Patriarcha Moskwy Cyryl I - sylwetka

Patriarcha Cyryl I uważany jest za liberała i zwolennika większego udziału Cerkwi w polityce. Jego konserwatywni oponenci wytykają mu ekumenizm i rzekomą sympatię do katolicyzmu.

W Rosji Cyryl cieszy się opinią osoby o szerokiej erudycji, fundamentalnej wiedzy i błyskotliwym intelekcie. W Europie ma reputację hierarchy, zdolnego zarówno do skutecznej obrony tożsamości rosyjskiej Cerkwi, jak i rozwoju stosunków z Zachodem, w tym z Kościołem katolickim, który zna bardzo dobrze. Włada biegle trzema językami: angielskim, francuskim i niemieckim.

Cyryl często zabiera głos w kwestiach dotyczących rosyjskiej polityki; często spotyka się z prezydentem i premierem. W styczniu, po protestach przeciwko fałszerstwom przy urnach wyborczych w wyborach 4 grudnia, patriarcha Moskwy i całej Rusi wezwał rosyjskie władze do wysłuchania opozycji, domagającej się wolnych i uczciwych wyborów. Ostrzegł, że Rosji nie stać na kolejną rewolucję.

"Rząd powinien drogą dialogu i wsłuchiwania się w głosy społeczeństwa dokonać korekty kursu i wtedy wszystko będzie dobrze" - powiedział Cyryl w wywiadzie wyemitowanym w rosyjskiej telewizji z okazji Bożego Narodzenia, które prawosławie świętuje 7 stycznia.

Patriarcha angażuje się także w sprawy społeczne, zaproponował m.in. utworzenie telewizji kablowej, która pomogłaby w zaszczepieniu więźniom "innego systemu wartości i życiowych priorytetów".

Komentatorzy podkreślają, że po objęciu przez Cyryla urzędu patriarchy Moskwy i całej Rusi Cerkiew stała się bardziej otwarta na kontakty z Kościołem katolickim i Zachodem.

Cyryl podczas lipcowej rozmowy z premierem Włoch Mario Montim podkreślał, że w ostatnich latach stosunki rosyjskiego prawosławia z Watykanem "znacznie się poprawiły". Przyznał, że wciąż pozostają sporne kwestie ideologiczne. Spotkanie premiera i patriarchy włoskie media uznały za wydarzenie bez precedensu i wyraz wzajemnej woli zbliżenia Rzymu i Moskwy. Nie zdarzyło się wcześniej, aby premier Włoch był podejmowany przez zwierzchnika Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej w trakcie wizyty w Moskwie.

Patriarcha dąży także do poprawy relacji z Kościołem katolickim w Polsce, wzywa do pojednania Polaków i Rosjan.

Cyryl w czerwcu 2010 r. przyjechał na miejsce katastrofy polskiego Tu-154M pod Smoleńskiem, by uczcić pamięć prezydenta Lecha Kaczyńskiego i pozostałych ofiar. Odprawił tam litiję - nabożeństwo za zmarłych. Patriarcha wyraził przekonanie, że "Rosję i Polskę czeka lepsza przyszłość, w tym w sferze stosunków dwustronnych". "Jesteśmy dwoma bratnimi, słowiańskimi narodami, których losy są splecione" - oświadczył.

W tym samym czasie podczas pobytu w Katyniu Cyryl podkreślał, że "miejsce to powinno być miejscem świętych wspomnień, które pomogą nam jasno zrozumieć sens procesu historycznego, a jednocześnie - miejscem wspólnej modlitwy". "Nic tak nie jedna ludzi, jak wspólne cierpienie" - podkreślił.

"Jeśli chodzi o relacje bratnich narodów, rosyjskiego i polskiego - dlatego bratnich, gdyż jesteśmy Słowianami - to potrzebujemy pełnego pojednania. Niech to wspólne cierpienie, wspólny ból i wspólna krew pojednają nas ponad tymi wszystkimi historiozoficznymi i innymi rozbieżnościami, które występują" - mówił wówczas patriarcha.

W lipcu tego roku Cyryl podczas uroczystości poświęcenia w lesie katyńskim cerkwi Zmartwychwstania Chrystusa powiedział, że "Katyń to tragedia dwóch narodów: rosyjskiego i polskiego". Wyraził też nadzieję, że uroczystość ta jest "kolejnym krokiem ku zbliżeniu narodów rosyjskiego i polskiego", dodając, że "Katyńska cerkiew Zmartwychwstania Chrystusa będzie symbolem jedności dla wszystkich chrześcijan".

Patriarcha nawiązał również do jego zbliżającej się wizyty w Polsce. Powiedział, że cieszy się, iż w najbliższym czasie będzie mógł odwiedzić miejsce pielgrzymek wyznawców prawosławia na Górze Grabarce. Podkreślił też, że cieszy go również możliwość spotkania z władzami polskiego Kościoła rzymskokatolickiego i władzami Rzeczypospolitej Polskiej.

Po objęciu urzędu patriarchy przez Cyryla w Rosyjskim Kościele Prawosławnym doszło do znacznych zmian organizacyjnych. W latach 2009-2010 powstały nowe agendy Kościoła, m.in.: wydziały ds. relacji ze społeczeństwem, ds. kozactwa, ds. służby kapelanów w więzieniach, Patriarsza Rada Kultury oraz zarząd gospodarczo-finansowy.

W 2011 r. powstała również Wyższa Rada Kościelna, odgrywająca rolę organu zarządzającego Kościołem między posiedzeniami Świętego Synodu. W czasie posiedzeń Świętego Synodu pod przewodnictwem patriarchy Cyryla powołano osiem nowych diecezji i wyświęcono piętnastu nowych biskupów.

Po raz pierwszy w najnowszej historii Rosji Cyryl dokonał w Wielki Czwartek obrzędu obmycia nóg 12 duchownym. Obrzęd obmycia nóg jest znakiem pokory, którą Chrystus okazał wobec swoich uczniów. Nawiązuje do sceny z Ewangelii według św. Jana, gdy Chrystus przed spożyciem Ostatniej Wieczerzy przepasał się prześcieradłem i umył stopy 12 apostołom na znak, że jest ich sługą.

W liście skierowanym w grudniu 2009 roku do sekretarza generalnego Rady Europy Thorbjoerna Jaglanda, Cyryl napisał, że Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu w stopniu niewystarczającym uwzględnia w swej pracy interesy wierzących. Zdaniem patriarchy Cyryla w pracy Trybunału niekiedy dochodzi do jednostronnego wykorzystywania interpretacji praw indywidualnych ze szkodą dla praw grupowych "tradycyjnych organizacji religijnych, które są zakorzenione w historii i kulturze narodów europejskich".

Cyryl (Włodzimierz Michajłowicz Gundiajew) urodził się 20 listopada 1946 roku w Leningradzie. Po ukończeniu szkoły średniej studiował w seminarium duchownym, a następnie w Akademii Duchownej w Leningradzie.

W roku 1970 ukończył studia i uzyskał tytuł kandydata nauk teologicznych. W roku 1969 wstąpił do klasztoru, a w roku 1971 został przedstawicielem Patriarchatu Moskiewskiego przy Światowej Radzie Kościołów. W latach 1974-1984 archimandryta Cyryl był rektorem Seminarium i Akademii Duchownej w Leningradzie. W 1976 roku został biskupem, a w roku 1977 arcybiskupem.

W 1984 abp Cyryl objął katedrę smoleńską i wiaziemską, a w roku 1988 - smoleńską i kaliningradzką. W roku 1989 arcybiskup Cyryl objął kierownictwo Wydziału Zagranicznego Patriarchatu Moskiewskiego i został stałym członkiem Synodu Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. W 1991 roku abp Cyryl otrzymał godność metropolity smoleńskiego i kaliningradzkiego.

Abp Cyryl był przedstawicielem wielu międzynarodowych teologicznych konferencji naukowych, w imieniu Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego (RKP) prowadził dialog z przedstawicielami Kościoła rzymskokatolickiego, wchodził w skład zagranicznych delegacji RKP. W październiku 1977 r. razem z ówczesnym patriarchą Pimenem złożył wizytę ówczesnemu patriarsze konstantynopolitańskiemu Dymitrowi I. W latach 1979-1988 r. był członkiem dwóch komisji synodalnych RKP: ds. jedności chrześcijańskiej i ds. obchodów 1000-lecia chrztu Rusi.

Metropolita Cyryl angażował się w prace mediów prawosławnych w Rosji. Od 1994 r. prowadził program "Słowo pasterza" (TV ORT; obecnie TV 1), był głównym redaktorem periodyków: "Cerkiew i czas" (od 1991 r.), "Smoleńskie wiadomości diecezjalne", "Prawosławny pielgrzym". Aktywnie uczestniczył w pracach w cerkiewno-naukowej komisji ds. wydania "Prawosławnej Encyklopedii".

Cyryl gościł w Polsce w 2004 roku jako metropolita smoleński i kaliningradzki, a jednocześnie kierownik Wydziału Zagranicznego Patriarchatu Moskiewskiego, kiedy to został uhonorowany tytułem doktora honoris causa Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej (ChAT) w Warszawie.

Po śmierci patriarchy moskiewskiego i całej Rusi Aleksego II w grudniu 2008 r. pełnił funkcję strażnika patriarszego tronu, czyli tymczasowej głowy RKP.

Na urząd patriarchy moskiewskiego i całej Rusi został wybrany przez Sobór Lokalny Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego 27 stycznia 2009 r., zaś jego uroczysta intronizacja odbyła się 1 lutego tego samego roku.

Patriarcha Cyryl prowadzi cotygodniowy program "Słowo pasterza". Odbył wizyty duszpasterskie do większości eparchii Kościoła, w tym tych położonych poza Rosją europejską (Syberia, Sachalin). Za swoje pierwszoplanowe zadanie uważa kontynuowanie aktywności poprzednika, Aleksego II, w zakresie odbudowy zniszczonych w ZSRR świątyń i reaktywowania parafii. Uzyskał m.in. zgodę władz Moskwy na budowę 200 nowych cerkwi w Moskwie.

W 2010 Rosyjski Instytut Biograficzny ogłosił patriarchę człowiekiem roku w Rosji w kategorii "religia", uzasadniając tę decyzję jego "ogromnym wkładem w duchowe odrodzenie Rosji". Autor publikacji książkowych, rozpraw i artykułów prasowych o tematyce teologicznej.