Co się stało 26 kwietnia 1986 roku?

• 1978 - w Czarnobylu uruchomiono pierwszy reaktor powstającej tam elektrowni atomowej.

• 1983 - do sieci podłączono reaktor numer 4. Podobnie jak poprzednie, był to reaktor RBMK-1000 z grafitem jako spowalniaczem neutronów, chłodzony lekką wodą. Zblokowanym z nim turbinom energetycznym dostarczał maksymalnie 1000 megawatów mocy.

Reaktory energetyczne RBMK swą konstrukcją bardzo przypominają reaktory wytwarzające pluton w radzieckich zakładach produkcji broni jądrowej. Niespotykanym w świecie ewenementem technicznym reaktorów RBMK jest możliwość wymiany poszczególnych prętów paliwowych w trakcie jego pracy. RBMK uznawane są za najbardziej niebezpieczne urządzenia cywilnej energetyki jądrowej: wypełnia je palny grafit i nie mają powszechnie stosowanej na Zachodzie wzmocnionej osłony betonowej.

• 26 kwietnia 1986 roku, godz. 1.23 czasu moskiewskiego (25 kwietnia, godz. 23.23 czasu polskiego) - po utracie przez personel elektrowni kontroli nad reaktorem numer 4 nastąpił w nim gwałtowny wzrost mocy, rozsadzenie systemu chłodzącego i rdzenia reaktora przez ekspandującą parę oraz pożar grafitu. Jak się ocenia, siła wybuchu była równoważna eksplozji tony trotylu.

Według oficjalnych danych radzieckich, katastrofa nastąpiła podczas doświadczalnego ustalania, jak długo po wyłączeniu reaktora i odcięciu pary roboczej turbiny bloku będą wytwarzać prąd siłą rozpędu. W trakcie eksperymentu z rdzenia reaktora usunięto niemal wszystkie pręty sterujące i w momencie awarii nie dało się wsunąć ich z powrotem.

W chwili katastrofy w odległym od elektrowni o 3 kilometry mieście Prypeć przebywało 45 tysięcy ludzi, w tym 16 tysięcy dzieci.

• 26 kwietnia do 4 maja - większość uwolnionego w wyniku wybuchu i pożaru materiału radioaktywnego przedostało się do środowiska w ciągu pierwszych 10 dni po katastrofie. Zmiana wiatru z początkowo północnego na południowy sprawiła, że najsilniej skażone zostało terytorium sąsiedniej Białorusi.

• 27 kwietnia do 5 maja - w ramach około 1800 lotów śmigłowców na płonący reaktor zrzucono około 5 tysięcy ton piasku z pochłaniającymi promieniowanie ołowiem i borem.

• 27 kwietnia - ewakuacja ludności Prypeci, gdzie mieszkali przede wszystkim pracownicy elektrowni i ich rodziny. Rozszerzona w ciągu kolejnych dni na 30-kilometrową strefę wokół elektrowni ewakuacja objęła ostatecznie 135 tysięcy ludzi.

• 28 kwietnia - wieczorny dziennik telewizyjny "Wremia" przyniósł pierwszą oficjalną radziecką informację o katastrofie w Czarnobylu. Potwierdziły się wcześniejsze obawy, że wykryta nad Skandynawią chmura radioaktywna, która spowodowała prewencyjne wyłączenie szwedzkich elektrowni atomowych pochodziła z awarii nuklearnej na wielką skalę.

• 6 maja - emisja materiałów promieniotwórczych do atmosfery została wstrzymana.

W likwidowaniu skutków katastrofy czarnobylskiej udział brało łącznie 800 tysięcy żołnierzy i cywilów - po połowie z Ukrainy i innych części ZSRR. Według norweskiej fundacji ekologicznej Bellona, w ciągu 10 lat po katastrofie zmarło 15 tysięcy z nich.

• 15-16 maja - na ruinach reaktora wybuchają kolejne pożary, powodując dodatkową emisję promieniotwórczości.

• 15 listopada - ukończono budowę betonowego sarkofagu, kryjącego szczątki reaktora nr 4.

• 22 grudnia 1988 roku - radzieccy naukowcy ujawniają, że sarkofag zaprojektowano z myślą utrzymania się jego konstrukcji tylko od 20 do 30 lat.

• 1989 - początek drugiego etapu przesiedleń ludności. Około 100 tysięcy ludzi musiało opuścić skażone tereny na Białorusi, Ukrainie i w Rosji.

• 20 kwietnia 1989 roku - rząd ZSRR ostatecznie zrezygnował z ukończenia budowy reaktorów numer 5 i 6 w Czarnobylu.

• 12 października 1991 roku - po pożarze reaktora numer 2 zostaje on definitywnie wyłączony.

• 12 grudnia 2000 roku - władze Ukrainy ostatecznie zamknęły czarnobylską elektrownię jądrową.

Zobacz archiwalne i współczesne zdjęcia z Czarnobyla