"Poprzednik" Leona XIV zasłynął na całym świecie. Nowy papież powtórzy sukces?

Leon XIII zasiadał na tronie św. Piotra przez 25 lat, 5 miesięcy i kilkanaście dni - od 20 lutego 1878 do 20 lipca 1903 roku. To czwarty najdłuższy pontyfikat w historii, ustępujący jedynie apostołowi Piotrowi, Piusowi IX i Janowi Pawłowi II. Ćwierć wieku jego rządów to epoka przełomu, w której Kościół odnalazł swoje miejsce w nowoczesnym świecie.

Gioacchino Vincenzo Raffaele Luigi Pecci, przyszły Leon XIII, przyszedł na świat 2 marca 1810 roku w malowniczym Carpineto Romano, niedaleko Rzymu. Szóste dziecko arystokratycznej rodziny hrabiego Lodovica Pecci i Anny Prosperi-Buzi dorastało w atmosferze wiary i odpowiedzialności. Studiował prawo i filozofię na rzymskich uczelniach, by w 1837 roku, dokładnie 31 grudnia, przyjąć święcenia kapłańskie.

Jego kariera rozkwitła w dyplomacji: jako reprezentant Stolicy Apostolskiej w Wenecji, Szwajcarii i Paryżu zyskał opinię mistrza negocjacji.

W 1846 roku objął biskupstwo Perugii, a w 1853 roku Pius IX mianował go kardynałem. Dwadzieścia pięć lat później, 20 lutego 1878 roku, konklawe powierzyło mu klucze św. Piotra. Tak rozpoczął się jeden z najdłuższych pontyfikatów w historii Kościoła, trwający aż do 20 lipca 1903 roku.

Leon XIII, papież przełomu XIX i XX wieku, jawi się jako postać pełna kontrastów - tradycjonalista o otwartym umyśle, który łączył głęboką wiarę z fascynacją nowoczesnością.

Jego zamiłowanie do poezji po łacinie maluje obraz człowieka renesansu w papieskich szatach. Tworzył elegijne wiersze, które recytował podczas dyplomatycznych przyjęć, a jego utwory, pieczołowicie przechowywane w watykańskich archiwach, świadczą o literackim kunszcie i umiłowaniu klasycznej kultury Rzymu.

Nie był to jednak jedynie erudyta. W 1881 roku podjął przełomową decyzję o otwarciu archiwów watykańskich dla historyków, umożliwiając badania nad średniowieczem i rzucając nowe światło na dzieje Kościoła. Ten gest, choć z pozoru administracyjny, zrewolucjonizował naukę historyczną, czyniąc Leona XIII pionierem transparentności w instytucji strzegącej tajemnic przez wieki.

Nie mniej fascynująca była jego postawa wobec nauki, która odróżniała go od wielu poprzedników. W epoce, w której teoria ewolucji budziła gorące spory, Leon XIII nie wdawał się w konflikty, lecz promował harmonię między wiarą a rozumem, zachęcając do dialogu między teologią a odkryciami naukowymi.

Encyklika Rerum Novarum, ogłoszona 15 maja 1891 roku przez papieża Leona XIII, stanowi kamień milowy w historii katolickiej nauki społecznej, oferując odpowiedź na dramatyczne wyzwania społeczno-ekonomiczne epoki rewolucji przemysłowej.

Kiedy masowa urbanizacja i nowe technologie produkcyjne prowadziły do wyzysku robotników, nierówności majątkowych i erozji tradycyjnych struktur społecznych, Leon XIII podjął próbę zdefiniowania moralnych ram dla relacji między pracą a kapitałem.

Dokument, skierowany do wszystkich biskupów katolickich, diagnozował "nędzę i ucisk, które niesprawiedliwie dotykają większości klasy robotniczej". Papież proponował trzecią drogę, odrzucając zarówno socjalizm, który negował prawo własności prywatnej, jak i niekontrolowany kapitalizm, który faworyzował zysk kosztem ludzkiej godności.

Podkreślając chrześcijańskie zasady sprawiedliwości i solidarności, Rerum Novarum wzywała do dialogu między pracodawcami a pracownikami, aby przezwyciężyć konflikty klasowe i budować społeczeństwo oparte na wzajemnym szacunku.

Leon XIII stanowczo bronił praw robotników do uczciwego wynagrodzenia, które pozwala na utrzymanie rodziny, oraz do tworzenia związków zawodowych, które miały chronić ich interesy przed nadużyciami ze strony pracodawców. Papież podkreślał, że własność prywatna jest naturalnym prawem człowieka, niezbędnym dla wolności i rozwoju osobistego, ale jej użytkowanie musi uwzględniać dobro wspólne - bogaci mają moralny obowiązek wspierać uboższych.

Encyklika wskazywała także na aktywną rolę państwa w zapewnianiu sprawiedliwości społecznej, sugerując, że rządy powinny regulować warunki pracy, zapobiegać wyzyskowi i chronić najsłabszych. Leon XIII nie ograniczał się do krytyki systemów ekonomicznych; wzywał Kościół do odgrywania roli moralnego przewodnika, nauczając zasad etycznych i promując harmonię społeczną. To holistyczne podejście, łączące prawa jednostki z odpowiedzialnością zbiorową, uczyniło Rerum Novarum dokumentem o uniwersalnym przesłaniu.

Papież Leon XIII pozostawił po sobie bogatą spuściznę, która wykraczała poza mury Watykanu, obejmując reformy społeczne, edukacyjne, misyjne i dyplomatyczne. Jego pontyfikat, trwający 25 lat, pozwolił mu na realizację licznych inicjatyw, które ukształtowały oblicze katolicyzmu na przełomie XIX i XX wieku.

Leon XIII znacząco przyczynił się do rozwoju myśli katolickiej, promując tomizm, czyli system teologiczny św. Tomasza z Akwinu, co było widoczne w encyklice Æterni Patris z 1880 roku. Założył również Obserwatorium Watykańskie, otwierając Kościół na postęp naukowy, szczególnie w kontekście współistnienia wiary i nauki. Aktywnie wspierał misje w Afryce i Ameryce Południowej. Stworzył 248 nowych diecezji i archidiecezji oraz 48 prefektur apostolskich. Jego działania obejmowały również ustanowienie kolegiów dla Ormian (1884) i Rusinów, a także seminarium dla Chaldejczyków w Mossulu.

Zyskał sympatię dziennikarzy dzięki poczuciu humoru. Legenda głosi, że raz rzucił w reportera papierowym samolotem, gdy pytanie okazało się zbyt rozwlekłe. Jego otwartość na naukę i dialog z nowoczesnością sprawiły, że nazywano go "papieżem z ludzką twarzą". To on pokazał, że wiara może iść w parze z postępem.

Dziś, gdy Leon XIV, były kardynał Robert Prevost, staje na czele Kościoła, jego wybór imienia budzi nadzieję. Amerykanin z doświadczeniem misyjnym w Peru otwiera Watykan na młodsze pokolenia, nie zapominając o dziedzictwie Leona XIII.

Czy jego pontyfikat okaże się równie przełomowy jak Rerum Novarum? Czas pokaże, ale jedno jest pewne: imię Leon zobowiązuje. Nowy papież wchodzi na scenę z misją dialogu i odnowy, a świat patrzy z uwagą.