Zawał, udar – jedna choroba

Artykuł sponsorowany

Choroby układu sercowo-naczyniowego związane z miażdżycą takie jak zawał serca i udar mózgu są nadal 1. przyczyną zachorowalności i śmiertelności w Polsce i większości krajów na świecie. Są jednak w Europie państwa, którym poprzez profilaktykę udało się znacznie obniżyć śmiertelność z powodu chorób związanych z miażdżycą i spadła ona na 2.miejsce. (na pierwszym pozostają nowotwory).

Skuteczne programy profilaktyczne wprowadziła Dania i Izrael. Obecnie do państw, które  zredukowały umieralność z powodu zawału serca i udaru mózgu dołączają inne kraje skandynawskie i Wielka Brytania.

Główne czynniki ryzyka zawału serca i udaru mózgu, na które mamy bezpośredni wpływ to:

Rola cholesterolu frakcji LDL (cholesterol frakcji lipoprotein niskiej gęstości czyli tzw. "zły cholesterol") w rozwoju miażdżycy została dowiedziona bez jakichkolwiek wątpliwości w badaniach naukowych. U pozornie zdrowych osób poniżej 70 roku życia, ale z wysokim i bardzo wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym (a więc najczęściej z obecnymi wszystkimi czynnikami ryzyka) należy rozważyć obniżenie stężenia cholesterolu LDL kolejno poniżej 70 mg i poniżej 55 mg lub jego redukcję o co najmniej 50 proc. wartości wyjściowych. U osób wysokiego i bardzo wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego lekarz rodzinny, lekarz internista, kardiolog lub neurolog - włączają skuteczne i bezpieczne leki obniżające stężenie cholesterolu. Pacjenci dostają także zalecenia zdrowego stylu życia, a więc zdrowej diety i aktywności fizycznej (opisanych poniżej).

Nadciśnienie tętnicze (wartość ciśnienia krwi >140/90 mmHg) jest główną przyczyną chorób serca i naczyń. U pacjentów leczonych na nadciśnienie tętnicze w wieku 18-69 lat zaleca się, by skurczowe ciśnienie krwi wynosiło 120-130 mmHg. U leczonych pacjentów w wieku powyżej 70 lat zaleca się, by docelowe wartości ciśnienia skurczowego wynosiły < 140 mmHg (130 mmHg pod warunkiem dobrej tolerancji). U wszystkich leczonych pacjentów zaleca się obniżenie ciśnienia rozkurczowego < 80 mmHg. U osób wysokiego i bardzo wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego specjaliści - poza zaleceniami zdrowego stylu życia, włączają leki przeciwnadciśnieniowe.

Na całym świecie palenie tytoniu jest drugim, po nadciśnieniu tętniczym, najważniejszym czynnikiem ryzyka miażdżycy i jej powikłań. Palenie odpowiada za połowę wszystkich zgonów, których można było uniknąć. U osoby palącej przez większość życia istnieje 50 proc. prawdopodobieństwo zgonu z powodu tego zgubnego nałogu. Warto dodać, że długotrwałe palenie jest bardziej ryzykowne u kobiet niż u mężczyzn. Bierne palenie tytoniu jest również jest związane ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych.

Zaprzestanie palenia tytoniu wydaje się być najbardziej skuteczną metodą prewencyjną zawałów serca oraz śmiertelności. Od momentu rzucenia nałogu od wieku 45 lat zysk 3-5 lat życia utrzymuje się u mężczyzn do 65. roku życia, a u kobiet do 75.

Osobom palącym należy oferować wsparcie w postaci skutecznych i bezpiecznych nikotynowych terapii zastępczych - w formie gum do żucia, plastrów przezskórnych, sprejów donosowych, inhalatorów czy tabletek podjęzykowych, a także wsparcie wielokierunkowe, w tym lekowe oraz w Poradni Leczenia Uzależnień.

Cukrzyca zwiększa dwukrotnie ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych związanych z miażdżycą. Kobiety z cukrzycą typu 2 charakteryzują się szczególnie wysokim ryzykiem udaru mózgu. Po rozpoznaniu u pacjenta cukrzycy na podstawie badania stężenia glukozy w surowicy krwi lekarz rodzinny lub inny specjalista zaleca modyfikację stylu życia (stosowanie diety cukrzycowej i regularnego wysiłku fizycznego) oraz włącza najnowocześniejsze leki, które nie tylko obniżają stężenie glukozy we krwi, ale również wpływają na redukcję zdarzeń sercowo-naczyniowych.

Otyłość wraz z upływem lat prowadzi do wielu metabolicznych nieprawidłowości (w tym zaburzeń przemian węglowodanów i lipidów) oraz do wzrostu ciśnienia tętniczego krwi, co przyspiesza rozwój miażdżycy i jej powikłań.

Systematyczna ocena ryzyka chorób sercowo-naczyniowych w populacji ogólnej u mężczyzn w wieku powyżej 40 lat i u kobiet powyżej 50 lat, zwiększa wykrywalność czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Ocena ryzyka nie powinna być jednorazowym zdarzeniem, wymaga regularnego powtarzania, w zależności od oszacowanego ryzyka. Badania należy powtarzać co kilka lat.

Systematyczna ocena ryzyka sercowo-naczyniowego jest zalecana u osób z co najmniej jednym ważnym czynnikiem ryzyka takim jak: wywiad rodzinny wczesnego występowania chorób sercowo-naczyniowych, palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, podwyższone stężenie cholesterolu lub otyłość.

Najważniejszym sposobem zapobiegania chorobom sercowo-naczyniowym związanym z miażdżycą jest promocja zdrowego stylu życia. W szczególności należy rzucić palenie, być aktywnym fizycznie i pamiętać o zdrowej diecie. A także ważne jest, aby wykonywać badania przesiewowe w kierunku takich czynników ryzyka jak: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca i cholesterol. Należy regularnie mierzyć ciśnienie tętnicze, sprawdzać poziom stężenia glukozy i cholesterolu we krwi.

Aktywność fizyczna i ćwiczenia obniżają ryzyko zachorowania i śmiertelności z każdej przyczyny, w tym sercowo-naczyniowej. Zaleca się, by osoby dorosłe dążyły do co najmniej 150-300 minut tygodniowo umiarkowanej aktywności fizycznej (np. marszu) lub 75-150 minut aktywności o dużej intensywności (np. bieg). Zaleca się, aby dorośli, którzy nie są w stanie wykonać 150 minut tygodniowo aerobowej aktywności fizycznej o umiarkowanej intensywności, pozostawali na tyle aktywni, na ile pozwalają im możliwości oraz stan zdrowia. Należy ograniczyć czas spędzany w pozycji siedzącej - np. w pracy przed komputerem, w domu przed telewizorem. Warto podjąć nawet lekką aktywność fizyczną w ciągu każdego dnia.

Zbilansowana dieta jest zalecana jako podstawa prewencji chorób sercowo-naczyniowych u wszystkich osób. Najczęściej zalecana jest dieta śródziemnomorska, która opiera się bardziej na produktach roślinnych niż zwierzęcych.

Powinniśmy:

Stres psychospołeczny - jest związany z rozwojem i progresją miażdżycy. Obejmuje objawy niepokoju i napięcia (tj. objawy zaburzeń psychicznych), jak również stresory, takie jak samotność i trudne zdarzenia życiowe. Niski status socjoekonomiczny oraz napięcie spowodowane pracą są niezależnie związane z rozwojem chorób sercowo-naczyniowych związanych z miażdżycą. Odwrotnie, wskaźniki zdrowia psychicznego takie jak optymizm oraz silne poczucie celu są związane z niższym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych.

Większość badań łączy długotrwałe zanieczyszczenie powietrza ze zwiększonym ryzykiem chorób związanych z miażdżycą, natomiast oszacowanie indywidualnego narażenia jest trudne. Z tego powodu zaleca się unikania przebywania w obszarach o wysokim zanieczyszczeniu powietrza.

Opracowała, na podstawie aktualnych wytycznych Europejskiego i Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego 2021 dotyczących prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego w praktyce klinicznej, dr hab. n.med. Joanna Jaroch, prof. PWr.