Antonio Damasio, wprowadzając słuchaczy do tematyki wykładu, wymienił konwencjonalne przyczyny rozwoju kultury: intelekt człowieka, posługiwanie się językami, tworzenie społeczności, selekcję genetyczną. - Uznaje się, że jesteśmy najlepsi w tworzeniu wspólnych konwencji. Możemy wspólnie działać (...). Ten aspekt uspołecznienia jest bardzo ważny dla budowania kultury - dodał. Kultura afektu Wszystkie konwencjonalne czynniki - jak zaznaczył naukowiec - są prawdziwe i zostały wykorzystane w rozwoju kultur. - Ale chciałem coś jeszcze dodać: rolę afektów - mówił Damasio, podkreślając znaczenie emocji. Przypomniał, że inne gatunki też mają uczucia, ale nie tworzą kultur. - To, że kładę nacisk na afekt, w ramach niego na uczucia - coś, co odczuwamy jednostkowo, co nie należy do sfery publicznej - jest bardzo ważne. Ale nie będę stawiał jednego przeciwko drugiemu. Nie stawiam wiedzy przeciwko umysłowi, zdolności tworzenia - refleksji - zaznaczył Damasio. - Nie mówię o fajnych, ciepłych emocjach, ale o tych, które są elementem afektu - podkreślił i dodał: mnóstwo rzeczy, które dzieją się w naszej kulturze, wynika z gniewu. Gniew jest emotywny - daje jasne korzyści. Podkreślił, że motywatorem do rozwoju intelektualnego niekoniecznie musi być ból czy cierpienie. Czasem do rozwoju może nas motywować przekonanie o tym, że sprawi nam to przyjemność. Uczucia są ekspresją naszego ciała - Fundamentem afektu jest homeostaza, częściowo zarządzana przez procesy afektywne. Dotyczy to również prostych, nie tylko złożonych organizmów. Homeostazę mają również bakterie - zaznaczył. Podkreślił, że życie i homeostaza są nierozłączne. - Elementem zasadniczym jest uczucie, a więc mentalna ekspresja stanów cielesnych. Ludzie bardzo często mylą uczucia z emocjami, myślą o pozytywnych i negatywnych emocjach, sztywnych stereotypach. Zastanówmy się, czym jest uczucie z punktu widzenia fizjologii - zachęcił. Uczucia są odpowiedzialne za nasz stan w danej chwili. Jeśli czujemy się dobrze, to dlatego, że czujemy, iż nasz organizm w danej chwili działa dobrze. Uczucia są ekspresją naszego ciała - to nie jest coś umysłowego. To biologia determinuje uczucie - mówił. Uczucia towarzyszą zatem stanom cielesnym. Mogą być one również reakcją na bodźce sensoryczne. - Widzę przyjaciela, cieszę się z tego, obecność przyjaciela działa jako przyczyna reakcji, którą odczuwam, a ta reakcja jest wywoływana przez bardzo ważne struktury mózgu. W wyniku tego czuję się dobrze, ale to dobre samopoczucie zostało wygenerowane przez te wszystkie składniki - tłumaczył Damasio, dodając, że nie kontrolujemy radości, czy złości, które odczuwamy na przykład na widok innej osoby - wyjaśniał. - Emocje to tak naprawdę programy działań, a więc zbiór rzeczy, jakie wymusza na nas mózg. Mogą to być gesty, mimika twarzy, reakcja hormonalna. Nie mamy gwarancji, ze będziemy ich świadomi - zaznaczył. - Chodzi zatem o emocję, która wychodzi na zewnątrz, a nie stanowi wewnętrznego procesu, czyli uczucia. Zapowiedź tworzenia kultur Odpowiadając na pytanie, do jakiego stopnia strategie tworzenia kultur są oryginalne dla człowieka, mówił, że w ogóle nie są dla nas wyjątkowe, bo można je również zaobserwować u prostszych organizmów. - Podstawowe strategie, które stosujemy, są dostępne żywym istotom od miliardów lat - jeszcze zanim powstały układy nerwowe i doszło do złożoności organizmów - tłumaczył. Zaznaczył, ze zarówno wśród bakterii, jak i owadów, widać zapowiedź tworzenia kultur. - Uczucia są świadome, a ponadto można je wartościować. To pierwsze jednostki mentalne, które niosą ze sobą świadomość. Świadomość implikuje uczucia - zaznaczył Damasio. Są dla nas przede wszystkim natychmiastowym sprawozdaniem, raportem na temat stanu życia. - Czy jesteśmy w stanie żyć bez uczuć - dwie wiadomości: tak i nie. (..) Uczucia informują nas o stanie naszego ciała, pozwalają też planować odpowiednie zachowania. Są strażnikami, monitorami, motywatorami - dają korzyści zarówno dla jednostki, jak i całego gatunku - tłumaczył. *** Wykłady, dyskusje, spotkania i koncerty organizowane w ramach tegorocznej edycji Copernicus Festival mają na celu ukazanie rozmaitych związków między emocjami i tworzoną przez człowieka kulturą. Po raz pierwszy w historii Copernicus Festival w wykładach można uczestniczyć również w internecie. Poza wykładem państwa Damasio na stronie głównej Interii będzie również transmitowany na żywo wykład Paula Blooma (26 maja o godz. 19) Zapraszamy!