Milczący świadkowie historii
Zabrze zaprasza do zwiedzenia niezwykłych przykładów pereł architektury. Historię i teraźniejszość miasta tworzą ludzie, a jednym z jej owoców jest architektoniczny krajobraz. W Zabrzu zobaczymy interesujący przekrój stylów i tendencji wyrażający się w pięknych budynkach, ceglanych wieżach, placach i całych zespołach architektonicznych.
W większości powstały one w okresie XIX i XX wieku i reprezentują wybitne przykłady funkcjonalizmu, historyzmu, ekspresjonizmu, modernizmu. Nie brak pięknych kamienic w stylu eklektycznym i secesyjnym.
Największy zachwyt wywołuje chyba kościół pw. św. Józefa, jak mówił jego twórca, wybitny architekt ekspresjonizmu z Kolonii - Dominikus Bohm - "jest to kościół światłem malowany". Wybudowana w 1931 roku świątynia w sposób niezwykły łączy współczesność z reminiscencjami niemal starożytnymi. Inne przykłady architektury sakralnej są równie ciekawe. Monumentalne sylwetki kościołów św. Andrzeja, św. Anny, św. Franciszka, św. Jana Chrzciciela, czy św. Wawrzyńca imponują swym dostojeństwem. Pociąga historia patronalnego kościoła św. Kamila, zaś dwa kościoły drewniane: katolicki św. Jadwigi i ewangelicki w Mikulczycach zadziwiają nie tylko swą bryłą.
Nie bez przyczyny Zabrze nazywane jest miastem medycyny. Składa się na taką cechę również architektura byłych lub dzisiejszych szpitali: zespołu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Rokitnicy, zabudowań dawnego Szpitala Spółki Brackiej z wieżą przy ul. 3 Maja (dzisiaj klinik Śląskiego Uniwersytetu Medycznego) i bryła 100 letniego szpitala Wiktorii Augusty, (dzisiaj Szpitala Specjalistycznego przy ul. M. C. Skłodowskiej). Kolejne przykłady ciekawych budynków użyteczności publicznej to między innymi obiekty: Poczty (Plac Dworcowy), Sądu Rejonowego (ul. 3 Maja), Muzeum Górnictwa Węglowego przy ul. 3 Maja (dawne Starostwo Powiatowe), dawnego ratusza w Mikulczycach, dyrekcji huty modernizowanej na przyszły Ratusz Miejski w samym centrum Zabrza, Miejskiego Zakładu Kąpielowego przy Placu Krakowskim, dawnego Hotelu Admiral Palast przy ul. Wolności (dzisiaj bank), czy Policji przy ul. 1 Maja. Na szczególną uwagę zasługują realizacje wybitnego architekta polskiego - Tadeusza Michejdy. Są to dwie zabrzańskie szkoły: w Kończycach i Pawłowie. Trudno byłoby wymienić niezliczone przykłady pięknych kamienic, willi i budynków mieszkalnych. Takie znajdziemy w centrum i wszystkich dzielnicach miasta.
Z architektury najnowszej wymienić należy przede wszystkim obiekt nowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przy ulicy Szczęść Boże, kościoły: Maryi Panny Matki Kościoła na Helence, Świętego Krzyża na Oś. Janek, Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny przy ulicy Franciszkańskiej, św. Wojciecha na Oś. Kopernika, budujący się kościół Bożego Ciała w Kończycach, nowy obiekt Śląskiego Centrum Chorób Serca przy ul. Jagiellońskiej, hotel Ibis, budynek Multikina, nowoczesne osiedla domków jednorodzinnych Jodłowa i Słoneczna Dolina, budynek dyrekcji ZKWK Guido. Całkowicie zmienił się architektoniczny pejzaż obiektów handlowych - powstały centra Platan, M1 i Makro oraz w tym samym rejonie logistyczne centrum Poczty Polskiej. Gruntownym adaptacjom i modernizacjom poddanych zostało wiele okazałych budynków w centrum miasta, gdzie obecnie mieszczą się przeważnie siedziby banków.
Do lepszej jakości życia w mieście przyczyniają się liczne place (np. przyjazna aranżacja Placu Teatralnego, "oddech" Placu Traugutta), nowe parki (np. Park im. Jana Pawła II) i skwery z fontannami (np. skwer przy ul. Floriana/3 Maja, Wolności/De Gaullea, Plac Krakowski). Uporządkowane zostały przestrzenie wokół pomników - na przykład wokół pomnika Karola Miarki i Józefa Lompy.
Osobnym tematem jest dziedzictwo kultury przemysłowej, które objawia się także w niezwykłych obiektach zabudowy kopalń, hut, koksowni, hal produkcyjnych, ale także unikatowej infrastruktury. Na terenie miasta znajduje się kilkanaście przykładów takich zespołów. Najważniejsze z nich to osiedle robotnicze Borsiga w Biskupicach, niezwykle nowoczesne jak na owe czasy Osiedle Ballestrema w Rokitnicy oraz Osiedle Donnersmarcka w centrum, w powiązaniu z budynkami Straży Pożarnej, a także całym "kwartałem kultury", czyli "Casynem" (dzisiejszy Teatr Nowy), pływalnią (restauracja Impresja) i biblioteką adoptowaną obecnie na potrzeby Filharmonii Zabrzańskiej. Trzeba wspomnieć także o takiej osobliwości jakimi były wówczas Domy Kawalera, z których ten przy ulicy Hagera wzbudza szczególny podziw. Wszystkie te obiekty były świadkami rodzącej się potęgi zabrzańskiego i śląskiego przemysłu; przeniosły nas poprzez nadanie im nowych funkcji w czasy współczesne.
