"Druga kadencja Tuska może zależeć od kalkulacji partii europejskich"

Tusk został wybrany na przewodniczącego Rady Europejskiej w 2014 roku na dwa i pół roku. Jego kadencja upływa z końcem maja 2017 roku, ale zgodnie z unijnym traktatem może być wybrany na drugą kadencję. Nieoficjalnie dyplomaci przyznawali, że wstępne ustalenia przywódców zakładały, iż były polski premier miałby kierować Radą Europejską przez pięć lat, jak jego poprzednik, Belg Herman Van Rompuy.

Ponowny wybór wymagać będzie jednak formalnej decyzji przywódców państw UE. Zgodnie z traktatem Rada Europejska wybiera przewodniczącego kwalifikowaną większością głosów. W praktyce jednak dąży się do konsensusu, by nie osłabiać już na starcie pozycji szefa tej instytucji.

Przymiarki do podjęcia decyzji zaczną się zapewne pod koniec bieżącego roku albo na początku przyszłego. Warunkiem ponownego wyboru Tuska będzie zarówno jego zgoda, jak i poparcie przywódców państw Wspólnoty. Sondowanie szans na to poparcie albo ewentualne poszukiwania nowego kandydata odbywać się będzie zakulisowo, w drodze nieformalnych konsultacji, których poprowadzenie może wziąć na siebie przywódca kraju pełniącego akurat przewodnictwo w UE.

Niepisaną zasadą jest też to, że na czele Rady Europejskiej powinna stać osoba, która była szefem rządu bądź głową państwa. Dyplomaci przyznają, że trudno wyobrazić sobie sytuację, by na przewodniczącego tej instytucji wybrano kogoś, kto nie ma poparcia rządu kraju, z którego pochodzi, choć teoretycznie byłoby to możliwe.

Przy obsadzie najwyższych unijnych stanowisk znaczenie ma też zawsze układ sił między największymi europejskimi partiami politycznymi oraz równowaga między regionami Unii. Ponadto przynajmniej jedną z najważniejszych funkcji w UE powinna pełnić kobieta.

W 2014 roku stanowiska podzielili między siebie chadecy i socjaliści. Chadecka Europejska Partia Ludowa, która wygrała ostatnie wybory do Parlamentu Europejskiego i dwa lata temu była najsilniej reprezentowana w Radzie Europejskiej (czyli w gronie szefów państw i rządów), dostała stanowisko przewodniczącego Komisji Europejskiej (objął je Luksemburczyk Jean-Claude Juncker) oraz szefa Rady Europejskiej (Tusk).

Z kolei socjaliści obsadzili urząd wysokiego przedstawiciela UE do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. Funkcję tę pełni Włoszka Federica Mogherini. Socjalistą jest także obecny szef PE, Niemiec Martin Schulz, którego kadencja upływa w styczniu przyszłego roku.

To, kto zostanie następnym szefem europarlamentu, może mieć wpływ na wybór przewodniczącego Rady Europejskiej kilka miesięcy później. Kadencje szefa KE oraz szefowej unijnej dyplomacji trwają pełne pięć lat i tu w przyszłym roku nie będzie zmian.

Zgodnie z umową koalicyjną między chadekami i socjalistami w PE w 2017 roku na czele europarlamentu powinien stanąć chadek. Wówczas europejska chadecja miałaby jednak aż trzy z czterech najwyższych stanowisk w UE (szefa europarlamentu, Rady Europejskiej i Komisji Europejskiej).

Problem w tym, że przez ostatnie kilkanaście miesięcy chadecy stracili władzę w kilku krajach unijnych (w tym w Polsce), a wzmocnili się socjaliści oraz liberałowie. Te trzy rodziny polityczne mają obecnie mniej więcej równą reprezentację w Radzie Europejskiej. A w nadchodzących miesiącach ten układ sił może się zmienić jeszcze bardziej na niekorzyść chadeków, bo do urn ponownie pójdą Hiszpanie.

Zdaniem brukselskich komentatorów, można wyobrazić sobie, że wzmocnieni socjaliści zażądają stanowiska szefa Rady Europejskiej dla swojego kandydata, a być może i liberałowie zechcą być uwzględnieni w nowym rozdaniu.

Z Brukseli Anna Widzyk