Motyw bezdomności - Wokulski ogląda Powiśle - dzielnicę nędzarzy, niedołężnych, ludzi pozbawionych domu. Bezdomność w "Lalce" staje się symbolem nędzy, samotności.
Motyw ten można spotkać także w: "Mitologii" (mit o Dedalu i Ikarze - niemożność powrotu do ojczyzny), "Świętoszku" Moliera (bezdomność to wynik braku rozsądku), "Dziadach" części II, IV i III Adama Mickiewicza, "Ludziach bezdomnych" Stefana Żeromskiego czy "Chłopach" Władysława Reymonta.
Motyw cierpienia - Wokulski przeżywa romantyczną miłość do Izabeli Łęckiej. Idealizuje ją, dlatego bolesne staje się rozczarowanie bohatera, kiedy poznaje prawdziwe oblicze arystokratki.
Motyw cierpienia pojawia się między innymi w: "Makbecie" Williama Szekspira, "Hamlecie" Williama Szekspira, "Trenach" Jana Kochanowskiego, "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza, "Zbrodni i karze" Fiodora Dostojewskiego, "Trylogii" Henryka Sienkiewicza, "Granicy" Zofii Nałkowskiej, "Kartotece" Tadeusza Różewicza.
Motyw dzieciństwa - Rzecki wychowany został w duchu patriotyzmu i religii, z kolei dzieciństwo Helenki Stawskiej przepełnione jest matczyną miłością.
Przykłady innych pozycji literackich zawierających ów motyw to: "Biblia" (dzieciństwo Jezusa), "Mitologia" (dzieciństwo Heraklesa, Apollina, Edypa, Kory, Jazona), "Treny" Jana Kochanowskiego, "Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza, "Kordian" Juliusza Słowackiego, "Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela" Henryka Sienkiewicza, "Grzechy dzieciństwa" Bolesława Prusa, "Ludzie bezdomni" Stefana Żeromskiego, "Ferdydurke" Witolda Gombrowicza, "Medaliony" Zofii Nałkowskiej, "Dolina Issy" Czesława Miłosza.
Motyw miłości - miłość Wokulskiego do Izabeli jest romantyczna, wszechogarniająca. Bohater idealizuje swoją wybrankę, kiedy poznaje jej prawdziwe oblicze, cierpi.
Motyw ów przeplata się często w różnorodnych utworach. Warto wymienić choćby: "Romeo i Julia" Williama Szekspira, "Dziady" część IV Adama Mickiewicza, "Kordian" Juliusza Słowackiego, "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza, "Potop" Henryka Sienkiewicza, "Granica" Zofii Nałkowskiej.
Motyw samobójstwa - Wokulski próbuje popełnić samobójstwo z powodu zawiedzionej miłości.
Motyw ten przeplata się w wielu pozycjach literackich, choćby w: " Antygonie" Sofoklesa, "Konradzie Wallenrodzie" Adama Mickiewicza, "Kordianie" Juliusza Słowackiego, "Ludziach bezdomnych" Stefana Żeromskiego, "Granicy" Zofii Nałkowskiej.
Motyw samotności - Wokulski jest samotny, społeczeństwo go nie rozumie. Samotność tę pogłębia nieodwzajemniona miłość do Izabeli. Ignacy Rzecki jest również człowiekiem samotnym. Jego życie koncentruje się wyłącznie na sklepie i życiu Stanisława.
Motyw samotności pojawia się między innymi w: "Makbecie" Williama Szekspira, "Hamlecie" Williama Szekspira, "Romantyczności" Adama Mickiewicza, "Glorii victis" Elizy Orzeszkowej, "Nie - boskiej komedii" Zygmunta Krasińskiego.
Motyw kobiety - Izabela to kobieta sztuczna, pusta wewnętrznie, arystokratka o niskim poziomie moralnym (podobnie jak Ewelina Janocka). Przeciwieństwem jest Helena Stawska, kobieta - emancypantka. Stawska samodzielnie utrzymuje córkę i teściową. Jest zaradna, pewna siebie, pracowita i skromna. Prezesowa Zasławska z kolei to wzór gospodyni, jest życzliwa i serdeczna.
Motyw ten przeplata się w wielu utworach. Należą do nich między innymi: "Biblia" (w Starym Testamencie: Ewa - pierwsza kobieta, w Nowym Testamencie: Maria - matka Boga, kobieta wybrana), "Mitologia" (Hera - kobieta - władczyni, Demeter - gospodyni całej ziemi, Helena - wzór urody itp.), "Makbet" i "Hamlet" Williama Szekspira, "Skąpiec" Moliera (kobieta uzależniona od mężczyzny), "Powrót posła" Juliana Ursyna Niemcewicza (kobieta próżna - Starościna Gadulska), "Nie - boska komedia" Zygmunta Krasińskiego (Maria - kobieta nieszczęśliwa w małżeństwie), "Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej, "Chłopi" Władysława Reymonta, "Noce i dnie" Marii Dąbrowskiej.
Motyw biedy - Powiśle - dzielnica nędzarzy, niedołężnych, ludzi pozbawionych domu jest symbolem biedy, ubóstwa, nierówności społecznej.
Motyw ów pojawia się w wielu innych pozycjach literackich, np.: "Ludzie bezdomni" Stefana Żeromskiego, "Antek" Bolesława Prusa, "Przedwiośnie" Stefana Żeromskiego.
Motyw społeczny - biedota Powiśla a bogata arystokracja.
Motyw ów przeplata się w wielu utworach, między innymi w: "Przedwiośniu" Stefana Żeromskiego (chłopi w Nawłoci, mniejszość żydowska w Warszawie, robotnicy a żywot szlachty) czy w "Ludziach bezdomnych" tegoż samego autora.
Motyw przemiany - nieszczęśliwa miłość, rozczarowanie rzeczywistością powodują, iż Wokulski zamierza zmienić swoje życie.
Motyw ów możemy odnaleźć w wielu innych dziełach, między innymi: w "Dziadach" części III Adama Mickiewicza (przeobrażenie Gustawa w Konrada), w "Potopie" Henryka Sienkiewicza (Andrzej Kmicic z hulaki staje się patriotą), w "Zbrodni i karze" Fiodora Dostojewskiego (Rodion zmienia się pod wpływem uczucia do Soni) i w wielu innych pozycjach.
Motyw sporu, konfliktu - konflikt wewnętrzny odczuwa główny bohater powieści, Wokulski, który posiada cechy romantyka i pozytywisty. Nie może zdecydować się na określenie swojego stosunku do świata. Wybrankę zdobywa jak pozytywista, a kocha jak romantyk.
Warto wymienić inne pozycje literackie, w których pojawia się ów motyw: "Mitologia" (choćby spór o Helenę), "Romeo i Julia" Williama Szekspira (spór rodowy), "Świętoszek" Moliera (kłótnia rodzinna), "Romantyczność" Adama Mickiewicza (spór pokoleniowy).
Motyw idealizmu - Rzecki to idealista polityczny, Wokulski - idealista miłości, a Ochocki - idealista nauki.
Motyw ten pojawia się w innych pozycjach literackich. Warto tu wymienić między innymi: "Bukoliki" Wergiliusza, "Pieśń o Rolandzie", "Pieśń świętojańską o sobótce" Jana Kochanowskiego, "Ludzi bezdomnych" Stefana Żeromskiego.
Motyw lalki, marionetki - Rzecki powtarzał wielokrotnie, że świat jest teatrem, zaś ludzie marionetkami, które, wprawione w ruch, poruszają się po scenie. Każdy człowiek w teatrze swego życia pełni określoną rolę społeczną, która decyduje o jego przyszłości. Lalka to też przedmiot sporu w powieści Prusa. Izabela z kolei jest salonową lalką, pustą i bezbarwną, zachowującą się sztucznie.
Warto wymienić inne pozycje literackie, w których pojawia się ów motyw: "Makbet" Williama Szekspira (człowiek jest aktorem, zaś życie - sceną), "O żywocie ludzkim" Jana Kochanowskiego, "Sklepy cynamonowe" Brunona Schulza (manekin to znak twórczości człowieka, który naśladuje Boga).
Motyw retrospekcji, powrotu do przeszłości - "Pamiętnik starego subiekta" zawiera liczne wspomnienia. Rzecki pisze o swej młodości, praktyce w sklepie Mincla, patriotycznej walce. Z ów pamiętnika dowiadujemy się również o wcześniejszych losach Wokulskiego.
Motyw ten pojawia się również w następujących pozycjach literackich: "Do gór i lasów" Jana Kochanowskiego, "Giaur" Byrona, "Dziady" część II i IV Adama Mickiewicza, "Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza, "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza, "Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej, "Ludzie bezdomni" Stefana Żeromskiego, "Wesele" Stanisława Wyspiańskiego, "Granica" Zofii Nałkowskiej i w wielu innychMatura Interiapl
Dwunasta część powtórki do matury w kolejny wtorek! A w niej: zestaw zadań z matematyki (stereometria) wraz z komentarzem przygotowanym przez naszego eksperta oraz opracowanie "Chłopów" (t. I) Władysława Stanisława Reymonta i "Nie-Boskiej komedii" Zygmunta Krasińskiego.Chcesz otrzymywać powiadomienia o nowych opracowaniach i zestawach zadań z matematyki? Dołącz do nas na Twitterze lub Facebooku. Tam na bieżąco informujemy o nowościach w naszym serwisie maturalnym.
