Znaczną część z odkrytych monet wybito za czasów cesarza Licyniusza I (308-324). Wcześniej w Novae znaleziono zaledwie sześć monet tego władcy. Najwięcej nowo odkrytych monet Licyniusza I, pochodzi z lat 312-315. "W naszej ocenie skarb został ukryty zapewne zaraz po 315 roku" - opowiada kierująca badaniami dr Elena Klenina z Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Jak dodaje, to w tym czasie doszło do pierwszych konfrontacji wojskowych między Licyniuszem I - władcą wschodniej części imperium a Konstantynem I, który rządził jego zachodnią częścią. W tej wojnie kluczowe znaczenie miała olbrzymia porażka Licyniusza w bitwie pod Adrianopolem w 324 r. Wkrótce potem Licyniusz został uwięziony w Tesalonikach, a następnie uduszony na rozkaz Konstantyna Wielkiego w 325 r. Legioniści stacjonujący w Novae podlegali Licyniuszowi I. W 316 roku wojska Licyniusza I zostały pokonane w Tracji. "Być może nasz legionista był jednym z zabitych w bitwie na równinie Mardii w rejonie współczesnego miasta Charmanli w południowej Bułgarii, która zakończyła pierwszy etap konfliktu między oboma władcami. Dlatego monety pozostały ukryte w zakamarkach koszar legionowych aż do naszych czasów" - sugeruje Klenina. Skarb był pierwotnie zakamuflowany w ścianie koszar w drewnianej skrzyneczce. Wskutek zniszczenia ścian pomieszczenia, monety rozsypały się. Znaleziono również uchwyty skrzynki, które wykonano z brązu. Monety znaleziono w tym roku na terenie nowo odkrytych pozostałości koszar, które wykonano w drugiej połowie III w. Zagadką pozostaje, dlaczego uznawany przez naukowców za dobrze rozplanowany obóz postanowiono zabudować dodatkowymi budynkami. Te - zdaniem badaczy - powstały wkrótce po ewakuacji wojsk rzymskich z prowincji Dacja. "Niewykluczone, że część dotychczasowego kontyngentu wojskowego z Dacji została przerzucona i zakwaterowana w Novae" - uważa archeolog i wieloletni badacz Novae dr Andrzej B. Biernacki z UAM. Novae nie przestało istnieć wraz z końcem Cesarstwa Rzymskiego. W okresie wczesnobizantyjskim było to bogate miasto, z którego znany jest między innymi wczesnochrześcijański kompleks biskupi wraz z dwoma bazylikami. Poznańscy archeolodzy w ramach Międzynarodowej Interdyscyplinarnej Ekspedycji Archeologicznej "Novae" rzymski obóz legionowy i biskupstwo w Novae badają od 50 lat. Tegoroczne badania sfinansował Instytut Historii UAM przy współudziale Wydziału Historycznego UAM oraz rektora UAM. To jedna z trzech polskich ekspedycji działających w tym miejscu. Pozostałe to ekspedycja Ośrodka Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej UW kierowana przez prof. Piotra Dyczka i dr hab. Agnieszkę Tomas z Instytutu Archeologii UW. Oprócz Polaków, w tym miejscu prowadzą badania archeolodzy z Bułgarskiej Akademii Nauk. Szymon Zdziebłowski