Warszawski Cmentarz Żydowski

W przeddzień katolickiego święta Wszystkich Świętych, również na nim porządkuje się groby, zapale znicze i czci pamięć zmarłych. W ciągu ponad 200 lat pochowano na nim ok. 250 tys. osób.

- Większość społeczności żydowskiej w Warszawie jest bardzo zasymilowana już ze społecznością polską, wobec tego przejęła niektóre ich święta. 1 listopada cmentarz jest tłumnie odwiedzany, ludzie przychodzą, zapalają świece. Pod tym względem nie różni się niczym od innych cmentarzy - mówił dyrektor Cmentarza Żydowskiego, Przemysław Szpilman.

W chwili założenia, kirkut podzielony był, zgodnie z żydowską tradycją, na dwie części - w jednej grzebano kobiety, a w drugiej mężczyzn. Z początku cmentarz ten był uznawany za elitarny, gdyż grzebano na nim zamożniejszych mieszkańców Warszawy; ubożsi grzebani byli na cmentarzu na Targówku.

W połowie XIX wieku nastąpił podział cmentarza na cztery części (kategorie): kwatery konserwatywne dla ortodoksów podobnie jak tzw. kwatery porządkowe były podzielone na część męską i kobiecą. Natomiast w tzw. kwaterach dziecinnych i postępowych - kobiety i mężczyzn chowano bez podziału.

Na cmentarzu obowiązywał przepis zabraniający ustawiania figur przedstawiających postaci ludzkie, a także zdjęć zmarłych, nawet w części postępowej.

- To miejsce spoczynku ludzi, którzy wnieśli duży wkład nie tylko w kulturę żydowską, ale również w kulturę polską - tłumaczył Szpilman.

Znajdują się tam groby wielu wybitnych i znanych Żydów, między innymi: Szymona Askenazego (historyka), Ludwika Zamenhofa (twórcy języka esperanto), Estery Racheli Kamińskiej (aktorki i założycielki Teatru Żydowskiego w Warszawie), malarza Aleksandra Lessera, Józefa Goldszmita (adwokata, ojca Janusza Korczaka), Icchoka Lejbusza Pereca (poety i pisarza), Szymona Anskiego (pisarza i działacza socjalistycznego), Juliana Stryjkowskiego (pisarza).

Na terenie cmentarza jest również kilka mogił symbolicznych, np. Janusza Korczaka, który wraz ze swoimi wychowankami z Żydowskiego Domu Dziecka zginął w Treblince, czy Pomnik Pamięci Dzieci - Ofiar Holokaustu.

Szczególne miejsce zajmuje kwatera żydowskich żołnierzy i oficerów Wojska Polskiego, poległych w obronie Warszawy w 1939 roku. Jest też pomnik żydowskich oficerów Wojska Polskiego, którzy zostali zamordowani w Katyniu, Miednoje, Kozielsku, Ostaszkowie i Charkowie.

Podczas II wojny światowej na cmentarzu pochowano tysiące Żydów zmarłych w getcie warszawskim. Jest wśród nich Adam Czerniaków - przedwojenny senator RP, przewodniczący Gminy Wyznanowej Żydowskiej, a w getcie warszawskim prezes Rady Żydowskiej (Judenrat). Znajdują się tu także kwatery i groby powstańców getta warszawskiego, partyzantów żydowskich i żydowskich powstańców z powstania warszawskiego 1944 roku.

Unikatem na terenie cmentarza jest jedyna, ocalała z pożogi wojennej XIX-wieczna żelazna latarnia, która po rekonstrukcji stoi na dziedzińcu przy wejściu na cmentarz.

Cmentarz należy do warszawskiej gminy wyznaniowej żydowskiej i jako jedyny cmentarz żydowski w Warszawie, nadal jest czynny. Rocznie odbywa się tu od 20 do 25 pochówków.