Mickiewicz przebywał w Śmiełowie w wakacje 1831 r., tuż przed Powstaniem Listopadowym i emigracją do Drezna i Paryża, a później do Turcji. W miejscowym pałacu znajduje się dziś oddział Muzeum Narodowego i muzeum poety. Kamienny pomnik, z medalionem, ufundowano w 1931 r., w stulecie pobytu poety w Śmiełowie. W 1940 r. hitlerowcy zburzyli monument i dopiero w 1970 r. postawiono w tym samym miejscu nowy pomnik z medalionem wykonanym przez poznańskiego rzeźbiarza Jerzego Sobocińskiego. Mickiewicz przebywał w Wielkopolsce od sierpnia 1831 r. do marca 1832 r. Gościł m.in. w Łukowie, Kopaszewie, Choryni, Budziszewku, Zakrzewie, Sarbinowie, Poznaniu. - W Łukowie zatrzymał się na wigilię i pasterkę, którą spędził w drewnianym kościółku - powiedziała kustosz śmiełowskiego muzeum Ewa Kostołowska. Tutaj poznał rezydenta Adama Turno, ojca Wincentego, byłego oficera napoleońskiego. Według kustosz, Mickiewicz powrócił podczas świąt Bożego Narodzenia 1831 r. "do narodowości we wszystkich jej przejawach". Turno tak wspominał tę "narodowość": "Uważa ją we wszystkich dawnych zwyczajach, i tak w czasie wigilii na słomie, sianie jedli, gwiazda na włosie wisiała, potrawy narodowe, barszcz, kapusta, kiełbasy, czerniny, kluski itd. wszystko to wchodzi w narodowość i mocno to uważa". O ponad półrocznym pobycie w Wielkopolsce, Mickiewicz napisał, że pędził tu "życie zwierzęce albo roślinne", czyli pozbawione twórczej czy intelektualnej działalności. Według Kostołowskiej powstały tu na pewno dwa wiersze powstańcze ("Śmierć Pułkownika" i ""Nocleg"), bajka "Koza, kózka i wilk", ballada "Ucieczka". Jak twierdzą znawcy tego okresu życia wieszcza, porzucił on w Wielkopolsce rolę romantycznego bożyszcza literackiego i wcielił się we wzór poety narodowego. Muzeum w Śmiełowie gromadzi pamiątki po swoim patronie oraz osób, które miały z nim jakikolwiek związek. Odbywają się tutaj koncerty, spotkania, przedstawienia teatralne i słynne mickiewiczowskie zajazdy.