Cmentarz Komunalny na Powązkach

Na mogiłach obu bohaterów niepodległej Polski, tak różniących się życiorysami, zawsze znajdują się zapalone znicze pamięci.

Cmentarz powstał jako cmentarz wojskowy w 1912 roku, kiedy to z polecenia carskich władz wojskowych założono na Powązkach cmentarz prawosławny dla żołnierzy z rosyjskiego garnizonu warszawskiego. Po odzyskaniu niepodległości, w listopadzie 1918 roku, zarząd cmentarza przejęło polskie duszpasterstwo wojskowe, nadając mu nazwę Cmentarza Wojskowego na Powązkach.

Pierwsze mogiły żołnierzy Wojska Polskiego pochodzą z końca 1918 roku oraz z lat 1919 i 1920. Spoczywa w nich ponad 2500 żołnierzy, najwięcej z wojny polsko-bolszewickiej.

W latach II Rzeczypospolitej kwaterę A-5 przeznaczono dla byłych legionistów, a kwaterę A-18 dla oficerów I Korpusu Polskiego na Wschodzie - Dowborczyków. Z tego okresu pochodzą również groby indywidualne dawnych uczestników różnych formacji polskich, walczących o niepodległość w I wojnie światowej i wojnie 1920 roku. Na cmentarzu złożono również prochy żołnierzy polskich poległych w powstaniu listopadowym, a kwaterę C-15 oddano weteranom powstania styczniowego.

Żołnierze września 1939 roku - obrońcy Warszawy, twierdzy Modlin i bitwy nad Bzurą - zajmują 13 kwater. Dla bohaterskich uczestników Powstania Warszawskiego przeznaczono kilkanaście kwater. Oddzielnie spoczywają ofiarni pracownicy Elektrowni Warszawskiej, polegli w powstaniu. Ostatnią wojenną kwaterę zajmują żołnierze I Armii Ludowego Wojska Polskiego, którzy zginęli w walce o wyzwolenie Warszawy w 1945 roku.

Wzniesiono również wiele pomników: Gloria Victis, Mauzoleum Polaków pomordowanych w obozach koncentracyjnych - na wieczną pamięć potomnych. Są mogiły symboliczne, w tym ofiar Katynia oraz m.in. skazanego na karę śmierci przez komunistyczny sąd członka Kierownictwa Walki Podziemnej Augusta Emila Fieldorfa pseud. "Nil".

Tu spoczywają także osoby cywilne, ludzie zasłużeni dla narodu i kraju: bard "Solidarności" Jacek Kaczmarski; as myśliwski Stanisław Skalski; twórca największych sukcesów polskiej piłki Kazimierz Górski; żołnierz AK, autor "Kamieni na szaniec" Aleksander Kamiński i bohaterowie jego książki Tadeusz Zawadzki pseud. Zośka, Maciej Dawidowski pseud. Alek i Jan Bytnar pseud. Rudy; autorzy książek, na których wychowują się kolejne pokolenia dzieci Jan Brzechwa i Julian Tuwim; autorka "Medalionów" Zofia Nałkowska; poeta Władysław Broniewski; dziennikarz, który został zastrzelony w Iraku Waldemar Milewicz; pianista i kompozytor Władysław Szpilman; twórca "Monaru" Marek Kotański, dziennikarz i reportażysta Ryszard Kapuściński, scenarzysta Jerzy Janicki, aktor Jan Kociniak czy leksykograf Władysław Kopaliński.

Skomplikowana historia kraju sprawiła, że po latach obok niekwestionowanych bohaterów spoczywają tam też działacze komunistyczni i włodarze PRL-u.

W pobliżu głównej alei góruje mauzoleum Bolesława Bieruta, jest też - znacznie skromniejszy - grób Władysława Gomułki. Ponadto w różnych miejscach cmentarza spoczywają znani politycy z czasów PRL, a wśród nich wieloletni przewodniczący Rady Państwa Edward Ochab i Henryk Jabłoński, premier w latach 1970-1980 Piotr Jaroszewicz i liczni komunistyczni działacze różnych szczebli.

Dziś niektóre ich groby mają zmienione przez rodziny tablice, już bez wymieniania "zasług" z przeszłości. Na niektórych grobach pojawiły się krzyże.

W roku 1998 Rada m.st. Warszawy przywróciła Cmentarzowi dawną nazwę Cmentarz Wojskowy.