3 maja

Geneza święta 3 Maja sięga końca XVIII wieku, który w historii Polski był naznaczony głębokimi kryzysami politycznymi i terytorialnymi. W momencie, gdy Rzeczpospolita Obojga Narodów znajdowała się w niebezpieczeństwie ze strony mocarstw sąsiednich oraz z powodu wewnętrznych konfliktów, polityczne elity zgodziły się, że istnieje konieczność reformy państwa.

W celu podjęcia działań naprawczych został w październiku 1788 roku zwołany Sejm Wielki, znany również jako Sejm Czteroletni. Obradował on do maja 1792 roku.

Już na początku obrad pojawił się pomysł uchwalenia nowej konstytucji, która miała uregulować najważniejsze kwestie ustrojowe i instytucjonalne Rzeczypospolitej.

3 maja 1791 roku Sejm Wielki uchwalił nową Konstytucję ustrojową, która była odpowiedzią na kryzysowe wyzwania, w obliczu których stała Rzeczpospolita Obojga Narodów. Była to pierwsza w Europie i druga na świecie, po amerykańskiej z 1787 roku, spisana konstytucja.

Konstytucja ta ustanawiała ustrój monarchii konstytucyjnej oraz wprowadzała zasadę trójpodziału władzy. Konstytucja 3 Maja zniosła liberum veto, konfederację i wolną elekcję.

Mimo że próba reformy Rzeczypospolitej została udaremniona przez interwencję militarną Rosji w 1792 roku, Konstytucja 3 Maja pozostaje jednym z fundamentów polskiej państwowości i tradycji politycznej.

Dzień uchwalenia Konstytucji 3 Maja (3 maja 1791 roku) został niemal natychmiast uznany za święto narodowe. Niemniej przez 123 lata zaborów Polski jego obchody były surowo zakazane. Po przywróceniu niepodległości w 1918 roku święto zostało ustanowione oficjalnie w II Rzeczypospolitej Polskiej w 1919 roku, lecz zostało zdelegalizowane przez niemieckich i sowieckich okupantów podczas II wojny światowej.

Po zakończeniu wojny święto 3 Maja było obchodzone jedynie do 1946 roku. Święto 3 Maja zostało oficjalnie zniesione w 1951 roku, a w czasach PRL jego świętowanie było zakazane. W 1990 roku, po upadku komunizmu, Święto Narodowe Trzeciego Maja ponownie proklamowano oficjalnym świętem narodowym Polaków.

Obecnie Święto Konstytucji 3 Maja to święto państwowe, które jest dniem ustawowo wolnym od pracy.

Od 2007 roku 3 maja jest świętowany również na Litwie.

Jednak tam zaliczany jest do "dni upamiętnianych" i nie jest na Litwie dniem wolnym od pracy.