Artykuł 4. NATO

Traktat Północnoatlantycki określa warunki współpracy państw członkowskich NATO w zakresie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego. Jednym z najważniejszych przepisów tego dokumentu jest artykuł 4.

"Strony będą się wspólnie konsultowały, ilekroć, zdaniem którejkolwiek z nich, zagrożone będą integralność terytorialna, niezależność polityczna lub bezpieczeństwo którejkolwiek ze Stron".

Artykuł 4. Traktatu Północnoatlantyckiego pozwala na odbycie konsultacji między członkami NATO na forum Rady Północnoatlantyckiej, która składa się z przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich. Przesłanki do uruchomienia artykułu 4. NATO to przede wszystkim zagrożenie dla integralności terytorialnej jakiegokolwiek państwa członkowskiego.

Przepisy artykułu 4. dotyczą również narażenia na utratę bezpieczeństwa lub niezależności politycznej kraju, który ratyfikował Traktat Północnoatlantycki.

Co ważne artykuł 4. nie dotyczy faktycznego ataku na terytorium lub siły zbrojne państwa członkowskiego, gdyż zastosowanie w takiej sytuacji ma artykuł 5. NATO.

W przypadku zaistnienia jakiejkolwiek przesłanki, wyczerpującej przepisy artykułu 4. Traktatu Północnoatlantyckiego, każde państwo członkowskie ma możliwość zwołania konsultacji. Polega to na przedstawieniu na forum Rady Północnoatlantyckiej stanu faktycznego, którego dotyczy spotkanie, a także przeprowadzenia kompleksowych dyskusji i konsultacji w celu wypracowania wspólnego stanowiska i ewentualnego podjęcia dalszych działań mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa członkom sojuszu.

Od powstania Sojuszu Północnoatlantyckiego w 1949 roku artykuł 4. uruchamiany był 7-krotnie. Co ciekawe wszystkie przypadki miały miejsce już w XXI wieku. 5 razy z tej możliwości korzystała Turcja (pierwszy raz w 2003 roku po rozpoczęciu wojny w Iraku, natomiast ostatni przypadek miał miejsce w 2021 roku, gdy wojsko syryjskie zabiło tureckiego żołnierza). W pozostałych dwóch przypadkach jedną ze stron uruchamiających artykuł 4. NATO była Polska. Miało to miejsce w 2014 roku, po aneksji Krymu przez Rosję oraz w lutym 2022 roku po inwazji Rosji na Ukrainę.