Obok Nambu, Nobla otrzymali: Makoto Kobayashi i Toshihide Maskawa za badania nad zjawiskiem złamania symetrii w fizyce cząstek elementarnych. Prace Kobayashiego i Maskawy z początku lat 70-tych dotyczą zjawiska słabych oddziaływań pomiędzy kwarkami, mieszania kwarków. Ich prace pozwoliły ustalić, że w słabych oddziaływaniach kwarków uczestniczą wszystkie trzy rodziny kwarków - powiedział prof. Jan Królikowski z Instytutu Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Warszawskiego. Jak tłumaczył profesor, w czasie gdy Kobayashi i Maskawa prowadzili swoje badania, wiedziano jedynie o trzech kwarkach, dwóch z pierwszej rodziny i kwarku dziwnym z rodziny drugiej. W takim świecie nie można było znaleźć miejsca na wyjaśnienie obserwowanego łamania symetrii CP w słabych rozpadach cząstek zawierających kwarki - neutralnych mezonów K. Japończycy postulowali natomiast istnienie trzeciej rodziny. Łamanie symetrii CP było w takim świecie możliwe. Kobayashi i Maskawa pokazali, że zjawisko łamania symetrii kombinowanej CP możliwe jest tylko w świecie złożonym z co najmniej trzech rodzin kwarków - wyjaśnił prof. Królikowski. Jak powiedział, w skład pierwszej rodziny kwarków wchodzą kwarki najlżejsze, występujące w normalnej stabilnej materii, w jądrach atomowych. Do rodziny tej należą kwarki u (Up) i d (Down). Druga rodzina - nietrwała - to kwarki wyższych generacji. Kwarki z tej rodziny rozpadają się, za pomocą oddziaływań słabych, na kwarki, ewentualnie inne cząstki, z tej pierwszej generacji. Do drugiej rodziny należą kwark dziwny (kwark s - Strange) odkryty w latach 50-tych, oraz kwark powabny (kwark c - Charm), odkryty w 1974 r. Do rodziny trzeciej, należą kwark b (Beauty), odkryty w 1978 r. oraz kwark t (Top), odkryty w 1995 r. Kwark t to tzw. kwark wysoki, inaczej zwany szczytowym, jest najcięższym znanym kwarkiem. "Jeśli natomiast chodzi o profesora Yoichiro Nambu jego wkład w zrozumienie zjawisk elementarnych jest bardzo duży. Nambu to wybitny fizyk teoretyk. Wytłumaczył nam, jakie znaczenie w kwantowych teoriach pola ma zjawisko spontanicznego łamania symetrii i związane z tym zjawisko zdobywania masy przez cząstki elementarne" - powiedział prof. Królikowski. - Prace Nambu - z lat 60-tych i 70-tych - są fundamentalne i ogólne. Badania Kobayashiego i Maskawy - z lat 70-tych i 80-tych - to już prace bardziej fenomenologiczne (bliżej opisu zjawisk niż podstawowej teorii - przyp. red.) - dodał naukowiec. - W mediach było dużo przypuszczeń na temat tego, że tegorocznego Nobla z fizyki może dostać polski astronom prof. Aleksander Wolszczan. Będące zasługą prof. Wolszczana odkrycie pierwszych planet poza Układem Słonecznym to niewątpliwie bardzo wielkie dokonanie naukowe, zapewne wcześniej czy później Wolszczan zostanie za to odkrycie uhonorowany Noblem - powiedział prof. Królikowski. - Jednak prace profesora Nambu są chyba ważniejsze niż Wolszczana. Istnienia innych planet poza Układem Słonecznym mogliśmy się domyślać. Natomiast Nambu pokazał nam związki między zjawiskami, których nie rozumieliśmy i nie dostrzegaliśmy - zaznaczył polski fizyk. Yoichiro Nambu został uhonorowany za odkrycie mechanizmu spontanicznego złamania symetrii w fizyce cząstek elementarnych. Natomiast Makoto Kobayashi i Toshihide Maskawa zostali wspólnie nagrodzeni za odkrycie pochodzenia złamanej symetrii, co doprowadziło do sformułowania teorii o istnieniu w przyrodzie trzech rodzin kwarków. Symetria w fizyce to niezmienność jakiegoś obiektu pod wpływem określonych przekształceń. Symetrie to np. zamiana cząstek na antycząstki i odwrotnie (symetria C) i odbicie w przestrzeni (jakbyśmy obserwowali świat w lustrze - symetria P). Istnieje też kombinowana symetria CP. Kwarki to, obok leptonów, jedna z dwóch grup cząstek elementarnych będących elementarnymi składnikami materii. Kwarki są składnikami m.in. protonów i neutronów. Występują w przyrodzie w trzech rodzinach (generacjach). Pojęcie kwarków wprowadził do fizyki Amerykanin Murray Gellmann na początku lat 60-tych (notabene dwa lata po przełomowych pracach Yoichiro Nambu)