Co zrobić, by utrzymać wyż?

Dane Głównego Urzędu Statystycznego nie kłamią. Kiedy w 2003 r. zanotowano 351 tys. urodzeń - najmniej w powojennej Polsce, negatywny trend zaczął się na szczęście odwracać. Najbardziej zauważalnie w 2008 roku, kiedy to w naszym kraju urodziło się ponad 402 tys. młodych Polaków. Trend ten utrzymał się w zeszłym roku, według prognoz podobnie będzie i teraz (w obu latach po blisko 407 tys. urodzeń). Skąd ten wzrost? Rodziny zakładają i rodzić zaczynają kobiety z wyżu demograficznego, urodzone w latach 1980-84. Dlatego też w latach 2007-10 po raz pierwszy obserwujemy w miarę stabilny, ale co ważniejsze, dodatni przyrost naturalny (stosunek liczby urodzeń do zgonów), który wynosi 0,3 osoby na 1000 mieszkańców naszego kraju.

Porodówki pękają w szwach, kolejki do niektórych specjalistów dziecięcych się wydłużają, a w przedszkolach dla maluchów brakuje miejsc. Tymi opiniami bombardowani są potencjalni lub młodzi rodzice. A jak jest w rzeczywistości?

Szpitale gotowe na porodowy boom

Wzrost liczby porodów potwierdzają dane z poznańskiego Szpitala im. F. Raszei. Od roku 2004 do końca zeszłego liczba rocznych urodzeń w tym szpitalu wzrosła o blisko 34 proc. (z 1223 w roku 2004 do 1781 w roku ubiegłym). - Ten wzrost od paru lat jest faktycznie zauważalny, ale nie odsyłamy pacjentów. Jesteśmy wydolni - przekonuje Katarzyna Keja, oddziałowa na patologii ciąży poznańskiej placówki. - Wraz ze wzrostem liczby porodów jest też więcej patologii, ale ich udział zwiększył się proporcjonalnie do wzrostu porodów w ogóle - dodaje. W poznańskim szpitalu odbiera się codziennie od kilku do kilkunastu porodów.

Czy jego oddział położniczy jest przygotowany na jeszcze większy porodowy boom? - Już dziś mamy pełne zabezpieczenie w sprzęt, wyremontowany oddział, nowe łóżka porodowe, centralny monitoring kardiografii na bloku porodowym na patologii ciąży - zapewnia z kolei dr Ewa Cieślak, ginekolog i położnik z 25-letnim stażem. Najnowszy sprzęt i drugi stopień referencji pod względem fachowości, jak mówi Cieślak, pozwala szpitalowi na przyjmowanie porodów patologicznych z całego województwa wielkopolskiego. Lada dzień zostanie też otwarta nowa porodówka, składająca się z pięciu sal.

- Każda z nich wyposażona jest w imersję wodną, w postaci oddzielnej wanny, wykorzystującej relaksacyjny udział wody przy porodzie. W nowej porodówce planujemy odbierać do 2500 porodów rocznie, a także zwiększyć liczbę lekarzy dyżurnych z 2 do 3 - wylicza doktor Cieślak. Możliwość odbioru dwóch i pół tysiąca porodów rocznie sprawia, że w Szpitalu im. F. Raszei będzie mogło przychodzić na świat blisko 28 proc. dzieci więcej niż w ubiegłym roku.

A co z dziećmi, które już się urodziły, a w perspektywie najbliższego roku, dwóch, trzech lat będą chciały zasilić szeregi wychowanków przedszkola. Z danych MEN wynika, że w naszym kraju dziś jest blisko 10 tys. przedszkoli, w tym 8,4 tys. publicznych. One są w stanie przyjąć zaledwie 40 proc. z 1,6 mln dzieci w wieku 3 do 6 lat. Według dyrektyw unijnych, do 2020 roku w każdym kraju wspólnoty do przedszkoli ma chodzić 95 proc. dzieci. Nawet przy największych nakładach w już i tak dziurawym jak szwajcarski ser budżecie, polskie władze nie są w stanie w tak krótkim czasie podwoić miejsc dla przedszkolaków. Jeszcze bardziej dramatycznie wygląda sytuacja w żłobkach. Z ponad zaledwie 350 z nich korzysta tylko 2 proc. najmłodszych dzieci.

Alternatywę w postaci klubu dziecięcego, dziennego opiekuna czy niani ma wprowadzić opracowywana przez rząd tzw. ustawa żłobkowa, do złudzenia przypominająca zresztą projekt ustawy Joanny Kluzik-Rostkowskiej z PiS. Według niego powstałaby instytucja dziennego rodzica, który mógłby zawodowo opiekować się grupą od trojga do pięciorga dzieci oraz przeznaczoną dla dzieci od 3 do 5 lat i ich rodziców mikrogrupą przedszkolną. W ramach tej ostatniej, do dzieci dojeżdżałby nauczyciel, który prowadziłby z nimi zajęcia, zadając też ćwiczenia do wykonania, podczas jego nieobecności.

Jak zapewnia na łamach "Dziennika Zachodniego" Izabela Kloc z PiS, to rozwiązanie byłoby szczególnie przydatne w gminach, gdzie nie ma żłobków i przedszkoli, a także w przypadku, gdyby ich tworzenie byłoby zbyt kosztowne.

Wzrastającą liczbę przedszkolaków chcących się dostać do państwowej lub niepublicznej placówki widzi też na swoim przykładzie Anna Tefelska, mama 5,5-letniej Dominiki i 2,5-letniej Liliany. - Moja starsza córka chodziła do przedszkola prywatnego, teraz chodzi do publicznego. W pierwszym płaciłam 710 zł miesięcznie, ale ze względu na skandaliczną jakość przepisałam ją do publicznego. Chętnych było naprawdę sporo i wiem, że nie wszyscy się dostali. Zresztą dyrektorka tego drugiego sama zauważa wzrost liczby małych kandydatów - mówi młoda mama. - Mimo złej opinii do tego prywatnego też jest wielu chętnych - dodaje, tłumacząc, że czasem powodem, dla których dzieci nie dostają się do przedszkola, jest gapiostwo samych rodziców, którzy nie dopilnują kwietniowych rekrutacji, a potem "budzą się w lipcu z ręką w nocniku".

Pobieżnie, w kolejce i za pół roku

Większa liczba małych Polaków to także większe kolejki u specjalistów. Choć, jak podkreśla Anna Tefelska, z dostaniem się ze swoimi córkami do pediatry nie ma większych problemów, to "lekarz rodzinny ma tylu pacjentów, że średnio poświęca mu 5 minut wraz z wypisaniem recepty". - Zmiana przepisów, mówiąca o tym, że lekarz może wypisać receptę tylko podczas wizyty, wydłuża kolejki w przychodniach, w których w poczekalniach dziecko może złapać nową chorobę - mówi mama Dominiki i Liliany.

Tefelska podkreśla też, że istnieje problem z wizytami domowymi. - Teraz, by prosić o wizytę, dziecko musi być niemalże w stanie agonalnym, bo gdy moja córka miała 40 st. gorączki, kazano mi z nią przyjechać do przychodni - dodaje oburzona, mówiąc, że w związku z tym coraz częściej korzysta z lekarza prywatnie. - Płacę 120 zł, ale gdy dziecko jest chore, to wiem, że lekarz zjawi się niezależnie, czy jest to sobota, niedziela czy święto - mówi.

A co ze specjalistami? Anna Tefelska daje przykład laryngologa. - Kiedy zadzwonię 26 stycznia, termin wizyty mam na 19 kwietnia. Jeśli jest to pilna sprawa, nie mam wyjścia, znów muszę iść z dzieckiem prywatnie - wyjaśnia młoda mama.

Przedszkole, lekarze to tylko część wydatków, które musi ponieść rodzic na dziecko. Do tego dochodzą ubrania, wyjścia, przybory, zabawki. - Jedno dziecko jest zawsze droższe w utrzymaniu niż dwójka, szczególnie gdy rodzeństwo jest tej samej płci; wtedy w przedszkolu za drugie dziecko płacisz połowę mniej, mają też wspólne zabawki, wyjścia na basen czy do kina też są tańsze - wylicza Anna Tefelska, której koszty jednak nie przerażają, bo jak sama mówi, chęć posiadania rodziny, przekazania swoich doświadczeń i podzielenia się tym, co ma z dziećmi, jest większa niż kalkulacja rodzinnego budżetu.

Tak dla gospodarki, alarm dla władzy

Skoro o ekonomii mowa. Wyż demograficzny to dobra wiadomość dla polskiej gospodarki. - Nasz dobrobyt i przede wszystkim przyszłe emerytury zależą od tego, co wytworzą nasze dzieci. Zatem, jak będzie ich więcej i do tego będą dobrze wykształcone, to gospodarka będzie się miała lepiej, a przyszłym emerytom będzie się żyło bardziej dostatnio. Jednym słowem, niezależnie od systemu emerytalnego, bezpieczeństwo emerytur jest większe, gdy mamy do czynienia ze wzrostem i odbudową demograficzną społeczeństwa - uważa Ireneusz Jabłoński, ekspert z Centrum im. A. Smitha.

- Każda gospodarka opiera się na kapitale i zasobach pracy. Nowi Polacy będą więc przede wszystkim jej podstawową siłą wytwórczą. Od tego, w jakim stopniu wpłyną oni jednak na gospodarkę, zależeć będzie od aktywności tych ludzi za 20-30 lat. Dlatego nie podejmowałbym się wiązania 400 tys. kilku urodzeń z jakimś wskaźnikiem makroekonomicznym - mówi ostrożnie ekspert z Centrum im. A. Smitha.

Kluczowy wpływ przyrostu naturalnego na gospodarkę i poziom życia Polaków w dłuższej perspektywie czasowej nie budzi jednak wątpliwości, dlatego tak ważne są zachęty przede wszystkim płynące ze strony państwa, by powstały trend utrzymać. - Polityka państwa w zakresie wsparcia rodzin, szczególnie tych, które decydują się na posiadanie większej liczby dzieci, w zasadzie od dwudziestu lat jest niespójna i niekonsekwentna. Pojedyncze inicjatywy, jak słynne "becikowe", to za mało - uważa Jabłoński.

Co zatem powinno zrobić państwo? - Zapewnić bezpłatne przejazdy MPK i PKP dla dzieci do 12. roku życia, regularne, także bezpłatne zajęcia sportowe, np. basen z instruktorem, by zapobiegać schorzeniom ortopedycznym, a nie później je tylko diagnozować i poszerzać statystyki udziału inwalidów w polskim społeczeństwie - wymienia jednym tchem Anna Tefelska. - Skonstruowanie systemu podatkowego, szczególnie podatku dochodowego, w ten sposób, by pozostawiał on możliwie dużą część dochodów wypracowanych przez rodziców w rodzinach posiadających dzieci i uzależniał tę pozostawioną część dochodu od liczby dzieci będących na utrzymaniu. Po drugie, wspierać ze środków państwowych nie z rozdzielnika na podstawie konkretnej ustawy, a podmiotowo konkretną rodzinę, która znalazła się w złej sytuacji. Należy też znacznie szerzej rozbudować system stypendiów, poczynając już od szkół średnich po to, aby dawać szanse zdobycia właściwego wykształcenia dzieciom z rodzin mniej zamożnych - przekonuje Jabłoński.

Wszystkie te zachęty to tak naprawdę niezbędne minimum, byśmy korzystną tendencję, którą mimo przeciwności ekonomiczno-społecznych, ale i kulturowych zafundowało nam w prezencie młode pokolenie wyżu lat 80., została podtrzymana dłużej niż tylko w tym roku.

Michał Bondyra