Rosja usunęła pomnik poświęcony polskim ofiarom represji. Jest reakcja polskiej ambasady
Oprac.: Paulina Eliza Godlewska
Skierowaliśmy notę do MSZ Rosji w związku z usunięciem pomnika polskich ofiar represji pod Irkuckiem - poinformował w poniedziałek ambasador RP w Rosji Krzysztof Krajewski. Dodał, że nota dotyczy także znajdującego się obok krzyża, który upamiętniał ofiary litewskie. - Łączymy te dwa bardzo cenne i ważne miejsca, dlatego że nie dzielimy ofiar według narodowości - podkreślił.
Dyplomata zaznaczył, że polski pomnik został "ufundowany przez organizację polonijną w 2015 roku za zgodą władz lokalnych". - Usunięcie i przeniesienie (pomników) w nieznane miejsce budzi nasz sprzeciw - powiedział ambasador. Jak poinformował, ambasada RP zwraca się w nocie o wyjaśnienie, gdzie znajduje się usunięty pomnik.
W piątek Krajewski informował, że w miejscowości Piwowaricha pod Irkuckiem, miejscu pochówków ofiar masowych represji w latach 30. XX wieku w ZSRR, usunięto pomnik upamiętniający Polaków i znajdujący się obok krzyż ku czci litewskich ofiar sowieckiego terroru. Dodał, że pretekstem do takich działań była reorganizacja alejek w miejscu pamięci w Piwowarisze.
Piwowaricha. Pomnik poświęcony polskim ofiarom represji
Pomnik poświęcony polskim ofiarom represji, stojący na terenie zespołu memorialnego w Piwowarisze, miał formę płyty nagrobnej z wizerunkiem płaczącej postaci. Pod wyrytym na płycie krzyżem znajdował się napis w języku rosyjskim: "Tak wstyd jest przed tymi, których już nie ma za czyny tych, którzy przynieśli tyle nieszczęść. Pamiętamy, bolejemy". Poniżej widniały słowa po polsku: "Spoczywajcie w pokoju". Pomnik ustawiono w 2015 roku z inicjatywy Polskiej Autonomii Kulturalnej Ogniwo i konsulatu w Irkucku.
Pomnik litewski miał formę drewnianego krzyża czterometrowej wysokości. Stanął w Piwowarisze również w 2015 roku. Oba pomniki znajdowały się wśród innych znaków pamięci ustawionych w Piwowarisze ku czci ofiar terroru różnych narodowości i wyznań. Na terenie zespołu memorialnego stoi np. symboliczna menora upamiętniająca Żydów; są też krzyże prawosławne, symboliczne nagrobki i tablice z nazwiskami ofiar. Wiele spośród tych upamiętnień przywieźli potomkowie pomordowanych.
Koło wsi Piwowaricha, dziś leżącej na przedmieściach Irkucka, znajdował się w latach 30. XX wieku obiekt sowieckiego NKWD. Na terenie tego zamkniętego obiektu rozstrzeliwano ludzi, których ciała chowano w wykopanych rowach. Ogółem liczbę ofiar spoczywających w tych masowych mogiłach historycy oceniają na około 15-17 tys. Masowe groby odkryto dopiero jesienią 1989 roku. Wciąż nie wszystkie z dołów śmierci zostały zidentyfikowane.
We współczesnej Rosji Piwowaricha stała się pierwszym miejscem masowych pochówków ofiar represji, któremu oficjalnie nadano status cmentarza. Niezależna "Nowaja Gazieta" zwraca uwagę, że obiekt podlega regionalnemu urzędowi ds. ochrony spuścizny kulturalnej.
Zniszczony pomnik w Kraju Permskim
W kwietniu 2023 roku zniszczony został pomnik w Kraju Permskim w Rosji, upamiętniający Polaków i Litwinów deportowanych do nieistniejącej już osady Galaszor.
W miejsce to od lat 30. XX wieku trafiała ludność deportowana ("specjalni osiedleńcy", ros. specposielency) zmuszana do pracy przy wyrębie lasu. Największa grupa trafiła tam zimą 1945 roku. Pomnik upamiętniający polskie i litewskie ofiary represji stanął na miejscu dawnej osady w 2016 roku.
