Powstanie PZPR
Podstawą do powstania Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej było połączenie Polskiej Partii Robotniczej z Polską Partią Socjalistyczną. Kongres Zjednoczeniowy PPR i PPS odbył się w dniach 15-21 grudnia 1948 roku. Przed zjednoczeniem z obu partii zostali usunięci członkowie, którzy sprzeciwiali się połączeniu lub byli oskarżani o odchylenia prawicowo-nacjonalistyczne.
W momencie utworzenia Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej należało do niej ponad 1,5 miliona członków, z czego ponad milion wywodziło się z PPR, a reszta z PPS.
PZPR — program i cele
Przez cały okres PRL partia miała charakter państwowy, a poprawka do konstytucji PRL z 1976 roku dawała jej władzę absolutną. Kontrolowała większość dziedzin życia obywateli, a przede wszystkim gospodarkę nakazowo-rozdzielczą poprzez swój zbiurokratyzowany aparat władzy. Celem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej było stworzenie społeczeństwa komunistycznego na kształt radzieckich odpowiedników, a oparcie ideologiczne znajdowała w doktrynie komunistycznej.
W programie PZPR nie było miejsca na żadną własność prywatną. Nasycanie elementami narodowymi wraz z ogólną indoktrynacją społeczeństwa miało na celu podporządkowanie obywateli władzy i stłumienie w zarodku wszystkich prób dążeń liberalnoniepodległościowych.
Struktura organizacyjna i władze PZPR
Najważniejszą rolę w strukturach partyjnych Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej pełnił Komitet Centralny, Biuro Polityczne, a także sekretariaty obu tych organów. Na czele partii stał I sekretarz. Wszystkie organy władzy wykonawczej podlegały kontroli ze strony władz ZSRR.
Na samym dole struktur organizacyjnych PZPR znajdowała się podstawowa organizacja partyjna, czyli POP, która była obecna w każdym elemencie życia obywateli.