Zamach stanu - cel
Zamach stanu narusza porządek konstytucyjny państwa, a jego celem jest szybkie przejęcie kontroli nad najważniejszymi instytucjami, takimi jak władza wykonawcza, media czy systemy łączności.
Aby zamach był skuteczny, konieczne jest zaskoczenie oraz opanowanie strategicznych punktów w państwie. Często towarzyszą mu wystąpienia społeczne, takie jak protesty lub zamieszki.
Zamach stanu - konsekwencje prawne w Polsce
W polskim Kodeksie karnym zamach stanu jest jednym z najcięższych przestępstw przeciwko państwu. Przepisy regulujące tę kwestię znajdują się w art. 127 oraz art. 128 Kodeksu karnego.
Zgodnie z art. 127 § 1, każdy, kto dąży do pozbawienia niepodległości państwa, oderwania części jego terytorium lub zmiany ustroju konstytucyjnego przy użyciu przemocy, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 10 lat lub dożywotniemu więzieniu.
Dodatkowo art. 128 § 1 przewiduje karę od 3 do 20 lat pozbawienia wolności dla osoby, która podejmuje działania zmierzające do obalenia przemocą konstytucyjnych organów państwa.
Przygotowania do zamachu stanu, takie jak planowanie lub gromadzenie środków, są również karalne i grozi za nie od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności.
Zamach stanu - najgłośniejsze przypadki na świecie
W historii miało miejsce wiele zamachów stanu, które wpłynęły na losy państw. Do najbardziej znanych należą:
- Zamach stanu Napoleona Bonaparte (1799 r.) - przewrót 18 brumaire’a, w wyniku którego Napoleon przejął władzę we Francji, kończąc rządy Dyrektoriatu.
- Pucz monachijski (1923 r.) - nieudana próba przejęcia władzy w Niemczech przez Adolfa Hitlera i jego zwolenników.
- Zamach stanu w Chile (1973 r.) - obalenie demokratycznie wybranego prezydenta Salvadora Allende przez wojsko pod dowództwem generała Augusto Pinocheta.
- Zamach stanu w Egipcie (2013 r.) - przejęcie władzy przez wojsko po masowych protestach przeciwko prezydentowi Mohammedowi Mursiemu.
- Zamach stanu w Turcji (2016 r.) - nieudana próba obalenia rządu prezydenta Recepa Tayyipa Erdoğana przez część wojska.
Zamach stanu w Polsce
Prok. Michał Olszewski wszczął w tej sprawie śledztwo, a następnie został zawieszony na pół roku przez ministra sprawiedliwości, prokuratora generalnego Adama Bodnara.