpowiedzialny za politykę regionalną - czyli działania samorządu w zakresie całego województwa.
Sejmik gospodaruje mieniem wojewódzkim, uchwala plan zagospodarowania przestrzennego, a także rozdziela środki finansowe uwzględnione w budżecie.
W skład sejmiku województwa wchodzą radni wybrani w wyborach bezpośrednich w liczbie: trzydziestu w województwach liczących do 2 000 000 mieszkańców, oraz po trzech radnych na każde kolejne rozpoczęte 500 000 mieszkańców.
Sposób wyboru jest taki sam, jak w przypadku rad powiatu - zastosowanie ma tworzenie okręgów wielomandatowych oraz system proporcjonalny, a także 5-procentowy próg wyborczy.
Zwycięstwo danego komitetu wyborczego w sejmiku jest często utożsamiane z wygraną w wyborach samorządowych. Jeśli komitet zdobędzie władzę i/lub stworzy koalicję w większości sejmików wojewódzkich - ogłasza się zwycięzcą wyborów samorządowych.
Wójt, burmistrz, prezydent
W wyborach samorządowych wybieramy także jednoosobowe organy wykonawcze - czyli włodarzy.
Wójt jest urzędnikiem administracji lokalnej, który zarządza gminą wiejską (gmina, na której terytorium nie znajduje się miasto; od tej reguły są jednak wyjątki). Do jego kompetencji należy np. określanie sposobu wykonywania uchwał, wykonywanie budżetu, czy gospodarowanie mieniem komunalnym.
Burmistrz to osoba zarządzająca miastem do 100 tys. mieszkańców i gminą miejsko-wiejską (gmina, w skład której wchodzi miasto oraz wsie).
Z kolei prezydent miasta zarządza miastem, w którym mieszka 100 tys. mieszkańców lub więcej.
Wójta, burmistrza i prezydenta miasta wybieramy w wyborach bezpośrednich, oddając głos na danego kandydata. Wyjątkiem jest Warszawa, gdzie burmistrzów dzielnic wybierają radni danej dzielnicy.
Jeśli żaden kandydat nie uzyska więcej niż połowy spośród wszystkich ważnych głosów, zarządzana jest druga tura wyborów, a w niej wyłaniany jest włodarz.
